زردی شایع ترین مشكل نوزادان در ابتدای تولد است و در موارد شدید ممكن است حتی در نوزادان طبیعی ایجاد آسیب‌های جدی مغزی نماید و برای درمان آن از نور درمانی، دارو درمانی، تعویض خون و یا طب سنتی استفاده می‌شود. از درمان‌هایی كه بیشتر مورد توجه پزشکان قرار گرفته، به كارگیری روش‌های طب سنتی بخصوص استفاده از گیاهان دارویی است. از زمان‌های قدیم در ایران از گیاه شیر خشت برای درمان زردی نوزادان استفـــاده می‌شــــد. شیـــرخشت صمغ درخت زبان گنجشک گل بوده، ماده‌ای سفید رنگ كمی مایـــل به زرد و شیرین میباشد. خواص شیرخشت برای نوزاد علاوه بر درمان زردی، کاهش تب شدید نیز میباشد. برای آشنایی بیشتر با طریقه مصرف و خواص شیرخشت برای نوزاد با ما همراه باشید.
مکانیسم اثر شیرخشت برای درمان زردی
در مورد مكانیسم اثر شیر خشت باید گفت، با توجه به اینكه ایــن گیــاه حــاوی ماده‌ای به نام مــانیتول و پلــی ساكاریدهای متعدد میباشد و میزان مانیتول موجود در آن حدود ۶۰-۴۰ درصد است و جذب خوراکی مانیتول نیز از دستگاه گوارش بسیار کم اسـت، در نتیجـه مصرف شیرخشت، باعث ایجاد اسهال شده و تعداد دفعات دفـع مـدفوع نوزاد افزایش می‌یابد، درنتیجه باعث دفع سرم بیلی‌روبین از طریق مدفوع میگردد. همچنین مكانیـسم دیگـر تاثیر شیرخشت برای نوزادان، از طریـق فعـال نمـودن گیرنـده‌های كبدی بدن نوزاد است که باعث كاهش سطح جذب سـرمی بیلـی‌روبـین می‌شود.
خواص شیرخشت برای نوزادان
به طور کلی، زردی از نظر طب سنتی ایران، حاصل افزایش صفرا در بدن است. صفرا یکی از اخلاط چهارگانه بدن میباشد که طبعی گرم و خشک (معادل آتش) دارد. رویکرد درمانی طب سنتی در زردی نوزادان نیز بر اساس همین منطق شکل می‌گیرد، همچنین زردی معمولاً در پسرها شیوع بیشتری دارد، چرا که پسرها به نسبت دخترها مزاج گرم‌تر و خشکتری دارند و بنابراین بیماری‌های ناشی از گرمی و خشکی یعنی بیماری‌های صفراوی مثل زردی در آنها بیشتر دیده می‌شود. مهمترین و معروفترین داروهای ضد زردی نوزادان در کشور ما، شیرخشت و ترنجبین است، به نحوی که از قدیم معمولا این دو دارو جزئی از سیسمونی نوزاد به حساب می‌آمده‌اند. مـصرف شـیر خـشت موجب كاهش سریعتر زردی نوزادان و نیز كـاهش طـول مدت بستری و بهبودی مـی‌گـردد، همچنین مـصرف شیرخشت توسط مـادر می‌توانـد در كـاهش زردی نـوزادانی كـه از شـیر مـادر تغذیه میکنند، موثر باشد.
امروزه، استفاده قطره خوراکی عصاره گیاه دارویی شیر خشت معروف به قطره بیلی ناستر، به همراه نور درمانی تا حد زیادی در درمان نوزادان مبتلا به زردی موثر است به طوریکه سه روز پس از کاربرد این دو روش درمانی در حدود ۹۰ درصد نوزادان بهبود می‌یابند.
از دیگر خواص شیرخشت برای نوزادان و اطفال بالای دو سال، کاهش تب شدید است، به این منظور پنج گرم شیرخشت را در یک بطری عرق بید کاسنی حل کرده هر یک الی دو ساعت یک مرتبه نصف الی یک فنجان به کودک دهید. همچنین در کتب طب سنتی بر مصرف شیرخشت برای کودکان تاکید شده، به طور کلی اگر می خواهید اطفال شما رشد کامل نمایند تا می‌توانید شیرخشت و ترنجبین به آنها بدهید. مخصوصاً به اطفال شیرخوار به جای شربت قند، شربتی از این دو به آنها بدهید تا استخوانبندی آنها محکم شده و زود دندان در آورند.
نحوه مصرف شیرخشت برای نوزاد
برای تهیه ترکیب شیرخشت و ترنجبین، حدود یک نخود شیرخشت و نصف قاشق چایخوری ترنجبین را در نصف استکان آب جوش حل کرده با پارچه نخی صاف کنید و به تدریج به نوزاد بخورانید. در صورت ضرورت می توانید این دارو را تا روزی ۳-۲ بار آماده و مصرف کنید.
نکات مهم در مورد مصرف شیرخشت
مصرف شیرخشت به تنهایی برای درمان زردی توصیه شده است؛ لیکن مصرف این دارو همراه با ترنجبین، اثربخشی بیشتری دارد. همچنین چون ترنجبین کاملاً شیرین است، لذا این دارو نیاز به شیرین کردن ندارد. علاوه بر این، مادر نوزاد نیز می‌تواند این دارو را مصرف کند تا از طریق تغذیه با شیر مادر، مواد مفید آن به کودک برسد. برای اثربخشی بیشتر نیز می توان به جای حل کردن شیرخشت و ترنجبین در آب، آنها را در مخلوط عرق‌های کاسنی و شاهتره یا در عرق‌هایی مانند عرق بید حل کرد. لازم به ذکر است، برای استفاده از شیرخشت و ترنجبین برای درمان زردی نوزادان همواره بایستی جانب احتیاط را رعایت نمود و زیر نظر پزشک یا متخصصان طب سنتی از آن استفاده شود، همچنین لازم است جهت استفاده از آن از فراورده‌های مطمئن و استاندارد استفاده نمود.
