تمایل به خوردن مواد غذایی خاص بیش از حد متعارف ( مثل بعضی شیرینی ها و یا خوردن قره قروت و لواشک) البته خوردن این مواد غذایی در حدی که تعادل تغذیه ای زن باردار را به هم نزند ، اشکالی ندارد. اما بعضی اوقات مادران باردار همین مواد غذایی بی ضرر را آن قدر زیاد مصرف می کنند که تعادل غذایی شان به هم می خورد و این رفتار مضری است که اصلا توصیه نمی شود. به خانواده زنان باردار توصیه می شود که مواد غذایی طبیعی و سالم را که زن باردار هوس خوردنشان را دارد، تهیه کنند و در اختیارش قرار دهند چون :تامین ماده غذایی که زن باردار به آن تمایل دارد توسط خانواده، به خصوص همسر، از نظر روحی و روانی اهمیت زیادی دارد و نشانه حمایت عاطفی اطرافیان است ولی به این شرط که حتما حواسشان باشد که مادر باردار بیش از اندازه از این مواد مصرف نکند و برنامه غذایی اش مختل نشود.
گاهی هم زنان باردار به خوردن موادی تمایل پیدا می کنند که خوراکی نیستند ، گاهی تمایل مادر به خوردن گچ، خاک، مهرو نشاسته است که این ویارها اغلب نشانه کمبود غذایی در بدن مادر است. کمبود موادی مثل آهن، کلسیم و روی می تواند دلیل این مشکل باشد . در نتیجه متعادل کردن رژیم غذایی با غذاهایی که منبع این مواد هستند یا تجویز مکمل های غذایی مثل مکمل آهن و کلسیم ، می تواند این مشکل را کم کند. در این گونه موارد نباید اجازه داد که زن باردار به خوردن موادی از قبیل مهر و ذغال اقدام کند چون نه تنها این مواد عوارض دارند بلکه باعث تشدید کمبود غذایی مادر هم می شوند.
مفهوم دیگر که بیماری صبحگاهی یا تهوع صبحگاهی خوانده می شود در بعضی از زنان صبح ها بدتر بوده و با گذشت روز بهتر می شود.
ولی بیماری صبحگاهی در هر زمانی از روز می تواند بروز کند . تهوع معمولا در حدود هفته ششم شروع می شود ولی می تواند زودتر و در هفته چهارم نیز شروع شود.
تهوع معمولا در طول ماه بعد شدیدتر می شود . حدود نیمی از زنان مبتلا به بیماری صبحگاهی در حدود هفته ۱۴ کاملا بهبود می یابند . در باقی موارد ، این مشکل در اکثر زنان یک ماه دیگر یا کمی بیشتر نیز طول می کشد ، هر چند ممکن است در ادامه حاملگی دوباره بروز کرده و تا آخر حاملگی ادامه یابد .
-علت تهوع صبحگاهی:
علت تهوع در دوران حاملگی دقیقا مشخص نیست ولی احتمالا ناشی از تغییرات فیزیکی زیادی است که در بدن زن حامله رخ می دهد. بعضی از احتمالات عبارتند از :
« افزایش سریع هورمون hcg در اوایل حاملگی » مشخص نیست که این هورمون چگونه باعث بروز تهوع می شود ولی زمانبندی افزایش آن با ایجاد تهوع مطابقت دارد . درست در زمانی که میزان این هورمون در بدن به بالاترین مقدار خود می رسد تهوع نیز به حداکثر می رسد. تصور بر این است که استروژن نیز ممکن است در این زمینه نقش داشته باشد.
« افزایش حس بویایی و حساسیت به بو » این وضعیت نسبتا شایع بوده و ممکن است از عوارض افزایش سریع میزان استروژن در بدن باشد.
« حساسیت دستگاه گوارش»
دستگاه گوارش بعضی زنان به تغییرات هورمونی در اوایل حاملگی حساس تر است. حتی در یک مطالعه ، رابطه ای میان هلیکوباکتر پیلوری ( باکتری که سبب زخم معده می شود) و تهوع شدید در زمان حاملگی دیده شده است ، هر چند علت این رابطه مشخص نیست.
« ممکن است شنیده باشید که بیماری صبحگاهی ناشی از کمبود ویتامین B است.» با اینکه به نظر می رسد مصرف ویتامین B تکمیلی بصورت قرص در بسیاری از زنان حامله به کاهش تهوع کمک میکند ، ولی این بدان معنا نیست که آنها کمبود ویتامین B دارند. در واقع ، تفاوت معنا داری از نظر سطح ویتامین B6 میان زنان دچار بیماری صبحگاهی و دیگر زنان حامله وجود ندارد. علت تاثیر ویتامین B6 بر کاهش تهوع مشخص نیست.
بعضی محققین این نظریه را مطرح کرده اند که بعضی زنان از نظر روانی بیشتر مستعد تهوع و استفراغ در دوران حاملگی هستند و این مسئله یک پاسخ غیر طبیعی به استرس است . با این حال ، شواهد محکمی دال بر تایید این نظریه وجود ندارد .( البته تهوع و استفراغ دائمی خود می تواند عاملی برای استرس بیشتر باشد!)
-آیا احتمال تهوع در بعضی زنان بیشتر است؟
احتمال تهوع و استفراغ در زمان حاملگی در شرایط زیر بیشتر است:
یا هورمونهای دیگر در بدن باشد. احتمال شدید بودن hcg حاملگی دو قلو یا چند قلو. علت آن ممکن است مقادیر بالاتر تهوع و استفراغ نیز در این صورت وجود دارد. البته این مسئله قطعی نیست و بعضی زنان که حاملگی دوقلو و یا چند قلو دارند اصلا تهوع ندارند.
وجود تهوع و استفراغ در حاملگی های قبلی.
وجود سابقه تهوع و استفراغ بعنوان عارضه مصرف قرص های ضدبارداری.
سابقه استعداد به بیماری حرکت (motion sickness ) .
استعداد ژنتیکی تهوع حاملگی. در صورتیکه مادر یا خواهرتان بیماری صبحگاهی شدید داشته اند احتمال ابتلای شما بیشتر است.
سابقه سردردهای میگرنی.
-آیا تهوع بر روی جنین تاثیر دارد؟
تهوع خفیف و استفراغ گهگاهی که معمولا در بیماری صبحگاهی وجود دارد تا زمانیکه مادر غذا را تحمل کند و مقادیر زیاد مایعات بنوشد تهدیدی برای سلامتی جنین نیست. از این گذشته ، جنین در طی سه ماه اول آنقدر کوچک است که به کالری چندانی نیاز ندارد. اگر مادر نتواند یک رژیم غذایی متعادل داشته باشد بد نیست که مولتی ویتامین مصرف کند . اگر آهن تهوع را بدتر می کند بهتر است از مولتی ویتامین هایی استفاده شود که دوز آهن آنها کم بوده و یا آهن نداشته باشند.
عدم افزایش وزن مادر در سه ماهه اول معمولا اشکالی ندارد البته تا زمانیکه ناشی از غذا نخوردن نباشد و مایعات به اندازه کافی مصرف شود. اشتهای مادر پس از گذشت این زمان بازگشته و وزنش افزایش خواهد یافت.
-راههای کاهش تهوع صبحگاهی:
از غذاها و بوهایی که سبب تهوع می شوند پرهیز کنید. اگر تقریبا همه چیز باعث تهوع می شود اشکالی ندارد که تنها چند غذای محدودی که مشکلی ایجاد نمی کنند مصرف شود حتی اگر تمام مواد غذایی لازم برای بدن را تامین نکند. یک راه دیگر هم مصرف غذاهای بیمزه و یا گرم نکردن غذا است تا بوی آن کمتر باشد.
سعی کنید همیشه مقداری شیرینی ساده مثل بیسکویت و یا نان تست کنار تخت خود داشته باشید . هنگامی که از خواب بیدار می شوید یکی دو تا بخورید و قبل از بلند شدن از جایتان ۲۰ تا ۳۰ دقیقه دراز بکشید . خوراکیهای مذکور در صورتیکه نصف شب با حالت تهوع از خواب بیدار شوید می تواند کمک کننده باشد.
وعده های غذاییتان را کوچک و متعدد کنید تا معده تان هیچوقت خالی نباشد . بعضی زنان معتقدند که کربوهیدراتها در هنگام تهوع بهترین خوراکی هستند ولی یک مطالعه کوچک نشان داده است که غذاهای دارای پروتئین بالا احتمالا اثر بهتری دارند.
از غذاهای چرب پرهیز کنید زیرا هضم آنها بویژه در حاملگی که تخلیه معده به زمان بیشتری نیاز دارد بیشتر طول می کشد.
همچنین از غذاهای سنگین و چرب، تند ، اسیدی و سوخاری شده نیز که می تواند باعث تحریک معده و دستگاه گوارش شوند پرهیز کنید.
سعی کنید مایعات را بین وعده های غذایی مصرف کنید . همچنین سعی کنید یکباره حجم زیادی مایع مصرف نکنید زیرا معده به این ترتیب پرشده و اشتهایتان برای خوردن کم می شود.یک روش خوب این است که یک نوشیدنی را در طول روز جرعه جرعه بنوشید. اگر زیاد استفراغ می کنید از یک نوشیدنی حاوی گلوکز ، نمک و پتاسیم استفاده کنید تا الکترولیت های ( املاح) از دست رفته جبران شوند.
سعی کنید به اندازه کافی استراحت کنید و اگر می توانید در طول روز خواب کوتاه داشته باشید . تماشای تلویزیون و یا رفتن به منزل یکی از دوستان یا بستگان راه خوبی برای مقابله با استرس بوده و حواس شما را از تهوع تان پرت می کند.
سعی کنید ویتامین هایی را که برایتان تجویز شده را همراه با غذا یا درست قبل از خواب بخورید . اگر آهن موجود در قرص های مولتی ویتامین تهوع شما رازیاد می کند از پزشکتان بخواهید که داروی شما را عوض کند.
از پزشک معالجتان در مورد ویتامین B6 بپرسید. علت بهتر شدن تهوع بر اثر مصرف ویتامین B6 دقیقا مشخص نیست ولی مطالعات نشان می دهند که مصرف این ویتامین در بعضی زنان موثر بوده و در صورتیکه با دوز صحیح مصرف شود هیچ خطری ندارد. دوز معمول ویتامین B6 برای درمان بیماری صبحگاهی بین ۱۰ تا ۲۵ میلی گرم ، سه بار در روز است ولی بهتر است قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.
اگر هیچیک از راه های فوق موثر نبود از پزشکتان بخواهید برایتان داروی ضدتهوع تجویز کند . توجه داشته باشید که مصرف هر گونه دارو در زمان حاملگی حتما باید با نظر پزشک صورت گیرد بنابراین از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید.
-استفراغ بیش از حد در زمان حاملگی:
اگر خانم حامله نتواند هیچ چیزی ( حتی مایعات را در معده برای ۲۴ ساعت نگه دارد ممکن است به
« استفراغ بیش از حد در زمان حاملگی» (Hyperemesis Gravidarum ) مبتلا شده باشد که درمان آن چندان ساده نیست . این عارضه هرچه سریعتر تشخیص داده شده و درمان شود احتمال بهبودش بیشتر است.
در این موارد بلافاصله به بیمار مایعات وریدی( سرم) داده می شود تا آب از دست رفته بدن جبران شود. سپس برای کنترل الکترولیتهای خون و اطمینان از عدم وجود بیماریهای زمینه ای دیگر که سبب تهوع و استفراغ می شوند آزمایشاتی انجام می شود.
بسته به مورد ، بیمار ممکن است چند روز بستری شود تا راحت بتوان وی را از راه وریدی تغذیه کرد. بسیاری از زنان با گرفتن مایع وریدی و جبران مایعات از دست رفته حالشان بهتر شده و می توان تهوع و استفراغ را در آنها با داروهای ضد تهوع کنترل کرد . در بعضی موارد نادر ، تهوع و استفراغ ادامه یافته و بیمار مجبور است هر چند وقت یکبار در بیمارستان یا منزل از سرم استفاده کند. این عارضه در صورت عدم درمان می تواند منجر به از دست رفتن مزمن آب بدن ، کاهش وزن، سوئ تغذیه و عوارض دیگر برای مادر و کودک شود.
