از اصول مهم مراقبت های این دوران، معاینات روتین و منظم پیش از زایمان هستند. دفعات و فواصل معاینه ها، برحسب برنامۀ خاص هر کشور متفاوت است. یک برنامۀ استاندارد برای ویزیت های دوران بارداری، ماهی یکبار از هفتۀ ۰ تا ۳۲، هر دو هفته یکبار از هفتۀ ۳۲ تا ۳۶ و پس از آن معاینۀ هفتگی تا زمان ختم حاملگی است. بر حسب شرایط مادر و علایم خطر احتمالی، می توان دفعات معاینه را افزایش داد. در نخستین ویزیت، معاینۀ بالینی کامل بیمار و بررسی دقیق سوابق بهداشتی وی صورت می پذیرد. ضمن اینکه تست هایی شامل آزمایش خون ( شمارش سلولی و تعیین مقدار هموگلوبین )، تعیین گروه خونی و Rh، آزمایش کامل و کشت ادرار، تعیین قند خون، آزمایش VDRL ( برای تشخیص سیفلیس )، تیتر آنتی بادی ضد سرخجه، HBsAg ( آنتی ژن هپاتیت B )، پاپ اسمیر و در صورت لزوم، رادیوگرافی از قفسۀ سینه درخواست و انجام می گیرند. آزمایشات ذکر شده، حداقل یک نوبت دیگر و تعیین میزان هموگلوبین خون، حداقل ۲ بار دیگر در طی بارداری تکرار می شوند. انجام سونوگرافی در زمان حاملگی، ۲ بار مورد نیاز است. در هریک از ویزیت ها، مقدار افزایش وزن و فشار خون مادر چک شده و معاینۀ شکمی به عمل می آید. در طی معاینات، دستورات و توصیه های تکمیلی تغذیه ای و مراقبت های فردی به بیمار داده شده و در صورت نیاز، برای دریافت خدمات لازم، ارجاع داده می شود. حین مراقبت های پیش از زایمان، باید مادرانی را که جزء گروه پر مخاطره محسوب می گردند، شناسایی نمود.
این موارد عبارتند از : زایمان اول در سن بالای ۳۵ یا زیر ۱۶ سال، شروع بارداری با وزن زیر ۴۵ کیلوگرم یا قد زیر ۱۴۰ سانتی متر، خونریزی پیش از زایمان و تهدید به سقط، کم خونی، پره اکلامپسی و اکلامپسی، وضعیت غیر عادی جنین ( نمایش بریچ، عرضی، … ) دوقلویی یا چند قلویی، سابقۀ مرده زایی و مرگ داخل رحمی، چندزاهای مسن، سابقۀ زایمان زودرس قبلی، بارداری همراه بابیماری های عمومی مانند بیماری قلبی، کلیوی، دیابت، سل و … ، مصرف دخانیات و مشروبات الکلی، تغذیۀ نا مطلوب، طولانی شدن بارداری و غیره.
در هر بارداری، روزانه ۳۰۰ کیلوکالری انرژی بیش از میزان عادی متابولیسم، مورد نیاز است که در دوران شیردهی به حدود ۵۰۰ کیلوکالری می رسد. در یک زن سالم و عادی، به طور متوسط ۱۲-۹ کیلوگرم اضافه وزن در دوران بارداری وجود دارد که تنها یک سوم آن متعلق به جنین است. افزایش وزن در دوران حاملگی باید به طور تدریجی صورت گیرد. ( حدوداً ۵/۱ کیلوگرم در ماه در سه ماهۀ دوم و سوم ). یک رژیم غذایی متعادل و استاندارد، برای مقابله با نیازهای فزایندۀ مادر در دوران بارداری و شیردهی، دارای بیشترین اهمیت است. استفاده از شیر، ماست، پنیر، گوشت، تخم مرغ، انواع غلات، سبزیجات و میوه های تازه توصیه می شود.در اوایل بارداری، تعداد زیادی از مادران به عوارض گوارشی مانند تهوع، استفراغ و کم اشتهایی دچارند. باید به مادر باردار آموخت که این دوران زود گذر است و می توان با صبوری آنرا پشت سر گذاشت. بین ۶-۴ ماهگی، رشد جنین سریع تر از قبل بوده و با بر طرف شدن بی اشتهایی و تهوع مادر، احتیاج به مواد غذایی مناسب افزایش می یابد. در ماههای آخر بارداری بین ۷ تا ۹ ماهگی، رشد جنین باز هم سرعت بیشتری می یابد و مادر باید تغذیۀ خود را به گونه ای ترتیب دهد که هم رشد جنین به خوبی تامین شده و هم اندوختۀ کافی برای شیردهی موفق آینده تامین گردد. مصرف روزانۀ هر ۴ گروه غذایی (گروه لبنیات، گوشت، نان و غلات، سبزی ها و میوه ها ) به همراه نمک ید دار، آهن و اسید فولیک ضروریست. همچنین مادر باید علیه سایر کمبودهای احتمالی به ویژه پروتئین، ویتامینA ، D و کلسیم محافظت شود.
از سایر توصیه های مفید، رعایت بهداشت فردی، قدم زدن، استفاده از هوای آزاد و نور مستقیم آفتاب و پرهیز از کار سخت و سنگین بدنی است. ورزش معمول و متوسط در دوران بارداری منعی ندارد. ۸ ساعت خواب در شبانه روز و فواصل ۲-۱ ساعتۀ استراحت در طی کار روزانه، نیاز بدن را تامین می کند. از مسافرت های طولانی مدت، به خصوص مسافرت هوایی در اواخر حاملگی باید اجتناب شود. در زمان بارداری، باید حتی الامکان از رفتن به محل های شلوغ و مکان های آلوده پرهیز و از تماس با افراد مبتلا به بیماری های عفونی و واگیردار دوری نمود. مادر باردار باید در این دوران سیگار کشیدن را ترک نماید. مصرف سیگار به دلیل انقباض عروق رحمی توسط نیکوتین، نارسایی جفتی و تولد نوزاد کم وزن را به دنبال دارد. مادران باردار نه تنها باید از مصرف سیگار خودداری نمایند، بلکه در جمعی که سیگار کشیده میشودنیزحضورنیابند.این نکته دردوران شیردهی نیز باید رعایت شود.
از مسائل مهم دوران بارداری، محدودیت های مصرف دارویی می باشد. امروزه ۲-۱% از موارد ناهنجاری های بارداری، ناشی از دارو یا محیط شیمیایی است. همیشه برای مصرف دارو باید با پزشک مشورت نموده و احتیاط های لازم را در مورد دوز و مدت مصرف با توجه به سن حاملگی رعایت کرد. یکسری از داروها به عنوان تراتوژن قطعی شناخته شده اند.داروهای ضد تشنج، ضد انعقاد، داروهای شیمی درمانی، تتراسایکلین، آندروژن، تالیدومید، لیتیوم، ایزوترتینوئین، الکل و … از این گروهند. گروه دوم که اکثر داروها را در بر می گیرند، شامل داروهایی هستند که احتمال تراتوژن بودن در آنها وجود دارد. ولی چون اثرات سوء آنها قطعی نیست، با مصرف آنها توصیه به ختم حاملگی نمی شود. داروهای گروه سوم که فاقد تراتوژنیسیته می باشند عبارتند از : مسکن ها ( استامینوفن )، آنتی بیوتیکها ( پنی سیلین ها و سفالوسپورین ها )، داروهای ضد تهوع ( پرومتازین )، هپارین، … .
هر چه وزن مولکولی یک دارو کمتر و حلالیت آن در چربی بیشتر باشد، راحت تر از جفت عبور می کند. خواص فیزیولوژیک جفت و عوامل تأثیر گذار بر جریان خون بین مادر و جنین نیز در انتقال دارو به جنین نقش دارند. بعضی داروها مانند پنی سیلین G، آمپی سیلین، دیازپام و ایندرال ظرف چند دقیقه بعد از تجویز به جنین می رسند. به طور کلی در اواخر بارداری میزان انتقال دارو به جنین افزایش می یابد. معمولاً دورۀ کلاسیک تشکیل ارگان های جنین در فاصلۀ ۵۶-۱۷ روزگی است. اتفاقات پیش از آن، یا منجر به سقط شده و یا بی اثر هستند. ولی بعد از این دوره، عوارض دارویی منجر به نقص در رشد و فیزیولوژی طبیعی می شوند.
قرارگرفتن در معرض پرتوها، در دوران بارداری برای جنین خطرناک است. رایج ترین منبع مواجهه با پرتوها در این دوران، رادیوگرافی از ناحیۀ شکم بوده و باید حتی الامکان، از انجام رادیوگرافی در موارد غیر ضروری اجتناب شود.
وجود یک سری علایم و نشانه ها در دوران حاملگی، باید جدی گرفته شده و تحت بررسی و پیگیری بیشتر قرار گیرند. مادران باید آموزش ببینند که در صورت مواجهه با هرکدام از نشانه های هشدار، مانند ورم دست و پا، سردرد و سرگیجه، تاری دید، خونریزی یا ترشح غیر طبیعی، تشنج، سوزش ادرار، تب و لرز و تغییر قابل ملاحظه در تعداد و شدت حرکات جنین، سریعاً به پزشک مراجعه نمایند.
مراقبت های بهداشتی اختصاصی:
الف) کم خونی : حدود ۶۰-۵۰% زنان باردار متعلق به گروه های پائـین اقتصادی و اجتماعی در سـه ماهۀ آخر بارداری دچار کـم خونی هستند. برای رفـع ایـن مشکل، قرص های آهن ( mg 60 ) و اسید فولیک (gr 500 ) به صورت روزانه توسط مراکز بهداشتی درمانی تجویز می شوند. زمان شروع قرص آهن، از نیمۀ دوم حاملگی ( ماه چهارم به بعد ) است.
ب ) چنانچه مادر قبلاً ایمن نشده باشد، برای جلوگیری از بروز بیماری کزاز بند نافی در نوزاد، باید دو تزریق توکسوئید کزاز انجام شود. نخستین تزریق در هفتۀ ۲۰-۱۶ بارداری و تزریق دوم در هفتۀ 24-20، صورت می گیرد. حداقل باید یک ماه بین دو تزریق فاصله باشد و بهتر است تزریق دوم دست کم یک ماه پیش از زمان پیش بینی شدۀ زایمان انجام شود. اگر خانمی پیش از این واکسینه شده باشد، یک تزریق یاد آور کافی است و همین تزریق، ایمنی کافی را برای بارداری های بعدی ( تا ۵ سال ) فراهم می آورد. توصیه شده که در همۀ بارداری ها، توکسوئید کزاز پشت سر هم تزریق نشود، زیرا احتمال بروز عوارض نامطلوب جانبی وجود دارد.
ج ) در صورت ابتلای مادر به سیفلیس، آلودگی جنین تا پیش از ماه چهارم بارداری روی نمی دهد و پس از ماه ششم، احتمال بروز آن از هر زمان بیشتر است. آزمایش خون از نظر سیفلیس هم در ابتدا و هم در پایان بارداری مرسوم است. تزریق ۱۰ روز پنی سیلین پروکائین ( ۶۰۰٫۰۰۰ واحد ) کافی بوده و از سیفلیس مادرزادی جلوگیری به عمل می آورد.
د ) ابتلا به سرخجه در سه ماهۀ نخست بارداری، نوزاد را در معرض خطر بالای ناهنجاری های مادرزادی قرار می دهد. در این بیماران می توان قطع بارداری را در نظر گرفت.
ر ) انجام آزمایش گروه خونی و Rh باید هر چه سریع تر در اوایل بارداری صورت گیرد. زنان Rhمنفی و دارای گروه خونی O، باید در هفتۀ ۲۸ بارداری دوباره آزمایش شوند. ضمن اینکه تعیین گروه خونی و Rh همسران آنها نیز لازمست. برای پیشگیری از حساسیت به Rh، پیشنهاد شده که به همۀ زنان در معرض خطر، g 300-200 ایمونوگلوبولین Rh ( روگام ) بین هفته های ۲۸ و ۳۲ بارداری، از راه عضلانی تزریق گردد و در صورتی که نوزاد Rh مثبت است، یک تزریق هم ظرف ۷۲ ساعت اول پس از زایمان، انجام گیرد تا در حاملگی بعدی، حساسیت مادر به آنتی ژن عامل Rh، کاهش یابد.
هـ ) هپاتیت B : انتقال از مادران مبتلا به هپاتیت B حاد یا ناقل HBSAg، عمدتاً در طی سه ماهۀ سوم آبستنی یا اوایل دورۀ پس از زایمان رخ می دهد. روش دقیق انتقال در دوران حول و حوش زایمان شناخته نشده است.
حدود ۱۰% از عفونت ها ممکنست در درون رحم کسب شده باشند، امّا شواهد اپیدمیولوژیک حاکی از آن هستند که اکثراً، انتقال عفونت در حدود زمان وضع حمل رخ داده و ربطی به شیر دادن مادر ندارند. برای آن دسته از نوزادان متولد شده از مادران HBsAg مثبت که در دوران نزدیک زایمان در معرض ویروس هپاتیت B قرار گرفته اند، بلافاصله پس از تولد، ایمونوگلوبولین هپاتیت B به صورت داخل عضلانی در ران تزریق شده و به طور همزمان تزریق واکسن آن نیز ( ظرف ۱۲ ساعت نخست پس از تولد ) انجام می گیرد.
یکسری مشکلات طبی مانند واریس و هموروئید ممکن است در دوران بارداری ایجاد و یا تشدید گردند که معمولاً به صورت محافظه کارانه درمان می شوند. از دیگر شکایات شایع این دوران می توان تهوع و استفراغ، سوزش سر دل، سردرد، افزایش بزاق، مشکلات دندان ها و لثه و نیز درد پشت را نام بردکه اکثراً علل فیزیولوژیک در ایجاد آنها دخیل هستند. این شکایات گذرا بوده و معمولاً به درمان های سادۀ علامتی پاسخ می دهند.
آماده سازی روانی زن باردار، به اندازۀ آمادۀ سازی جسمی حائز اهمیت است کـه رسیدن بـه این هدف می تواند توسط شرکت در کلاس های مربوطه میسر شود. همچنین یکی از اجزاء نسبتاً نوین خدمات بهداشتی مادر و کودک، تنظیم خانواده است. باید کلیۀ مادرانی را که صاحب ۲ یا تعداد بیشتری فرزند هستند، به دنبال زایمان جهت اقدام برای ناباروری دائمی تشویق نمود.
برای دیدن پربازدیدترین های نی نی نما لطفاً کلیک کنید…
