نکات مهم در مورد زایمان سزارین
۱- چه زمانی برای انجام سزارین مناسب‌تر است؟
مناسب‌ترین زمان در شرایط غیراورژانس، وقتی است كه معیارهای بالینی و آزمایشگاهی برای بلوغ جنین به اثبات رسیده باشد و معمولا وقتی این اتفاق می‌افتد كه سی و نه هفته كامل از تاریخ آخرین قاعدگی خانم باردار گذشته باشد.
۲- آیا برای انجام عمل سزارین نیز مانند سایر جراحی‌های بزرگ، ضرورت دارد كه بیمار چند ساعت قبل از عمل، ناشتا باشد؟
بله، در سزارین نیز ضرورت دارد كه بیمار حداقل ۸ ساعت قبل از عمل، ناشتا باشد تا معده خالی شود و عوارض حین عمل مثل آسپیراسیون (برگشت محتویات گوارشی از مری و ورود آن به مجاری تنفسی) اتفاق نیفتد.
۳- حجم خونی كه خانمها در حین سزارین از دست می‌دهند، چقدر است؟
میزان خونریزی در حین عمل سزارین به طور معمول، یك لیتر است و البته بعضی از خانمها ممكن است خونریزی تا یك و نیم لیتر را هم تجربه كنند. به همین دلیل است كه معمولا یك تا دو لیتر سرم رینگر لاكتات و یا سرم قندی نمكی در طی عمل و بلافاصله بعد از عمل به بیمار تزریق می‌شود.
۴- مدت زمانی كه لازم است زائو بعد از انجام عمل سزارین ناشتا باشد، چقدر است؟
معمولا بیمار باید ۲۴ ساعت بعد از انجام این عمل جراحی، ناشتا باشد تا شانس بروز آسپیراسیون (ورود هرنوع مایع٬ ترشح٬ جسم خارجی و یا برگشت محتویات گوارشی به مجاری تنفسی) به حداقل برسد و همچنین، از آنجایی كه احتمال بروز عوارض بعد از زایمان نیز طی ۲۴ ساعت اول بعد از سزارین بالاست، بهتر است كه بیمار در طی این ۲۴ ساعت ناشتا بماند و غذایش را صرفا از طریق سرم‌های خوراكی دریافت كند.
۵- پس از سزارین، زائو تحت چه شرایطی از اتاق ریكاوری خارج می‌شود؟
شرط اول خروج از ریكاوری این است كه زائو كاملا به هوش آمده باشد و شرط بعدی این است كه خونریزی‌اش به حداقل كاهش پیدا كرده باشد. ضمنا فشار خون بیمار نیز باید به شرایط پایداری رسیده و ادرارش هم باید جریان پیدا كرده باشد، حداقل به میزان ۳۰ سی سی در ساعت.
۶- آیا در شرایط معمول پس از سزارین باید داروی خاصی برای بیمار تجویز شود؟
بله، تا زمانی كه بیمار در بیمارستان بستری است معمولا هر شش ساعت آنتی‌بیوتیك وریدی دریافت می‌كند و بعد از ترخیص از بیمارستان نیز می‌توان تا هفت روز برای بیمار آنتی بیوتیك خوراكی تجویز كرد.
۷- سوند ادراری را چه مدتی بعد از سزارین، بیرون می‌آورند؟
در شرایط طبیعی، سوند فولی را باید ۱۲ ساعت بعد از عمل و یا صبح روز بعد از عمل خارج كرد.
۸- پس از چه مدتی، بیمار می‌تواند از تخت پایین بیاید و شروع به راه رفتن كند؟
حركت دادن بیمار را باید هر چه زودتر شروع كرد. در بیشتر موارد، درست روز بعد از عمل، بیمار باید حداقل دو بار و با كمك همراه از تخت خارج شود. در روز دوم بعد از عمل، بیمار می‌تواند با كمك همراه در بخش قدم بزند. با حركت دادن زودرس بیمار، شانس ایجاد لخته‌های خونی در عروق بیمار و به حركت افتادن این لخته‌ها در مسیر گردش خون به حداقل می‌رسد.
۹- آیا بیمار می‌تواند غذا خوردنش را بلافاصله با صرف غذاهای معمولی شروع كند؟
نه، در اكثر بیماران رژیم مایعات روز بعد از عمل شروع می‌شود و در روز دوم بعد از عمل معمولا رژیم غذایی عادی آغاز می‌شود. اما در مواردی كه داخل شكم، دستخوش دستكاریهای شدید شده باشد و یا عفونت‌های گسترده‌ای اتفاق افتاده باشد، معمولا رژیم غذایی مایعات نیز با تاخیر آغاز می‌شود.
۱۰- شستشوی محل بخیه‌ها از چه زمانی بلامانع است؟
از روز سوم به بعد، دوش گرفتن برای این محل نیز بلامانع است اما تا قبل از آن، محل بخیه‌ها باید هر روز معاینه شود و با مواد ضد عفونی كننده‌ای مانند بتادین شستشو داده شود و پانسمان گردد. بخیه‌ها را به طور معمول در روز چهارم بعد از عمل بیرون می‌كشند.
۱۱- شایع‌ترین عوارض احتمالی سزارین چیست؟
عوارض بیهوشی نظیر آسپیراسیون (برگشت محتویات گوارشی به مجاری تنفسی) و آسیب‌های ریوی ناشی از آن، عفونت‌های موضعی، عفونت‌های گسترده، خونریزی شدید، لخته‌شدن خون در عروق خونی و به جریان افتادن این لخته‌ها در مسیر جریان خون كه البته بسیار خطرناك است، صدمه دیدن دستگاه ادراری، وارد آمدن آسیب‌هایی به مغز یا نخاع بچه و شكستگی‌های استخوان جمجمه، ران و اعضای دیگر بچه.
۱۲- معمولا چند روز بعد از سزارین، زائو ترخیص می‌شود؟
در صورتی كه عوارض بعد از زایمان وجود نداشته باشد، مادر می‌تواند در روز دوم بعد از زایمان از بیمارستان مرخص شود. در نخستین هفته بعد از زایمان، فعالیت‌های مادر باید به مراقبت از خود و بچه‌اش محدود شود و نخستین ویزیت بعد از زایمان نیز بهتر است كه سه هفته بعد از ترخیص باشد.
۱۳- پس از سزارين حال من چطور خواهد بود؟
پس از سزارين شما نيز مثل هر مادر ديگري با در آغوش گرفتن فرزندتان احساس سرخوشي و در عين حال خستگي خواهيد داشت. ولي در عين حال زخمي هم بر روي شكم داريد. به هر حال شما در دوره نقاهت پس از يك جراحي شكمي بزرگ هستيد. بطور معمول بيماراني كه تحت جراحي سزارين قرار گرفته اند ۱ تا ۲ روز بعد از جراحي در بيمارستان مي مانند. معمولا نيازي به آنتي بيوتيك نداريد مگر اينكه برايتان تجويز شده باشد. پس از مرخص شدن مي توانيد حمام كنيد. نيازي به پانسمان مجدد در محل برش نداريد، كافي است محل را خشك نگه داريد.
۱۴- پس از سزارين چه نوع مسكني دريافت مي كنم؟
اگر براي سزارين تحت بيهوشي عمومي قرار گرفته ايد و يا از طريق اپي دورال و اسپينال دوزهاي مرفين اضافي دريافت نمي كنيد. ممكن است به شما بلافاصله پس از جراحي تركيبات مخدر سيتميك تزريق شود. ممكن است هر چند ساعت داروي ضد درد بصورت تزريق يا شياف دريافت كنيد.
در هيچ شرايطي از اينكه درخواست مسكن كنيد خجالت نكشيد. شما نبايد در سكوت رنج ببريد و هر چه بيشتر صبر كنيد كنترل درد مشكل تر مي شود. بعلاوه، هر چه راحت تر و آرام تر باشيد شيردادن و براه افتادن براي خودتان آسان تر خواهد بود.
۱۵- در اولين روزهاي پس از سزارين تا چه حد بهبودي حاصل مي شود؟
ممكن است بلافاصله پس از جراحي احساس گيجي و تهوع داشته باشيد. بسياري از مادران در سراسر بدن احساس خارش دارند بخصوص آنهايي كه از طريق اپي دورال يا اسپينال مواد مخدر دريافت كرده اند. در چنين صورتي به پزشك اطلاع دهيد تا داروي ضد خارش برايتان تجويز كند.
اگر بخواهيد نوزاد را شير دهيد مي توانيد در اولين فرصت ممكن اين كار را انجام دهيد. از پرستار بخواهيد كه به شما آموزش دهد چگونه در وضعيت خوابيده به پهلو به نوزاد شير دهيد.
ممكن است در محل برش سزارين احساس درد و بي حسي كنيد. محل برش ممكن است كمي برآمده و برجسته بوده و از رنگ پوست تان تيره تر باشد. عطسه، سرفه يا ساير فعاليت هايي كه در محل شكم فشار ايجاد نمايد، در روزهاي اول دردناك خواهد بود ولي روز به روز و رفته رفته بهتر خواهيد شد.
پرستار شما در ابتدا هر چند ساعت يكبار به بالين شما خواهد آمد كه وضع شما را كنترل كرده و به شما كمك نمايد. او علائم حياتي شما را كنترل مي كند، شكم شما را لمس مي كند تا ببيند آيا رحم سفت است و ميزان خونريزي واژن را بررسي مي كند. نظير هر زني كه به تازگي بچه اي بدنيا آورده است شما نيز داراي ترشحاتي از واژن خواهيد بود كه حاوي خون و بافت هاي اضافي كنده شده از حفره دروني رحم است. ممكن است اولين بار كه از جا برمي خيزيد مقداري زيادي از اين ترشحات خوني دفع شوند و تا ۳ يا ۴ روز اول به رنگ قرمز روشن خواهد بود.
همچنين پرستار به شما آموزش خواهد داد كه چگونه سرفه كنيد يا تمرينهاي منظم تنفس انجام دهيد تا مايعات جمع شده در ريه ها تخليه شود. اين امر در صورتيكه بيهوشي شما از نوع عمومي بوده باشد بسيار حائز اهميت است. (خطر ابتلا به پنوموني با اين عمل كاهش مي يابد). دقت كنيد كه هنگام سرفه (و نيز عطسه و خنده) دستها يا يك بالش روي محل زخم بگذاريد. اگر همه چيز روبراه باشد سرم و سوند ادراري در عرض ۱۲ ساعت پس از جراحي برداشته خواهد شد و شما به محض آنكه ميل به خوردن داشته باشيد مي توانيد غذا بخوريد.
در دو روز اول ممكن است از نفخ و تجمع گاز در شكم رنج ببريد. از آنجا كه حركات روده بعد از جراحي كند مي شود گاز در روده تجمع مي يابد. حركت كردن و راه رفتن به سيستم گوارشي كمك مي كند تا مجددا فعاليت خود را از سرگيرد. اگر ناراحتي شما زياد باشد پرستار به شما داروهاي ضد نفخ حاوي سايمتيكون مي دهد اين دارو باعث مي شود كه حباب هاي گاز راحت تر كنار يكديگر جمع شوند و گاز دفع شود. اما اگر باز هم دفع نداشتيد حتما اطلاع دهيد تا از خطرات احتمالي جلوگيري شود. مصرف سايمتيكون در دوران شير دهي بي خطر است.
احتمالا در روز جراحي و مسلما در روز بعد از آن به شما توصيه مي شود كه تخت را ترك كنيد. (با اين حال سعي نكنيد كه خودتان به تنهايي از تخت برخيزيد. براي اولين بار پرستار بايد در كنار شما باشد) هنگاميكه در تخت هستيد با حركت دادن و كشيدن ساق ها و چرخاندن مچ پا خون را در ساق پا به جريان بياندازيد. در روز دوم بايد با كمك همسرتان يا پرستار چند بار در اتاق قدم بزنيد. اين امر به گردش خون در بدن كمك مي كند، از تنبلي روده ها مي كاهد، و خطر لخته شدن خون را در ساق پا كاهش مي دهد. در ابتدا ممكن است حتي رفتن به دستشويي غير ممكن به نظر برسد ولي حركت كردن در بهبود شما اهميت خاصي دارد مي توانيد برنامه راه رفتن را طوري تنظيم كنيد كه پس از دريافت مسكن باشد تا درد كمتري احساس كنيد.
احتمالا در عرض ۷ تا ۱۰ روز بخيه ها را خواهند كشيد. اين عمل چند دقيقه بيشتر وقت نمي گيرد و شما تنها كمي احساس نيشگون گرفتن مي كنيد؛ ولي درد ندارد.
۱۶- در اولين روزهاي پس از مرخص شدن از بيمارستان تا چه حد بهبودي حاصل مي شود؟
پس از ترك بيمارستان به كمك زيادي نياز خواهيد داشت. اگر تاكنون كسي پيشنهاد كمك به شما نكرده است از همسر خود، بستگان و يا دوستان تقاضاي كمك كنيد.
انتظار نداشته باشيد كه به محض رسيدن به منزل، مسكن را كنار بگذاريد. ممكن است تا يك هفته پس از جراحي نيز به مسكن نياز داشته باشيد. (اگر خودتان نوزاد را شير مي دهيد از مصرف آسپرين يا داروهاي حاوي استيل سالسيليك اسيد بپرهيزيد).
ميزان مصرف مايعات را بيافزائيد تا دچار يبوست نشويد. محل زخم روز به روز بهتر خواهد شد. با اين حال ممكن است تا چندين هفته حساس باشد. در صورتيكه در محل زخم علائم عفونت از جمله گرمي، قرمزي يا ورم وجود داشته و يا زخم ترشح دارد، درد بدتر شده و يا درد ناگهاني آغاز شده است، و نيز اگر تب داريد (حتي اگر زخم خوب شده است) فورا به پزشك مراجعه كنيد.
خونريزي و ترشح از واژن بايد رفته رفته كم شود و البته ممكن است تا ۶ هفته ادامه يابد. ترشح تدريجا به رنگ قرمز روشن و سپس صورتي و پس از آن زرد مايل به سفيد تغيير مي كند. اگر خونريزي نظير قاعدگي بيشتر از ۴ روز اول پس از زايمان ادامه يابد و يا بعد از كاهش، مجددا افزايش پيدا كند به پزشك خود مراجعه كنيد.
۱۷- تا چه حد ميتوانم فعال باشم؟
وقتي به منزل مي رويد استراحت كافي برايتان لازم است؛ با اين حال بايد بطور منظم از جا برخاسته و حركت كنيد. راه رفتن پديده بهبود را تسريع كرده و به پيشگيري از عوارضي نظير لخته شدن خون كمك مي كند، ولي نبايد فعاليت بيش از حد باشد. از فعاليت آهسته شروع كنيد و رفته رفته به ميزان آن بيافزائيد. از آنجائيكه در حال بهبود از يك عمل جراحي شكمي بزرگ هستيد عضلات شكم شما تا مدتي درد خواهند داشت؛ سخت نگيريد و از بلند كردن چيزهاي سنگين تر از وزن نوزاد تا ۸ هفته بپرهيزيد.
درعرض ۶ تا ۸ هفته شما قادر خواهيد بود كه به ميزان متوسطي فعاليت كنيد ولي براي تمرينات بيشتر تا وقتي كه پزشك به شما اجازه نداده صبر كنيد. ممكن است چندين ماه طول بكشد تا شما به حالت قبل بازگرديد. درعرض ۴ تا ۶ هفته و با صلاحديد پزشك مي توانيد مقاربت جنسي را آغاز كنيد.
۱۸- محل برش عمل چه شكلي دارد؟
در ابتدا جاي زخم اندكي برجسته و بالا آمده است و رنگي تيره تر از پوست طبيعي خودتان دارد ولي در عرض ۶ هفته پس از جراحي كاملا كوچك مي شود. طول برش سزارين ۱۰ تا ۱۵ سانتيمتر است و حدود ۳ ميليمتر عرض دارد. با گذشت زمان رنگ زخم برش سزارين به رنگ پوستتان نزديك تر مي شود وعرض آن نيز به نصف ميزان قبل تقليل مي يابد.
برش سزارين معمولا در قسمت پايين شكم قرار دارد. محل زخم تدريجا با موهاي زهار پوشانده مي شود و احتمالا خيلي پايين تر از دور كمر لباس زير يا بيكيني قرار مي گيرد. هنگام بهبود ممكن است خارش نيز داشته باشد.
۱۹- احساسات من چگونه خواهد بود؟
پس از سزارين مادران احساسات كاملا متفاوتي دارند. ممكن است اگر دوست داشتيد كه با زايمان طبيعي نوزاد را بدنيا آوريد، با انجام سزارين كمي نااميد شويد. شايد هم اصلا به نوع بدنيا آوردن نوزاد اهميت نمي داديد. بخصوص اگر بارداري همراه با عارضه داشتيد و يا نگران سلامت نوزاد بوديد. بعضي از خانمها كه بعد از طي كردن دردهاي زايمان به مدت طولاني، سزارين مي شوند احساس آرامش مي كنند در حاليكه عده اي ديگر ممكن است از اينكه نهايتا پس از ساعتها درد كشيدن سزارين شده اند ناراحت شوند. بعضي از مادران ابراز مي دارند كه احساس مي كنند سرشان كلاه رفته است كه سزارين شده اند بخصوص اگر در كلاسهاي زايمان شركت كرده باشند. برخي ديگر مي گويند كه احساس مي كنند از ساير خانمها كمترند زيرا به سزارين احتياج داشته اند. وجود چنين احساساتي شايع است و رهايي از آن مشكل است و اگر شما نيز چنين احساسي داريد ممكن است مدتها طول بكشد تا بتوانيد با نوع زايماني كه متفاوت از آن چيزي بوده كه در دوران بارداري انتظارش را داشته ايد كنار بياييد.
ممكن است دانستن اين امر كه تولد نوزاد براي بسياري از خانم ها – خواه طبيعي و خواه از طريق سزارين – بسيار با آنچه انتظارش را داشته اند متفاوت بوده است، به شما كمك كند.
اگر شما در واقعيت لزوم انجام جراحي شك داريد با پزشك خود در اين زمينه صحبت كنيد و از او بخواهيد تا علت اين تصميم را برايتان توضيح دهد. بخاطر داشته باشيد كه شما ممكن است طيفي از احساسات گوناگون را نظير ساير مادران در دوران پس از زايمان تجربه كنيد. بدون در نظر گرفتن نوع زايمان، افسردگي پس از زايمان شايع است خواه پس از زايمان طبيعي و خواه پس از سزارين. اگر شما واقعا احساس اندوه داريد نزد مشاور يا روانپزشك برويد. ممكن است به افسردگي پس از زايمان دچار شده باشيد.
۲۰- سزارین در كدام دسته از خانم‌های باردار شایع‌تر است؟
میزان سزارین معمولا در خانم‌هایی كه تا به حال زایمان نداشته‌اند و برای اولین بار می‌خواهند فرزندی به دنیا بیاورند، بیشتر است و البته این میزان با افزایش سن نیز افزایش می‌یابد.
به علت مراقبت‌های خوب قبل از زایمان، سزارین‌های اورژانسی به ندرت در بیمارستان‌های خصوصی دیده می‌شود، اما احتمالا در بیمارستان‌های دولتی بیشتر اجرا می شود، زیرا بانوان فقط در مراحل پیشرفته زایمان به بیمارستان مراجعه می کنند یا زمانی که با پیچیدگی روبرو می شوند. سزارین اورژانسی فقط زمانی است که بحرانی زندگی مادر یا نوزاد یا هر دو را به خطر بیاندازد. این سزارین زمانی رخ می‌دهد که:
خون ریزی وجود داشته باشد.
ایست ناگهانی ضربان قلب جنین رخداده باشد.
مایع آمنیوتیک نشت کرده باشد و سبز رنگ شده باشد.
بندناف از واژن بیرون زده باشد.
مادر به علت پره اکلامپسی (مسمومیت حاملگی همراه با فشار خون بالا) دچار تشنج شده باشد.
جنین در مجرای خروجی زایمان گیر کرده باشد.
