علائم کمبود ویتامین دی در کودکان و بررسی میزان نرمال ویتامین دی در کودکان

ویتامین ها، ریزمغذی هایی هستند که برای عملکرد سالم بدن انسان، ضروری هستند. ویتامین D یک ویتامین منحصر به فرد است که از طریق یک منبع محیطی مانند نور خورشید در دسترس قرار می گیرد. هنگامی که پرتوهای UV مفید (UVB) ناشی از خورشید بر روی پوست ما می تابد، ویتامین D در پوست تولید شده و سپس جذب خون می شود.

کمبود ویتامین D چیست؟

همانطور که از نام آن مشخص است، سطح پایین ویتامین D در بدن به عنوان کمبود ویتامین D در نظر گرفته می شود.

تعداد ضربان و تپش قلب طبیعی، نرمال و غیر نرمال در کودکان و بزرگسالان

پس کمبود ویتامینD چیست؟ خب، سطح ویتامین D موجود در خون به شکل سرم ۲۵-هیدروکسی ویتامین D (کلسیفدیول) اندازه گیری می شود. سطح زیر ۲۵ نانومول در لیتر کمبود ویتامین D در نظر گرفته شده  و سطح ۲۵ تا ۵۰ نانومول در لیتر به مفهوم عدم کمبود است. هنگامی که سطح آن بالای ۵۰ نانومول در لیتر باشد، شواهدی از فایده آن برای استخوان ها، عضلات، سیستم ایمنی بدن و ترشح انسولین وجود دارد.

چرا ویتامین D برای کودکان مهم است؟

تغذیه بسیار پیچیده است و برای بهره وری مطلوب، به تعادل کامل نیاز دارد. بدن می تواند کمبود جزئی و حتی در بعضی مواقع کمبود زیاد از ویتامین D را در طولانی مدت به خصوص در کودک در حال رشد جبران کند. ویتامین D است که باعث می شود کودک قادر باشد بر روی زمین بدون مشکل و با قدرت و انرژی خوب بازی کند. استخوان ها برای استحکام، سایش و پارگی و تحمل وزن به کلسیم و فسفر نیاز دارند. ویتامین D اطمینان می دهد که استخوان ها از هیچگونه محرومیتی برخوردار نیستند. ویتامین D همچنین باعث می شود که دیواره روده کلسیم موجود در مواد مغذی را جذب کند، آن را در خون پردازش کرده و بر استخوان ها رسوب کند. کلسیم برای عملکرد هر سلول بدن بسیار مهم است. کلسیم مسئول باز کردن ورودی سلول ها برای دریافت ملکول ها جهت تولید انرژی و شروع هر انقباض فیبر ماهیچه ای است که در نهایت قدرت به عضلات شما می دهد. این مساله به ما کمک می کند تا درک کنیم که چرا ویتامین D برای نوزادان مهم است و کمبود آن بر روی انها تاثیرگذار خواهد بود.

نوع ویتامین D که باید به فرزند خود بدهید

مکمل های ویتامین D هم به صورت ویتامین D2 (ergocalciferol) و هم ویتامین D3 (cholecalciferol) یافت می شود. اگرچه به طور سنتی هر دو ویتامین D2 و D3 به یک اندازه قوی در نظر گرفته می شوند، اما مطالعات نشان دادند که D3 می تواند حداقل ۳ برابر قدرتمندتر از D2 باشد. از این رو مکمل های حاوی D، شکل ترجیح داده شده برای مکمل هستند. در حقیقت، در اکثر کشورها در حال حاضر، این تنها نوع تجاری ویتامین D است که در بازار به فروش می رسد.

تحقیقات

کودکانی که یک یا چندین عامل خطر برای کمبود ویتامین D با یا بدون علائم و نشانه ها دارند، می توانند از تحقیقات زیر سود ببرند:

• سطح ویتامین D (calcidiol) در خون
• کلسیم، فسفر و آلکالین فسفاتاز در خون

در افرادی با علائم و نشانه های کمبود ویتامین D، تحقیقات زیر باید انجام شود:

• هورمون پاراتیروئید (PTH)
• کراتینین ادرار
• تصویربرداری از مچ دست، مچ پا، و عکس های بالینی

دوز ویتامین D برای کودکان

برنامه دوز مصرفی ممکن است با توجه به سن کودک و اینکه آیا کمبود ویتامین کم، متوسط تا شدید است، به صورت دوز خیلی کم در هر روز یا دوز بالا یک مرتبه در هفته یا یک مرتبه در هر ماه برای ۱ تا ۶ ماه باشد.

دوز استاندارد به شرح زیر است:

•  تا سن یک سالگی: ۱۰۰۰ تا ۵۰۰۰ واحد بین المللی در روز
• بزرگ تر از یک سالگی: تا ۱۰۰۰۰ واحد بین المللی در روز
• دوز هفتگی معمولا ۵۰۰۰۰ واحد بین المللی است و از انطباق بهتری برخوردار است.
• ۶ ماه یا سالیانه ۶ لیتر واحد بین الملل (معمولا برای کودکان توصیه نمی شود)

سطح خون پس از ۱ ماه در نوزادان و پس از ۳ ماه در کودکان بزرگتر در موارد نقص متوسط ​​تا شدید بررسی می شود. در موارد خفیف، بررسی مجدد ضروری نیست.

پس از رسیدن سطح ویتامین D به حد طبیعی، دوز ۴۰۰ واحد بین الملل در روز برای حفظ سطح طبیعی این ویتامین در بدن برای مدت طولانی تجویز می شود.

با عوامل خطر مداوم، یک بار در سال یا بیشتر، به کنترل سطح ویتامین ادامه داده و دوز حفظ سطح طبیعی ویتامین در بدن را به صورت روزانه یا سالانه مصرف کنید.

اشکال مکمل های ویتامین D موجود در بازار هند به شرح زیر است:

• ویتامین D3، به شکل قطره خوراکی ۴۰۰ واحد بین الملل بر میلی لیتر
• شربت ۴۰۰ واحد بین الملل در ۵ میلی لیتر
• قرص های خوراکی ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰ واحد بین الملل به شکل قرص های ورقه ای
• فرم پودری در یک کیسه که هر کیسه حاوی ۶۰۰۰۰ واحد بین الملل ویتامین D3 است.

مکمل های عنصر کلسیم

دوزهای بالاتر کلسیم در دوره اولیه درمان از اهمیت بالایی برخوردار است. پس از آن، دوز مصرفی برای ۱ تا ۲ هفته بعد به نصف کاهش پیدا می کند. هنگامی که دوز مصرفی ویتامین D به میزان ۴۰۰ واحد بین الملل بر روز کاهش یافته و غلظت ان در خون طبیعی است، معمولا نیازی به مکمل کلسیم نیست.

علل کمبود ویتامین D

مهمترین علت کمبود ویتامین D قرارگیری محدود یا عدم قرار گرفتن در معرض نور خورشید است. با این وجود، حتی با وجود نور خورشید کافی، هنوز هم کمبود آن شایع است. چرا این گونه است؟ برای درک سایر دلایل، باید بدانید که چه میزان ویتامین D تولید شده، پردازش، ذخیره و توسط بدن به کار می رود. با قرار گرفتن در معرض اشعه UVB، اپیدرم (لایه بالایی پوست) کلسترولی به نام پرو ویتامین D3 را به ویتامین D3 تبدیل می کند که وارد جریان خون شده و به کبد منتقل می شود. ویتامین D که از مواد غذایی و مکمل ها تهیه می شود نیز از معده جذب شده و به کبد فرستاده می شود. کبد آن را به شکل قوی تر کلسیدول که هنوز غیرفعال است تبدیل می کند. سپس به کلیه منتقل می شود و در آنجا به کلسیتریول فعال که آماده عمل است، تبدیل می شود.

بنابراین اکنون راحت تر می توان فهمید که در صورت نور خورشید مناسب، کمبود ویتامین D همچنان می تواند در شرایط زیر رخ دهد.

کاهش سنتز ویتامین D

پوست تیره، عوامل مسدودکننده اشعه ماوراء بنفش مانند لوسیون های ضد آفتاب و لباس ها، عرض جغرافیایی (به عنوان مثال در انگلستان UVB نور خورشید چندان موثر نیست)، فصل ها، آلودگی هوا، کودکان و نوجوانان با معلولیت که زمان بیرون ماندن آنها از خانه را محدود می کند، عادت به سبک زندگی بازی های داخل سالن، فضای تهویه مطبوع، شیشه های رنگی، شرایط حساس پوست و غیره می تواند منجر به کاهش سنتز ویتامین D شود.

کاهش مصرف غذاهایی حاوی ویتامین D

رژیم غذایی سخت وگان، عادات غذایی (مصرف کم غذاهای حاوی ویتامین D)، رژیم های غذایی محرومیت از مصرف غذاهای خاص (مانند آلرژی به شیر) و …

کاهش ویتامین D ذخیره شدن در بدن در دوران بارداری

تغذیه منحصرا با شیر مادری که مادر نیز ویتامین D ذخیره شده کافی در بدن خود ندارد که کودک از آن بهره مند شود.

سوء جذب

نارسایی لوزالمعده، بیماری سلیاک، انسداد صفراوی که مانع از جذب مناسب ویتامین می شود.

نقص سنتز

بیماری مزمن کبد، بیماری کلیه و غیره، می تواند مانع از عملکرد صحیح اندام هایی شود که برای تولید و جذب ویتامین D لازم هستند.

افزایش آسیب

داروهایی مانند داروهای ضد تشنج، ضد سل و استروئیدهایی که می تواند در روند تولید یا جذب ویتامین D اختلال ایجاد کند.

علائم و نشانه های کمبود ویتامین D در نوزادان

علائم و نشانه های آن بر اساس سن کودک متفاوت است:

کمبود ویتامین D در نوزادان

۱٫ تاخیر در رشد و نمو کودک

علی رغم هیچ گونه مشکل سلامتی شناخته شده و علی رغم مصرف غذاهای مناسب، فرزندتان قد، وزن و سایر نقاط عطف در مرحله رشدش را ندارد.

۲٫ تحریک پذیری، بی حالی

کودک دیگر بازیگوش و مراقب نیست و اکثر اوقات بدون هیچ دلیل شناخته شده ای، به طور غیرعادی بد اخلاق و تحریک پذیر است.

۳٫ تشنج

یکی از علل تشنج در کودکان، کمبود ویتامین D است و نیاز به مراقبت فوری پزشک دارد.

۴٫ تتانی

وضعیتی از هیپوکلسمی، یعنی کلسیم پایین در خون است. علل بسیاری برای کمبود کلسیم وجود دارد که به شرح زیر است: رژیم غذایی ناکافی، جذب ضعیف، کمبود ویتامین D، ترشح غیر طبیعی هورمون پاراتیروئید، عملکرد غیر طبیعی کلیه و غیره. کودک مبتلا به اپنه خواب (دوره های قطع تنفس در خواب)، خس خس سینه، ضعف عضلانی و تشنج است.

۵٫ کاردیومیوپاتی

از آنجایی که ویتامین D کم می تواند بر روی تمام عضلات بدن تاثیرگذار باشد، ماهیچه های قلب نیز ضعیفتر می شوند.

کمبود ویتامین D در کودکان

۱٫ درد و تیرکشیدگی

آنها از درد مکرر در دست، پاها، شکایت می کنند و بدنشان متناسب با نقاط عطف رشد کودک، رشد نمی کند.

۲٫ ضعف عضلانی

ضعف عضلات باعث تاخیر در راه رفتن، مشکل در بالا رفتن از پله و … می شود.

۳٫ راشیتیسم

پا ضربدری (خم شدن زانو)، ناهنجاری پوسیدگی پیشرونده در پاها، مثل اردک راه رفتن، تغییر شکل غیرطبیعی زانو ضربدری، تورم مچ پا و مفصل کوستوکندرال، درد طولانی مدت استخوان (بیشتر از سه ماه)

۴٫ رشد ضعیف

رشد ضعیف علی رغم داشتن یک رژیم غذایی سالم، شیوه زندگی فعال و عدم وجود هر گونه سابقه پزشکی که بتواند نشان دهنده کمبود ویتامین D باشد.

۵٫ شکستگی آسان استخوان ها

شکستگی آسان در اثر صدمات جزئی می تواند نشان گر عدم جذب مناسب کلسیم به دلیل کمبود ویتامین D در بدن باشد.

۶٫ عفونت های مکرر دستگاه تنفسی تحتانی

ویتامین D نقش مهمی در عملکردهای ریوی و ایمنی ایفا می کند و عفونت های مکرر می تواند به دلیل کمبود آن رخ دهد.

۷٫ تاخیر در زمان بسته شدن فونتانل قدامی

فونتانل قدامی یک دهانه ای به شکل الماس است که در قسمت جلوی سر قرار دارد. این یک شکاف بین جمجمه های سر است که به تدریج در سن ۱۸ تا ۲۴ ماهگی بسته می شود. به دلیل اختلال در عملکرد استخوان، می تواند در آن تاخیر رخ دهد.

۸٫ تاخیر در دندان در آوردن

مانند تاخیر در دیگر مرحله های مهم رشد کودک، تاخیر در دندان در آوردن یا بیرون آمدن دندان ها نیز وجود دارد، زیرا میزان کافی کلسیم وجود ندارد.

۹٫ مشخصات یا عکسبرداری غیرطبیعی از استخوان

عکسبرداری از مچ دست یا مچ پا یا قفسه سینه، تورم در استخوان ها و خم شدن غیرطبیعی استخوان های بلند به دلیل سطح کلسیم پایین را نشان می دهد.

۱۰٫  آزمایش خون غیرعادی

سطح کلسیم پلاسما یا فسفات پلاسما کم، افزایش در آلکالین فسفاتاز

درمان کمبود ویتامین D

پس از اینکه ذخیره مصنوعی ویتامین D کاهش پیدا کرد یا متوقف شد، نیاز به مدت زمان طولانی است که ویتامین D ذخیره شده در بدن کاهش پیدا کند. بنابراین، به طور طبیعی زمان طولانی طول می کشد تا میزان کاهش پیدا کرده، جایگزین شود. هدف از این درمان، ترمیم و حفظ میزان ویتامین D بیشتر از ۵۰ نانومول در لیتر خون بدن است. گزینه های مختلف به شرح زیر است:

۱٫  مکمل ها

•  مکمل های روزانه با دوز کم
• درمان متناوب با دوز بالا

۲٫ از مصرف میزان کافی کلسیم اطمینان حاصل کنید

برای کودکانی که علاقه ای به شیر گاو ندارند، ماست، پنیر و سویا غنی شده، منبع مناسبی از کلسیم هستند. اگر میزان مصرف او کم است، استفاده از مکمل را در نظر بگیرید.

۳٫ قرار گرفتن در معرض نور خورشید

کودکان و جوانان با پوست تیره می توانند در معرض متناوب نور خورشید قرار بگیرند و به ضد آفتاب نیازی ندارند. از کلاه و عینک آفتابی می توان استفاده کرد. آنها را به فعالیت در فضای باز تشویق کنید.

مکمل ها: چه کسانی باید مکمل ها را مصرف کنند:

•  کودکان شیرخواری که به طور انحصاری از شیر مادر مصرف کرده و هیچ گونه علائم و نشانه هایی ندارند.
• کودکان شیرخوار از مادرانی که حداقل یک یا چندین عامل کمبود ویتامین D داشته اند.
•  کودکان شیرخواری که به طور کامل از شیرخشک تغذیه می کنند و میزان کافی ویتامین D از شیر خشک خود دریافت نمی کنند.

بررسی میزان ویتامین D یا اضافه کردن مکمل های روزانه در نوزادانی با فاکتورهای خطر توصیه می شود.

نحوه دادن ویتامین D به کودک

ویتامین D به صورت قرص و فرم مایع در دسترس است و همچنین در ترکیب با کلسیم نیز به فروش می رسد. می توانید قرص را پودر کنید یا کپسول را باز کرده و با غذا مخلوط کنید.

چگونه از کمبود ویتامین D در کودکان جلوگیری کنیم؟

به طور کلی، قرار گیری به میزان کافی در معرض نور خورشید و مصرف غذاهای سرشار از ویتامین D همراه با مصرف مکمل در صورت لزوم، به تقویت استراتژی پیشگیری از مصرف فقط مکمل کمک می کند. تقریبا ۵ تا ۱۵ دقیقه قرارگیری در معرض نور خورشید برای کودکانی با رنگ پوست روشن و ۳۰ تا ۴۵ دقیقه برای کودکانی با رنگ پوست تیره کمک کننده و طبیعی است. ترجیحا نور آفتاب در اوایل صبح بهتر است، زیرا سطح پایین تری از اشعه مضر UVرا دارد.

ویتامین D دوران بارداری

مهمترین جنبه ای که میزان ویتامین D را در نوزادان تعیین می کند وضعیت ویتامین D مادر است. زنان باردار باید سطح ویتامین D خود را در طول سه ماهه اول بارداری اندازه گیری کنند. در صورت کم بودن، بهتر است با مصرف۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ واحد بین المللی تا زمانیکه به میزان بیش از ۲۰ نانومول در هر لیتر خون برسد، درمان کنید و پس از آن ۴۰۰ واحد بین المللی را به طور روزانه مصرف کنید.

دوز بالای ویتامین D (400 تا ۶۴۰۰ واحد بین المللی) که به طور روزانه برای مادران شیرده تجویز می شود، از کودکان در برابر کمبود ویتامین D محافظت کرده، بدون اینکه باعث بروز سمیت ویتامین D برای مادر شود.

نوزادان نارس

مصرف مکمل های ۴۰۰ تا ۸۰۰ واحد بین الملل در روز از بدو تولد کودک شروع می شود که بسیار مهم است زیرا احتمال انتقال نامناسب ویتامین D از مادر وجود دارد.

سایر مشکلات مربوط به نوزاد نارس مانند عدم توانایی تغذیه، دستگاه گوارش نابالغ که بر جذب تاثیر گذاشته و در برخی موارد، باعث نقص کبد و کلیه می شود، بر این اساس باید برطرف شود.

نوزادان

از میزان ویتامین D کافی در غذای کودک مطمئن شوید. معمولا شروع به مصرف مکمل بدون آزمایش برای نوزادانی که به طور انحصاری از شیر مادری تغذیه می کنند که حداقل یکی از عوامل خطر کمبود ویتامین D را بدون نشانه یا علامت دارد، مناسب است. اکثر شیر خشک نوزادان ۴۰۰ واحد بین الملل بر لیتر ویتامین D دارند. از این رو، نوزادانی که از شیر خشک نیز تغذیه می کنند، ممکن است به مصرف مکمل نیاز داشته باشند، مگر اینکه هر روز حداقل یک لیتر شیر بخورند.

کودکان نوپا و نوجوانان

کودکان در معرض کمبود ویتامین D مانند کودکانی با پوست تیره، کودکانی که در معرض نور خورشید کمی قرار داشته یا اصلا در معرض نور خورشید قرار نمی گیرند، یا در مواردی که بیماری پیش زمینه ای دارند، هر کدام از کودکان توضیح داده شده در بالا باید مکمل های ۴۰۰ واحد بین الملل در روز ویتامین D مصرف کرده تا از کمبود ویتامین D جلوگیری کنند.

بهترین غذاهای ویتامین D برای نوزادان

اگرچه گیاهان ویتامین D را سنتز می کنند، اما این نوع از ویتامین توسط بدن انسان قابل استفاده نیست. بنابراین، تنها غذاهایی با منبع ویتامین D برای انسان، غذاهای حیوانی هستند. متاسفانه تنها غذای حیوانی که نوزادان مصرف می کنند، شیر است (شیر گاو: ۳ تا ۴۰ واحد بین الملل ویتامین D در روز) که در واقع منبع غنی از ویتامین D محسوب نمی شود.

در این قسمت، نقش غنی سازی (اضافه کردن مواد مغذی اضافی به مواد غذایی) توضیح داده شده است:

غذاهای غنی شده سرشار از ویتامین D

• شیر غنی شده ۴۰۰ واحد بر لیتر
•  شیر خشک نوزاد غنی شده ۴۰۰ واحد بر لیتر
• آب پرتغال غنی شده ۴۰۰ واحد بر لیتر
• شیر سویا غنی شده ۴۰۰ واحد بر لیتر
•  شیر برنج غنی شده ۴۰۰ واحد بر لیتر
• مارگارین غنی شده ۶۰ واحد بر قاشق غذاخوری
• غلات غنی شده ۴۰ واحد بین الملل در هر وعده غذایی
• توفو غنی شده (یک پنجم تکه) ۱۲۰
• روغن غنی شده

بهترین غذاهایی که بچه های بزرگتر می توانند از آنها استفاده کنند عبارتند از:

۱٫ ماهی های چرب مانند سالمون، ماهی خالی مخالی، و ساردین، روغن کبد ماهی کاد، کبد ماهی.

سرخ کردن ماهی باعث کاهش محتوای ویتامین D می شود. میزان ویتامین D آن حدود ۵۰ درصد است، در حالیکه پختن ماهی بر میزان ویتامین D موجود در آن تاثیر نمی گذارد.

۲٫ گوشت حیوانات

۳٫ زرده تخم مرغ (۲۰ تا ۲۵ واحد بین الملل در هر زرده تخم مرغ)

آیا اگر بیش از حد به کودک ویتامین D بدهید، خطراتی نیز وجود دارد؟

بله، مصرف بیش از حد ویتامین D سمی است. ویتامین های B و C محلول در آب هستند (مقدار اضافی از بدن دفع می شود). ویتامین های A ، D ، E و K که به شکل محلول در چربی هستند، در بدن ذخیره می شوند و در صورت وجود میزان اضافی آنها، باعث ایجاد مشکلاتی می شوند.

نتیجه گیری: حتی در کشورهای گرمسیری مانند هند نیز شاهد افزایش کمبود ویتامین D در بزرگسالان و جمعیت کودکان هستیم. با مشورت مناسب با پزشک متخصص اطفال، بهتر است در ابتدا با اضافه کردن ویتامین D در رژیم غذایی کودک جهت جلوگیری از بروز هر گونه عواقب آتی، این مشکل را به شکلی مناسب برطرف کنید.