تاکنون ثابت شده برای درمان نواحی وسيع پوشیده از مو هیچ روشی بهتر از لیزر نیست و روشهای دیگر به اندازه لیزر نمی توان موثر واثر ماندگاری داشته باشد. برای نواحی محدود و یا برای از بین بردن موهای سفید البته الکترولیز می تواند بسیار مفید باشد.
لیزر چیست؟
لیزرنوری تك رنگ و تك طول موج است. در لیزر موهای زائد عمدتا نور لیزر دررنگدانه ملانینی كه در موها به وفور یافت می شود، جذب شده و سبب تخریب سلولهای سازنده مو میشود و به همین دلیل است كه هرقدر مو ضخیمتر و مشكی ترباشد ،ملانین بیشتری دارد که نور لیزر را بهتر جذب كرده و راحتتر از بین می رود. در عین حال چون ملانین در خود پوست هم وجود دارد هرچه مقدار آن كمتر باشد، یعنی بیمار سفیدتر باشد، انرژی كمتری در پوست جذب شده و احتمال سوختگی ناشی از لیزر مو كمتر می شود.
کدام بیماران برای لیزر موهای زائد مناسب تر هستند؟
بیمارایده آل، بیماری است كه پوستی روشن اما مویی مشكی و ضخیم داشته باشد. انتظاراتش واقع گرایانه بوده و اختلال هورمونی نداشته باشد. هرچند كه باپیشرفت هایی كه در زمینه لیزر و روشهای سرد كردن پوست به وجود آمده است بیمارانی كه پوستهای تیره تر دارند را هم می توان به شكل موثری درمان كرد اما تاثیر لیزر روی پوست های روشن با موهای سیاه بسیار بیشتر است.. در مورد موهای بلوند، سفید یا قرمز كاهش دائمی موهای زائد غیرممكن است.اگرچه رشد این موها را می توان با انجام لیزر گاه تا ۲- ۳ ماه هم به تاخیر انداخت اما معمولا با همان تعداد و ضخامت و رنگ قبل مجددا رشد می كنند، برای کاهش دائمی باید به محض رشد موها دوباره لیزررا تکرار کرد که به مرور تکرار لیزر تعداد موها کمتر ونازکتر شوند . در مورد موهای کرکی انجام لیزر توصیه نمی شود چرا که احتمال تقویت آنها و گرفتن نتیجه عکس وجود دارد.
چه مراحل و بررسی هایی قبل از انجام لیزر باید صورت بپذیرد؟
وضعیت هورمونی در خانمها:
وجوداختلالات هورمونی و علائمی كه به نفع آنها وجود دارد (مثل نامنظمی سيكل قاعدگي، ریزش موی سر، جوشهای مكرر صورت و سابقه نازایی) از مسائل مهمی هستند که باید بررسی شوند. از آنجا كه اختلالات هورمونی در بسیاری از بیماران پرمو دیده می شود حتما بیمار باید از این جهت بررسی شود در غیر این صورت درمان با لیزر تاثیر نداشته و به درازا خواهد كشید.
مصرف بعضی داروها كه میتوانند منجر به رویش موهای زائد شوند. مثل كورتونها، هورمونها و مینوكسیدیل: این داروها حتی در سر باعث رشد موهای زائد می شوند. در این بیماران لیزر اثر مناسب را نخواهد داشت.
وجود بعضی بیماریها مثل پسوریازیس، لیكن پلان، ویتلیگو (برص): در این بیماران احتمال پیدایش ضایعات در محل لیزر وجود دارد.
سابقه اسكار هیپرتروفیك یا كلوئید (گوشت اضافه محل عمل): انجام لیزر در این بیماران احتمال دارد، سبب ایجاد اسكار هیپرتروفیك شود و بهتر است انجام نگیرد.
سابقه تبخال مكرر: در این بیماران از ۲۴ ساعت قبل تا چند روزبعد از لیزر باید داروهای ضد تبخال استفاده شود.
سابقه عفونت فعال مثل جوشهای چركی: در صورتی كه بیمار جوش چركی یا هر كانون عفونی دیگری در محل لیزر مو داشته باشد باید تا زمان درمان آن عفونت لیزر به تعویق بيفتد.
برنزه بودن (tanning): به هر روشی كه فرد باعث برنزه شدن پوست خود شده باشد، اعم از آفتاب گرفتن یا سولاریوم، احتمال سوختگی پوست و ایجاد لك به دنبال ليزر بسیار زیاد است. در این بیماران بهتر است درمان تا زمان از بین رفتن رنگ به تعویق بیفتد ودر این مدت بیمار از تركیبات ضدلك و ضدآفتاب استفاده كند. حداقل یک ماه بعد از برنزه شدن لیزر موهای زائد ممنوع است.
وجود تاتو یا خال یا كك و مك در محل لیزر: از آنجا كه انجام لیزر مو می تواند باعث كمرنگ شدن این ضایعات شود باید از قبل به بیمار در مورد این مسئله تذكر داد.
مصرف ایزوترتینویین (یا راكوتان كه برای درمان جوشهای مقاوم به كار میرود): اگر بیمار از این دارو استفاده می كند چون باعث حساس شدن شدید پوست به نورلیزر و افزایش احتمال سوختگی و اسكار و لك میشوددر این بیماران بهتر است لیزر موی زائد انجام نشود و یا با تنظیمات خاص و توسط متخصص پوست لیزر درمانی انجام شود.
چه تعداد جلسه برای درمان موهای زائد نیاز است؟
پاسخ قطعی به این سؤال نمی توان داد چون بسته به فرد و محل مورد درمان تعداد جلسات متفاوت است. مثلا لیزر موهای صورت بیشتر از ناحیه زیر بغل طول می كشد و در كل به طور متوسط ۴ تا ۷جلسه درمان لازم است ولی ممكن است بیشتر یا كمتر طول بكشد و درصورت وجود زمینه اختلالات هورمونی به درازا می كشد.
اثرات لیزر بر روی موهای زائد چیست؟
كاهش تعداد موها
كاهش سرعت رشد
نازك شدن موها
كمرنگ تر شدن موها كه همه اینها منجر به طبیعی تر شدن منظره محل درمان می شود
نخستین لیزرهائی که در کاهش موی زائد به کار رفتند عبارت بودند از: لیزر یاقوت یا روبی و لیزر Nd:YAG. بعدها لیزرهای اختصاصی تری برای این هدف به کار رفتند که از آن جمله می توان به لیزرها ی دایود و الکساندرایت اشاره کرد که با ساطع کردن طول موجهای اختصاصی تر برای تخریب مو، نتایج بسیار عالی با برجا گذاشتن حداقل عوارض جانبی به وجود آوردند. همچنین از نوعی منبع نوری موسوم به IPL نیز در درمان موهای زائد استفاده میشود که در کنار منابع لیزری برای تأمین هدف از بین بردن موهای زائد کاربرد دارند.
به عنوان یک اصل در درمان لیزری مشکلات پوست و مو باید در ابتدا مولکول های خاصی را به عنوان هدف درمان انتخاب کرد و این مولکول های هدف هستند که با جذب انرژِی لیزر باعث بروز تغییرات بالینی و علائم بهبود در منطقه ی درمان شده می گردند. مولکول هدف در درمان موهای زائد، رنگدانه ی موجود در ساقه ی مو است که به این رنگدانه اصطلاحاَ "ملانین" گفته می شود. انرژی ساطع شده از منابع لیزری توسط این رنگدانه جذب شده و گرمای زیادی به سلول های زایای مو می دهد که باعث تخریب آنها و عدم رشد مجدد مو می شود.
موفقیت درمان موهای زائد به پنج عامل بستگی دارد: رنگ مو، تیپ پوستی (از نظر میزان روشن یا تیره بودن پوست)، ضخامت مو، تعداد جلسات درمان و بالخره وجود یا عدم وجود عوامل تشدید کننده مانند مصرف برخی داروها یا مشکلات هورمونی بیمار. به طور خلاصه می توان گفت بهترین نتایج از بین بردن موهای زائد با لیزرها در افراد با تیپ های پوستی پائین و رنگ پوست روشن و موهای تیره وضخیم بدست می آید. در افراد با تیپ پوستی تیره خطر جذب بیشتر اشعه ی لیزر توسط رنگدانه های موجود در پوست و ایجاد عوارض جانبی مثل سوختگی پوست وجود دارد. موهای سفید شده نیز فاقد ملانین بوده و اشعه ی لیزر توسط این موها جذب نمی شود.
موهای بلوند و بور نیز ملانین کمتری داشته و نسبت به موهای تیره میزان جذب انرژی کمتری دارند و کمتر به درمان پاسخ می دهند. به همین دلیل هرقدر موضخیم تر ومشکی تر باشد، ملانین بیشتری دارد که نور لیزر را بهتر جذب کرده وراحت تر از بین می روند ودر عین حال چون ملانین در خودپوست هم وجود دارد ،هرچقدر مقدارآن بیشترباشد یعنی پوست تیره تر باشد احتمال جذب لیزر توسط پوست هم بیشتر می شود واحتمال سوختگی بالا می رود بنابراین بهتر است قبل از لیزر پوست را با دارو روشن کرد و بیمار تا حد توان باید از نور خورشید پرهیز نماید.
در مورد درمان خانم های مبتلا به اختلالات هورمونی و پرموئی، باید در کنار درمان داروئی اختلالات هورمونی، همزمان به درمان پرمویی آنها با لیزر اقدام کرد و وجود این اختلالات مانع درمان افراد مبتلا با لیزر نمی شود. حتی در بیماران مبتلا به اختلالات خاص هورمونی مانند تخمدان پلی کیستیک که تنها مشکل اصلی بیمار موهای زائد است گاهی تنها توصیه ای که به بیمار می کنیم انجام لیزر درمانی موهای زائد است و برای بیماران چاق مبتلا به تخمدان پلی کیستیک اغلب کاهش وزن و ورزش برای بهبود وضع عملکرد تخمدانها کفایت می نماید.
لیزر موهای زائد میتواند چه عوارضی داشته باشد؟
سوختگی، لك ،عفونت، عدم پاسخ مناسب، فولیكولیت و آكنه
از بین عوارض جانبی شناخته شده از بین بردن موهای زائد با منابع لیزر/IPLمی توان به موارد زیر اشاره کرد: درد، سوزش، سرخی یا اریتم گذرا یا پایدار، تورم، آسیب اپیدرمی به شکل سوختگی، تغییرات رنگدانه ای به شکل تیره شدن یا روشنتر شدن پوست ناحیه ی تحت درمان و به ندرت بروز اسکار یا جوشگاه. البته باید گفت بسیاری از این عوارض کوتاه مدت و برگشت پذیر بوده و با انتخاب صحیح منبع لیزری و پارامترهای درمانی و علم و تجربه پزشک متخصص معالج قابل پیشگیری و درمان هستند و با پیشرفت تکنولوژی لیزر روز به روز از بروز این عوارض کاسته می شود. همچنین باید گفت با توجه به عمق نفوذ کنترل شده لیزر که حدود ۵ میلی متر است، احتمال آسیب رسیدن به اعضای حیاتی قرار گرفته در زیر پوست ناحیه ی درمان شده از قبیل تیروئید، سینه و غدد لنفاوی وجود ندارد و شواهدی ازایجاد تغییرات بدخیم در این اعضا متعاقب درمان با لیزر وجود ندارد.
با این وجود به خاطر نبودن شواهد کافی برای ایمن بودن کامل درمان لیزری در خانم های باردار ، این درمان بهتر است انجام نشود. بنابراین لیزردرمانی موهای زائد زیربغل و ناحیه تناسلی خانمها و یا موهای زائد سینه هیچ آسیبی به این اعضا نمیزند و جای نگرانی وجود ندارد اما لیزر نواحی تیره تر مانند ناحیه تناسلی نیاز به توجه بیشتر و تنظیمات خاص برای پیشگیری از سوختگی پوست دارد.
چه آمادگیهایی برای انجام لیزر باید داشت؟
بیمار باید از كندن مو به وسیله موم یا اپیلاسیون از ۶ هفته قبل از لیزر خودداری كند اما می تواند ازتراشیدن یا كرمهای موبر استفاده كند. آفتاب گرفتن ممنوع است و باید ازتركیبات ضدآفتاب استفاده كند. بیمارانی كه پوست تیره تر دارند باید ازكرمهای روشن كننده استفاده كنند وپوست ناحیه را قبل از لیزر روشنتر کرده باشند .
بیمار بایدناحیه مورد درمان را یک روز قبل از لیزربتراشد به نحوی كه تنها يك میلیمتر از نوك مو از پوست بیرون باشد.
در روز لیزردرمانی پس از پاک کردن کامل ناحیه از هر نوع کرم یا ضد آفتاب میتوان حتی بدون بی حسی لیزر را انجام داد ولی برای بیماران حساس به درد میتوان از کرم بی حسی نیم ساعت تا یکساعت قبل از لیزر استعمال نمود. از مصرف این داروها برای وسعت زیاد باید پرهیز نمود زیرا میتوانند فرد را دچار کاهش فشار خون و علائم مسمومیت با لیدوکائین نمایند. در اغلب موارد خنک شدن پوست توسط اسپری خنک کننده یا باد خنک که اصولا همراه لیزر درمانی موهای زائد باید وجود داشته باشند برای ایجاد بی حسی کفایت کرده و بهترا است در استعمال داروهای بی حسی تا حدامکان صرفه جویی شود مگر در موارد خاص مثلا لیزر ناحیه تناسلی که درناکتر است و بی حسی واجب.
فاصله جلسات از هم چقدر است؟
فاصله بین جلسات بسته به محل لیزر متفاوت بوده دارد و بین يك تا دو ماه میباشد. بهترین معیار فاصله بین لیزرها، زمانی است كه طول می كشد تا تعداد قابل توجهی از موها در بیاید. فاصله معمول برای صورت ۴ هفته و برای بدن ۶ تا ۸ هفته است.
البته باید تأکید کرد که میزان پاسخ دهی هر منطقه از بدن و هرفرد بسته به تراکم و ضخامت و نوع تیپ پوستی متفاوت است و شاید برخی افراد به جلسات بیشتری نیاز داشته باشند و یا برعکس با جلسات کمتری به نتایج دلخواه برسند.
بین جلسات لیزر چه اقدماتی لازم است ؟
معمولاً قبل و در بین جلسات درمان نباید از روش هائی از قبیل بند انداختن یا کندن موها استفاده کرد و این روش ها را باید از حداقل دوهفته قبل از جلسه ی لیزردرمانی متوقف کرد و موهای منطقه را صرفاً باید با تیغ اصلاح کرد. البته میتوان برای یک جلسه حدود ده روز بعد از لیزردرمانی اپیلاسیون را توصیه کرد تا موهای سوخته شده بیرون بیایند و از این پس اصلاح موهای بیرون زده با تیغ خواهد بود تا جلسه بعدی لیزر.
چه مراقبتهایی پس از لیزر صورت مي گیرد؟
ممكن است ورم و قرمزی در محل وجود داشته باشد كه گذاشتن یخ می تواند سبب كاهش آن شود. معمولا نیازی به استفاده از مسكن نيست. گاهی اطراف ریشه موها دلمه میبندد كه ۱۰-۷ روز طول می كشد، در این موارد از پمادهای آنتی بیوتیك یا زینک اکسید استفاده میكنیم تا دلمه ها بریزند. ممكن است رشد موی لیزر شده يك تا ۲هفته بعد از لیزر هم ادامه پیدا كند بعد از آن بریزد. در مواردی که التهاب بعد از لیزر زیاد است مصرف روزی دو بار کرمهای کورتون دار تا سه روز معمولا همراه زینک اکسید توصیه میشود. بیمار باید از آفتاب پرهیز كند زیرا به خصوص در افراد با پوست تیره تر ممكن است ۳-۲ ماه طول بكشد تا اثر برنزه كننده آفتاب از بین برود و در اين بین، درمان بیماررا به تعویق بیندازد.
باید توجه داشت در بعضی بیماران كه سابقه عوارض لیزرمو وجود دارد یا به عللي احتمال عوارض در آنها بیشتر است، می توان از تست استفاده كرد. در این حال بیمار یك نقطه یا ناحیه را لیزر می كند و یك هفته بعد ویزیت می شود كه اگر مشكلی نداشت درمان را شروع می كنیم.در اغلب حالات سرخی حاصل از درمان لیزری بیش از چند ساعت پایداری ندارد و مالیدن پماد اکسید زینک یا کرم های ترمیم کننده ی بعد از لیزر برای از بین بردن این حالات کفایت می کند. محافظت ناحیه ی تحت درمان از اشعه ی خورشید نیز امر مهمی است که به همین دلیل از فرآورده های ضدآفتاب استفاده می گردد.
