از موفق‌ترين روش‌هاي زايمان طبيعي، زايمان در آب است كه به عنوان يك روش غيرتهاجمي و غيردارويي و طبيعي همراه با كاهش چشمگير درد زايمان مطرح است. اثر بي‌وزني آب باعث ايجاد فشار يكسان بر تمام اعضاي بدن و كاهش انرژي از دست رفته مي‌شود.
در بررسي‌هاي انجام شده در كشورهاي توسعه يافته، در اين روش برخلاف ساير روش‌ها كه به كمك بي‌حسي انجام مي‌شود، درد زايمان كاهش يافته و آپگار نوزاد (ارزشيابي وضعيت سلامت عمومي نوزاد) نيز بهتر است. در اين روش، روند طبيعي زايمان حفظ شده، طول‌مدت زايمان كاهش چشمگيري پيدا مي‌كند و از سوي ديگر، به آمادگي قبلي مادر از نظر تكنيك‌ها و تمرينات تنفسي در ماه‌هاي آخر بارداري نيازي وجود ندارد و زايمان با آموزش كوتاه‌مدت، امكانپذير است. در اين روش ميزان استفاده از داروهاي مسکن به مراتب كمتر خواهد بود. در حين انجام زايمان در آب، عامل زايمان، عملكردي به مراتب سهل‌تر از زايمان روي تخت داشته و از ميزان مداخلات پزشكي حين زايمان كاسته خواهد شد. كاهش صدمات كانال زايماني و نياز كمتر به اپيزيوتومي (برش ناحيه پرينه مادر براي تسريع خروج جنين) از ديگر مزاياي اين روش است كه به كاهش تروما (ضربه و آسيب) به نوزاد منجر مي‌شود. حركات آزادانه مادر در آب و شركت فعالانه او در امر زايمان و ورود ملايم نوزاد، از ديگر فوايد اين روش محسوب مي‌شوند.
آثار آرامش‌دهنده آب باعث كاهش اضطراب و ترس مادر مي‌شود كه اين خود باعث كاهش درد زايمان نيز مي‌شود. كاهش درد، منجر به ذخيره انرژي مادر شده كه در مرحله دوم زايمان (مرحله خروج جنين) بسيار كمك‌كننده خواهد بود.
مشكلات تغذيه با شير مادر پس از زايمان، در اين روش كمتر است. نتيجه تحقيقات مختلف درباره زايمان در آب در كشورهاي اروپايي، اسكانديناوي و آمريكايي، مثبت ارزيابي شده و در اين كشورها به طور رسمي از سال ۱۹۹۱ تاكنون به كار گرفته شده است.
تاريخچه زايمان در آب
در قرن ششم پيش از ميلاد، ارسطو نتيجه گرفت که آب اولين ماده اصلي حيات است. وي معتقد بود که دانه هر چيزي «ذات مرطوب» دارد. به هر حال بعد از سده ۱۷۰۰ بود که دانشمندان به ارزش و خواص آب درماني پي برده و آن را بيان کردند. به نظر مي‌رسد که زايمان در آب قبل از ظهور پزشکان و بيمارستان‌ها انجام مي‌گرفته، اگرچه اين موضوع با مدرک تاييد نشده است. هر کجا که آب وجود داشت، به خصوص آب گرم، زنان از آن جهت تسکين دردهاي زايماني استفاده مي‌کردند.
اولين زايمان مدرن در آب ثبت شده، در سال ۱۸۰۳ در فرانسه انجام شد. اين مورد که در مجله انجمن پزشکي فرانسه تشريح شده است، گزارش مي‌کند که يک خانم باردار که حدود ۴۸ ساعت درد کشيده و مستاصل شده بود، جهت بهبودي موقت به علت زايمان مشکلش به يک حمام آب گرم پناه برد. جالب اينکه بعد از فقط چند لحظه، نوزاد آن‌قدر سريع به دنيا آمد که مادر فرصت خروج از آب پيدا نکرد و بنابراين نوزاد متولد شد. به دنبال آن گزارش‌هاي متعددي از زايمان در آب در نقاط مختلف دنيا پخش شد تا اينکه در اتحاد شوروي در سال ۱۹۶۰ زايمان در آب با مدرک تاييد شد.
زايمان در آب در گوشه و کنار جهان
يکي از اولين افرادي که درباره زايمان در آب مطالعات و كار کلينيکي زيادي داشته، پزشک فرانسوي به نام دکتر مايکل ادنت، رييس بخش جراحي در يک بيمارستان، در پي‌تي‌ويرز فرانسه بود. با آماده کردن زنان در يک وان آب گرم جهت زايمان، ادنت به آنها راحتي و آرامشي بيشتر از آنچه در گذشته مي‌شناختند، عطا کرد.
بسياري از زناني که جهت زايمان به پي‌تي‌ويرز مراجعه مي‌کردند درباره زايمان در آب چيزي نشنيده بودند اما وقتي وان پر از آب گرم را مي‌ديدند، تعداد زيادي از آنها تمايل به استفاده از آن پيدا مي‌کردند. مايکل دانت در کتابش «تولدي دوباره» مي‌نويسد:
«بعضي از زنان که در طول بارداري تمايل زيادي به بودن در آب داشتند، در طي زايمان بيشتر از قبل به سوي آب کشيده مي‌شوند و کساني که با آب و شنا کردن مانوس نيستند، به محض اينکه درد زايمان شروع مي‌شود، اين زنان نيز به سرعت به سمت وان حرکت مي‌کنند، مشتاقانه داخل آن مي‌شوند و نمي‌خواهند آن را ترک کنند.»
استفاده از آب گرم براي زايمان ممكن است به نظر ابتدايي و جديد برسد، اگر چه از نظر تاريخي، استفاده از اكثر مداخلات مامايي مثل بي‌حسي اسپاينال يا اپيدورال، مخدرها و فورسپس‌ها در مقايسه با آن تازه هستند ولي استفاده از آب بايد به‌عنوان يكي از كم‌خطرترين مداخلات در نظر گرفته شود.
زايمان در آب، انتخاب جالب توجه زناني است که مي‌خواهند زايمان طبيعي بدون مداخله پزشكي داشته باشند. عاملين زايمان در آب اعم از پزشكان و ماماها ارزش زيادي براي روند طبيعي زايمان قايل هستند. آنها به نوزاد به‌عنوان يك موجود كاملا هوشيار كه شايسته مراقبت عالي در هنگام تولدش است، احترام مي‌گذارند.
البته توجه به اين نكته مهم است كه زايمان با اينكه يك روند فيزيولوژيك و طبيعي است ولي به‌طور كامل قابل پيش‌بيني نيست و ممكن است شرايطي به وجود آيد كه نياز به مداخلات پزشكي ضرورت يابد.
مزاياي زايمان در آب براي نوزاد
• ورود ملايم و آسان‌تر نوزاد به محيط خارج از رحم
• ايمن‌تر بودن در مقايسه با روش‌هاي ديگر
• ايجاد يك محيط حد واسط و جلوگيري از برخورد نوزاد با استرس‌هاي ورود ناگهاني به محيط خارج از رحم
• كاهش ضربه
• كاهش نياز به تحريك‌هاي تهاجمي جهت شروع تنفس
• استفاده بهتر و سريع‌تر از شير مادر.
مزاياي فيزيولوژيک زايمان در آب براي مادر
• كاهش چشمگير درد
• افزايش انقباضات موثر
• افزايش گردش خون و اكسيژن‌رساني رحم
• كاهش هورمون‌هاي استرس
• كاهش تحريكات حسي
• نياز كمتر به اپيزيوتومي (برش ميان دو راه)
• كاهش مداخلات پزشكي از جمله سزارين
• كاهش نياز به مسكن‌ها و ضد دردها
• كاهش قابل‌توجه طول مدت زايمان
• افزايش آستانه درد
• ذخيره انرژي و جلوگيري از هدررفتن انرژي مادر جهت مرحله دوم زايمان
• كاهش خفيف فشارخون
• كاهش فشار بر بزرگ سياهرگ زيرين
مزاياي روانشناختي زايمان در آب براي مادر:
• احساس سبك‌وزني و شناوري و توانايي تحرك بيشتر و قابليت قرارگرفتن در وضعيت‌هاي مختلف
• تجربه مثبت و مفيد زايمان
• افزايش قدرت تسلط بر خويش و استقلال
• مشاركت فعال در روند زايمان
• كاهش ترس و خشم و اضطراب
• افزايش سطح خودآگاهي و هوشياري در حين زايمان
• افزايش حس پذيرش نوزاد
• آثار آرام‌بخش، اطمينان‌بخش و لذت‌بخش آب
• افزايش ارتباط متقابل مادر و كودك
• توانايي بالاتر تمركز در آب
