گفتگو با دکتر اعظم‌السادات موسوي، متخصص زنان و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران
خانم دکتر! تست تشخيص بارداري در منزل، واقعا ارزش تشخيصي دارد؟
تست تشخيص بارداري در منزل يا بي‌بي چک، وجود يكي از هورمون‌هاي نشانگر بارداري به نام گونادوتروپين جفتي انسان يا اچ سي‌جي را در ادرار نشان مي‌دهد. نام بي‌بي چک نيز مانند بسياري از نام‌هاي تجاري ديگر، چون براي اولين بار در بازار موجود بود، روي اين تست‌‌ها گذاشته شد. هورمون اچ سي‌جي كه توسط سلول‌هاي جفت توليد مي‌شود، ابتدا هنگامي كه تخمك بارورشده در رحم جاي مي‌گيرد (تقريبا شش روز پس از باردار شدن)، در جريان خون وارد مي‌شود. سپس ميزان اين هورمون در طي هفته‌هاي بعدي در بدن هر دو روز دو برابر مي‌شود.
چند روز پس از بارداري بايد از آن استفاده کرد؟
۱۴ روز پس از بارداري (يعني تقريبا همان زماني كه انتظار مي‌رود دوره ماهانه بعدي شروع شود)، برخي از تست‌‌هاي بارداري ممكن است بتوانند اين هورمون را در ادرار تشخيص داده و نتيجه مثبت براي بارداري را اعلام كنند. اگر يك هفته ديگر پس از زماني كه انتظار داشتيد دوره ماهانه بعدي آغاز شود، صبر كنيد؛ مي‌توانيد اميد داشته باشيد كه نتيجه دقيق‌تري از اين تست‌‌ها به دست آوريد.
اگر در اولين روزي كه انتظار داشتيم، دوره ماهانه آغاز نشد و از اين تست‌‌ها استفاده کرديم، نتيجه تا چه حد دقيق خواهد بود؟
اكثر اين تست‌‌ها ادعا مي‌كنند كه بيش از ۹۹ درصد دقت دارند؛ يعني به‌طور ضمني بيان مي‌كنند كه همين كه زمان دوره ماهانه بعدي فرا رسيد اما خونريزي ديده نشد، مي‌توان از اين تست‌‌ها استفاده كرد اما اين ادعا چندان هم صحيح نيست. واقعيت اين است كه ميزان هورمون در ادرار در روزهاي پس از لقاح، در افراد مختلف، متفاوت است. ممكن است از انواع تست‌‌هاي موجود در بازار، يك يا تعداد كمي‌از آنها به اندازه كافي دقيق باشد كه بتواند در اولين روز از دوره ماهانه بعدي، سطح هورمون اچ.سي.جي را تشخيص داده و نتيجه مثبت بدهد. بيشتر اين تست‌‌ها در روز اول از موعد دوره ماهانه بعدي، تنها قادرند ۱۶ درصد از بارداري‌ها را تشخيص دهند.
چگونه مي‌توانيم تشخيص دهيم كه كدام تست‌‌ها بهتر و دقيق‌تر هستند؟
به سادگي نمي‌توان به اين سوال پاسخ داد. همه روزه محصولات جديدي به بازار مي‌آيند و تست‌‌هاي فعلي نيز پيشرفته‌تر مي‌شوند. اصولا تست بارداري كه ادعا مي‌كند مي‌تواند ميزان ۲۰ ميلي واحد از هورمون را در هر سي.سي در ادرار تشخيص دهد، بايد دقيق‌تر از تستي باشد كه مي‌گويد ميزان ۵۰ ميلي واحد از هورمون را در هر سي سي ادرار تشخيص مي‌دهد. متأسفانه بايد گفت كه نمي‌توان به اين اطلاعات چندان اعتماد كرد زيرا انواع مختلفي از هورمون وجود دارد و اين اعداد لزوما بيانگر توانايي تشخيص نوعي از هورمون نيست كه در اوايل بارداري در ادرار ديده مي‌شود.
چگونه مي‌توان از تست بارداري خانگي استفاده كرد؟
ابتدا تاريخ انقضاي محصول را نگاه كنيد. خصوصا اگر مدتي از خريد آن گذشته است بايد اول مطمئن شويد كه هنوز مي‌توانيد از آن استفاده كنيد. اگر محصول را در محل مرطوب يا گرم مانند حمام نگهداري كرده باشيد، ممكن است فاسد شده و ديگر امكان استفاده از آن وجود نداشته باشد، پس بهتر است آن را دور بيندازيد و يك تست جديد بخريد. هنگامي كه مي‌خواهيد از تست استفاده كنيد، دستورالعمل نحوه استفاده از آن را به دقت مطالعه كنيد زيرا نحوه استفاده از محصولات مختلف ممكن است متفاوت باشد. در اكثر اين تست‌‌ها بايد نمونه ادرار خود را در يك ظرف بريزيد و سپس نوار كاغذي مخصوص را در آن فرو كنيد. ممكن است در برخي ديگر با استفاده از قطره چكاني كه در كنار محصول داده شده است، چند قطره از آن را در سوراخي كه روي دستگاه تعبيه شده است، بريزيد. همچنين نحوه نمايش نتيجه نيز در اين تست‌‌ها متفاوت است. برخي از آنها نوارهاي باريك صورتي يا آبي رنگ را روي كاغذ تست نمايش مي‌دهند اما برخي ديگر ممكن است علامت مثبت يا منفي را روي يك پنجره نمايش دهند.
اعتبار تست چه‌قدر است؟
در اكثر اين تست‌‌ها، يك نشانگر كنترل وجود دارد كه نشان مي‌دهد آيا نتيجه تست معتبر است يا نه. اگر اين نشانگر تغيير رنگ ندهد، بيانگر آن است كه نتيجه تست معتبر نيست. شايد به علت فاسد شدن يا دلايلي از اين قبيل باشد و ممكن است نتيجه بارداري به دست آمده از آن واقعا اشتباه باشد. در صورتي كه چنين اتفاقي افتاد، مي‌توانيد با فروشنده كالا تماس گرفته و بخواهيد كه يك تست جديد برايتان بفرستند. هر چند ممكن است رسيدن اين تست جديد مدتي طول بكشد و نتوانيد به سرعت از آن استفاده كنيد. اكثر تست‌‌ها عنوان مي‌كنند كه نتيجه تست ظرف ۵ دقيقه مشخص مي‌شود. هرچند ممكن است براي گرفتن نتيجه مثبت مجبور باشيد تا ۱۰ دقيقه نيز صبر كنيد.
مثبت‌هاي کاذب، منفي‌هاي کاذب
گاهي ممكن است نتيجه تست منفي باشد اما بارداري وجود داشته باشد (يعني نتيجه منفي كاذب به دست بيايد)؛ در اين موارد، در صورتي كه هنوز دوره ماهانه آغاز نشده، بايد چند روز يا يك هفته ديگر صبر كرده و مجددا از تست استفاده گردد.. براي به دست آوردن بهترين نتيجه بايد از اولين ادرار در صبح استفاده شود زيرا ادرار در آن زمان بيشترين غلظت را دارد. توجه داشته باشيد كه نتيجه منفي لزوما به معناي باردار نبودن نيست. در صورتي كه در موعد مقرر دوره ماهانه آغاز نشده است، ممكن است بارداري به وجود آمده باشد. در صورتي كه تا يك هفته بعد دوره ماهانه آغاز نشده است و نتيجه تست هم هنوز منفي بود، بهتر است نزد پزشك خود برويد تا علت اين امر مشخص شود.
گاهي نيز ممكن است نتيجه تست مثبت باشد اما بارداري وجود نداشته باشد (يعني نتيجه مثبت كاذب به دست بيايد)؛ در اين موارد اگر كمي بعد، دوره ماهانه آغاز شود، ممكن است فرد دچار عارضه بارداري شيميايي شده باشد. اين به آن معناست كه يك تخمك بارور شده به رحم منتقل شده و سپس به اندازه‌اي رشد كرده است كه هورمون اچ سي جي توليد كند، اما پس از آن، رشد تخمك بنا به دلايلي متوقف شده است. اين اتفاق براي ۲۰ تا ۵۰ درصد از تخمك‌هاي بارورشده مي‌افتد كه دليل آن ممكن است غيرطبيعي يا ناسالم بودن تخمك يا نداشتن توانايي براي رشد و تبديل شدن به جنين باشد. در اين حالت، دوباره دوره ماهانه آغاز خواهد شد. هرچند اين دوره ماهانه ممكن است كمي‌ديرتر شروع شده و خونريزي نيز بيشتر از حد معمول باشد.
در بارداري خارج رحمي نيز ممكن است نتيجه مثبت يا منفي از تست‌‌هاي بارداري به دست بيايد. در صورتي كه درد در ناحيه شكم يا خونريزي غيرطبيعي مشاهده كرده‌ايد (صرف نظر از نتيجه تست بارداري)، با پزشك خود تماس بگيريد.
منبع خبر : سلامت
