بیشتر کودکان برای خوابیدن از خود مقاومت نشان می دهند و به هر دری میزنند تا خوابیدن را به تعویق می اندازند بطور مثال یکبار گرسنگی و یا تشنگی را بهانه می کنند،بار دیگر دستشویی رفتن را بهانه می کنند، ترسیدن از تاریکی و تنهایی و مسائلی از این قبیل.
بنابراین شما باید این مسائل را برای کودک حل و فصل نمائید:
برای از بین بردن ترس از تاریکی و تنهایی می توانید موقع خواب کودک چراغ خواب روشن کنید و در کنار تخت او بنشینید و برایش کتاب بخوانید تا خوابش ببرد.
هیچ فرمولی برای خواب نوزادان وجود ندارد چرا که ساعت درونی آنها هنوز کاملا پرورش نیافته است.
عموما نوزادان، بین ۱۶ تا ۲۰ ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند که این میزان خواب بین شب و روز تقسیم می‌شود.
نوزادان هر ۳ تا ۴ ساعت باید بیدار شوند تا وزن‌گیری آنها کامل شود، این اتفاق در دو هفته اول روی می‌دهد. بعد از آن، حتی اگر نوزاد مدت بیشتری را هم بخوابد مشکلی ایجاد نمی‌شود. البته بیشتر نوزادان فاصله زمانی زیادی را نمی‌خوابند چون گرسنه می‌شوند.
بیشترین مدتی که یک نوزاد به طور متصل می‌خوابد معمولا بین ۴ تا ۳ ساعت است این کاملا به میزان گرسنگی طفل بستگی دارد. اگر نوزاد مدت زیادی را بخوابد احتمالا در طی روز گرسنه‌تر شده و نیاز به وعده‌های غذایی بیشتر در او افزایش می‌یابد.ولی والدین نگران نباشند چرا که وقتی احساس می‌کنند که خواب شبانه برایشان مثل یک رویای دست‌نیافتنی است، زمان خواب نوزادشان معمولا شروع به شیفت کردن به سمت شب می‌شود.
در ۳ ماهگی، ۵ ساعت از خواب در طول روز و ۱۰ ساعت در طول شب خواهد بود و با یک یا دو وقفه در طول شب مواجه خواهیم بود.
در مورد ۹۰ درصد بچه‌های با این سن و سال ( ۳ ماهگی)، خواب شبانه ۶ تا ۸ ساعت خواهد بود. اما مهم است که بدانید کودکان همیشه وقتی به نظر می‌رسد که بیدارند، در واقع بیدار نیستند آنها می‌توانند گریه کنند و صداهای مختلفی را در هنگام خواب سبک، ایجاد کنند. حتی اگر آنها در طول شب بیدار شوند شاید فقط برای چند دقیقه بیدار باشند و سریعا دوباره به خواب روند.
بهترین حالت این است که فرزند شما یاد بگیرد که خودش سریعا به خواب برود:
پس بهتر است به او اجازه بدهید تا این روش را امتحان کند. اگر کودک زیر ۶ ماه گریه را چندین دقیقه ادامه داد، آن وقت باید به او پاسخ داد. شاید کودک شما حقیقتا احساس ناراحتی کند؛
گرسنگی، خیس کردن خود، سرما یا حتی بیماری. اما زمان بیداری شبانه برای عوض کردن بچه و غذا دادن به اوباید تا حد امکان سریع و بی‌صدا باشد.
هیچ کار اضافه غیر ضروری که باعث تحریک کودک شود مثل صحبت کردن، بازی کردن یا روشن کردن چراغ‌ها را انجام ندهید. کودک خود را تشویق کنید تا یاد بگیرد که شب زمان خواب است.
شما بایداین نکته را به او آموزش دهید زیرا کودک شما به این‌که چه زمانی نیازهایش را برآورده سازد توجهی ندارد. ایده آل این است که کودکتان قبل از به خواب رفتن، در تختخواب مخصوص خود قرار گیرد و اصلا زود نیست که ساعت خواب منظم و ثابتی را برای او در نظر بگیرید.
خواب كودكان را تنظیم كنید
برای نتیجه بخش بودن زمان خواب منظم ، و استمرار آن تا آینده ، به نحوی كه نه تنها برای كودكتان ، بلكه برای خود شما نیز ثمر بخش باشد ، سلسله اتفاقات قابل پیش بینی را كه هر شب و همواره به یك صورت دنبال می كنید ، كنارهم قراردهید . نظم حقیقی شكل خواهد گرفت و با بزرگتر شدن كودكتان ، تغییر خواهد كرد ، اما اصول به همان صورت باقی می ماند .
برنامه منظم زمان خواب ، ممكن است شامل مراحل پوشیدن لباس خواب ، مسواك زدن دندان های كودك و خواندن قصه جذابی برای او باشد . همچنین ممكن است برنامه منظم خواب از نظر شما شامل حمام كردن ، داستان گفتن ، نوشیدن یك لیوان آب و گفتن داستان دیگری باشد . این بستگی به خود شما دارد ، كه بخواهید عمل خوابیدن سریعتر و آسانتر انجام شود ، و یا برای تنوع ، ۲۰ تا ۳۰ دقیقه را به كودكتان اختصاص داده و برایش قصه بگویید ، او را در آغوش بگیرید و با هم باشید .
اگر قبل از خواب ، ساعتی را به بازی آرامی اختصاص دهید ، برنامه خواب منظم به بهترین نحوه انجام خواهد شد . این عمل باعث پایین آوردن سطح فعالیت كودكتان شده و سیستم عصبی او را آرام می سازد .
بازی های پر تحرك ، بدو بدو ، غلغلك دادن و حتی تماشای فیلمی پر تحرك ، باعث تأخیر در عمل خوابیدن و ایجاد بد خوابی می شود . مثال های زیر ، باعث ایجاد نظم در جریان خوابیدن شده و نه تنها برای كودكتان ، بلكه برای شما نیز مفید خواهد بود :
۱ – تنظیم زمان خواب و پیروی از آن
اگر برنامه منظم خواب از الگویی طبیعی و مستحكم پیروی كند ، ساعت بدن كودك به سرعت خود را با آن برنامه سازگـار می سازد .
۲ – هشدار قبل از خواب
درست قبل از ساعت خواب ، توجه كودكتان را به این مسأله جلب كنید كه روز در حال تمام شدن است . ممكن است كودك شما هنوز برای قضاوت خیلی كوچك باشد . بنا بر این به طور مثال اگر بگویید۵ دقیقه بیشتر به زمان خواب نمانده ، احتمالاً برایش قابل درك نخواهد بود . در عوض با ربط دادن موارد گوناگون به یكدیگر ، می توانید زمان را به كودكتان بیاموزید . برای شروع اولین قسمت از برنامه منظم خواب ، اسباب بازی ها را جمع كنید ، و به این ترتیب برنامه منظمتان را با علامتی كه حاكی از تمام شدن روز باشد شروع می كنید .
برخی از والدین ، نزدیك شدن به زمان خواب را با استفاده از زنگ ساعت گاز آشپزخانه نشان می دهند . به این ترتیب كودك یاد می گیرد كه صدای زنگ به معنی زمان خواب است . از آنجا كه كودك می داند شما نمی توانید با گاز و دستگاه هایی از این قبیل بحث كنید ، متعاقباً به شی ء سوم شخص اجازه داده می شود تا زمان را اعلام كرده و میل به اعتراض را كاهش دهد .
۳ – پیشنهاد تنقلات
تنقلات سبكی كه شامل پروتئین و كربوهیدرات است ، مانند تكه كوچكی پنیر و كمی نان گندم ، باعث خواب شده و كمك می كند تا كودك ، تمام شب را بخوابد . كربوهیدرات ، باعث خواب آلودگی شده و پروتئین ، مقدار قند خون را تا زمان صبحانه ثابت نگه می دارد . حتماً بعد از خوردن نان و پنیر ، دندان های كودك را مسواك بزنید .
۴ – حمام آب گرم قبل از خواب
با افزایش تدریجی دمای بدن كودكتان ، او را آماده خوابیدن كنید . همچنین بازی با اسباب بازی هایش در حمام به او آرامــــش می دهد .
۵ – پوشیدن لباس خواب
لباس های راحت و بدون بند انتخاب كنید كه نه زیاد گرم و نه نازك باشد .
۶ – خواندن داستان مورد علاقه كودكان
خواندن داستان برای كودك نوپایتان ، برنامه فوق العاده آرامش بخشی است . به خصوص اگر داستان مورد علاقه اش را انتخاب كرده باشید ، مانند داستان شنگول و منگول . توجه داشته باشید كه كودك شما ، با بزرگتر شدن ، داستان های بیشتر و متنوع تری از شما می خواهد .
۷– اطمینان از تنها نبودن كودك
خرس اسباب بازی یا عروسك مورد علاقه اش ، باعث راحتی و آرامش ، هنگام خوابیدن می شود .
8 – حذف یا محدود كردن محتویات شیشه شیر
اگر كودك شما هنگام خوابیدن نیاز به شیشه دارد اطمینان حاصل كنید كه درون شیشه فقط آب است . شیر ، غذای كمكی ، یا آب میوه اطراف دندان های كودك جمع شده و باعث كرم خوردگی دندان حتی در نوزادان می شود .
ساعت خواب کودکان
فرستادن کودک به اتاق خواب و تنظیم ساعت خواب او در سنین پیش از دبستان، تجربه نسبتا سختی برای والدین است. رابین گودمن (Robin Goodman) روانشناس کودکان در این زمینه نکاتی را جهت دستیابی به یک روش مناسب در کودکان ۳ تا ۵ سال پیشنهاد کرده است که در ادامه می خوانید.
ساعت خواب ثابت برای کودکتان در نظر بگیرید
– ساعت خواب کودکان باید ثابت باشد، یک ساعت خاص را در نظر بگیرید، اولین بار کودک خود را در آن ساعت روانه تختخواب نمایید و شب های دیگر، حتی تعطیلات آخر هفته آن ساعت را معیار فرا رسیدن زمان خواب کودکتان قرار دهید. برای بیدار شدن از خواب نیز همین رویه را ادامه دهید. توجه داشته باشید هر قدر کودکتان زودتر از خواب بر خیزد بهتر است، زیرا شب زودتر خسته می شود و در ساعت مقرر به آسانی به خواب می رود.
– نوع فعالیت کودک در طول روز، بر خواب شب او تاثیر مستقیم دارد، کودکان و نوجوانان در صورتی که در هوای آزاد قرار بگیرند و فعالیت های فیزیکی انجام دهند، بسیار راحت تر به خواب می روند. بنابراین سعی کنید تا حد امکان در برنامه روزانه کودکتان فعالیت های فیزیکی را نیز بگنجانید.
– بهترین زمان برای خوابیدن کودک را در نظر داشته باشید، به تدریج با نزدیک شدن به ساعت مورد نظر، کودک احساس خواب آلودگی کرده و برای به خواب رفتن کاملا آماده می گردد.
– ویژگی های فردی کودکتان را بشناسید، مهم این نیست که کودکان را وادار کنیم تعداد ساعت مشخصی بخوابند، بلکه نکته مهم تر این است که کودک در آن زمان به خواب عمیق فرو رفته و به استراحت بپردازد.
– در نظر داشته باشید که پس از فرا رسیدن ساعت خواب کودک، بد نیست او را برای مدتی تنها بگذارید تا در آرامش به خواب رود. لزومی ندارد والدین تا به خواب رفتن کامل کودک در کنار او باشند. هر کودک نیاز به یادگرفتن این نکته دارد که چگونه باید به تنهایی بخوابد.
روشی مناسب را به کار گیرید
– در برخی از کودکان شما می توانید به سادگی با گفتن این جمله که "پانزده دقیقه بیشتر به وقت خواب باقی نمانده، وقت آماده شدن برای رفتن به رختخواب است" کودکتان را روانه اتاق خواب نمایید.
– مراحل مختلفی را برای دستیابی به روش مناسب دنبال کنید، برای مثال کارهای زیر را درنظر بگیرید: پس از حمام گرفتن، کودک یک کتاب داستان را انتخاب می کند، پدر یا مادر بر روی صندلی همیشگی می نشیند. در پایان، ماجرا با بوسیدن و در آغوش گرفتن کودک و خاموش کردن چراغ اتاق پایان می یابد.
– این کار را ادامه دهید، استفاده از یک روش ثابت منجر به تغییر عادت کودک می شود. خوابیدن نیز عادتی است که کودک باید آن را بیاموزد و با تکرار این کار در خوابیدن مهارت پیدا می کند.
– دقت داشته باشید که هیچگاه یک روش ثابت در کودکان مختلف به یک نتیجه واحد نمی انجامد، هر کودکی روش خاصی نیاز دارد. والدین باید با شناخت کامل کودک خود، طریقه مناسب را بیابند. اگر یک روش جواب نداد، آن را تغییر دهید.
مکان مناسب خواب کودک را فراهم کنید
– بهترین روش این است که از قرار دادن وسایل الکترونیک مانند کامپیوتر، تلویزیون یا بازی های ویدیویی در اتاق خواب کودک اجتناب کنید.
– قبل از خواب اجازه ندهید کودکتان خوراکی های محرکی که مانع خواب او می شوند مانند شکلات و امثال آن را مصرف کند، بهتر است از دیدن فیلم ترسناک و تحرک بیش از اندازه کودک پیش از خواب نیز بپرهیزید.
– اتاق خواب کودک را از اسباب بازی پر نکنید.
– به خواسته های کودکتان در این مورد توجه کنید و آنها را رعایت کنید. برخی کودکان چراغ خواب دوست دارند، برخی ترجیح می دهند درب اتاق نیمه باز بماند یا حتی شخصیت کارتونی یا عروسک مورد علاقه شان را با خود به رختخواب ببرند.
از عادات بد اجتناب کنید
– هیچگاه به تختخواب رفتن و خوابیدن را به عنوان تنبیه در مورد کودک به کار نگیرید. در مواقع لزوم استفاده از جمله " خوب … دیگر کافی است، وقت خواب فرا رسیده " بسیار مناسب تر از جملات تهدید آمیزی چون : "اگر بلافاصله دست از این کار برنداری، مجبور می شوی به تختخواب بروی " خواهد بود.
– از به خواب رفتن در تختخواب کودکتان بپرهیزید، زیرا ممکن است او نیمه شب به ناگهان از خواب برخیزد و با دیدن شما در کنار خود هراسان شود.
– هیچگاه کودک را تشویق نکنید در تختخواب شما بخوابد زیرا ممکن است این کار برای او عادت شود. به جز در موارد استثنایی که کودک با مشکلی مانند بیماری، تب و یا کابوس های شبانه روبرو شده، به او تلقین کنید که بهترین و راحت ترین جا برای خوابیدن تختخواب خودش است. به طور کلی هر کودک باید یاد بگیرد چگونه در تختخواب خودش بخوابد.
اگر کودک نیمه های شب از خواب پرید
– با ملایمت با او رفتار کنید، اعتماد به نفس لازم برای به خواب رفتن مجدد را به کودک بدهید. برخی مواقع اطمینان دادن به کودک آسان ترین و تنها چاره کار است.
– در چنین مواقعی از صحبت کردن و بحث دوری کنید، اگر کودک خواب بدی دیده، هرگز در آن حالت از او نخواهید خوابش را تعریف کند و مطلقا وارد جزئیات نشوید.
– هیچگاه مراحل انجام شده برای خواب کودکتان را تکرار نکنید، مثلا مجددا کتاب داستان برای او نخوانید، بلکه خیلی راحت با قضیه برخورد کنید و به کودک تلقین کنید که قادر است به آرامی ادامه خوابش را دنبال کند.
– صبح ها کودک را به دلیل خوابیدن در اتاق خودش تشویق کنید و به او جایزه بدهید. این کار به سرعت تاثیر می گذارد و برای پایان روز تدارک مناسبی است.
اگر مشکل به روش های فوق حل نشد، چه باید کرد؟
– بی خوابی کودکان در شب، ممکن است دلایل بسیاری داشته باشد، طبیعتا راه حل های بی شماری نیز برای مقابله با آنها وجود دارند. ممکن است شما نیاز داشته باشید در مورد بی خوابی کودکتان با یک پزشک متخصص کودکان مشورت کنید.
– اگر کابوس های شبانه، ترس و نگرانی به هنگام خواب در کودکتان ادامه پیدا کرد، بهتر است ریشه این ترس را بیابید. ممکن است این احساس کودک از مشکلاتی در مدرسه، یک مشکل روحی و یا مشکلات خانوادگی ناشی شده باشد.
– اگر مدت زمان خواب کودکتان بیش از حد طولانی یا بیش از انداره کوتاه است، این موضوع را جدی بگیرید و دلیل آنرا پی گیری نمایید. ممکن است منشاء این قضیه مشکلات روحی و روانی کودک باشد.
