سماق از جمله ادویه جاتی است که در منطقه خاورمیانه طرفداران زیادی دارد. عطر و طعمی که سماق به غذاها می دهد آنرا به یکی از محبوب ترین ادویه های مصرفی تبدیل کرده است. علاوه بر اینها سماق خواص بیشماری دارد که قرار است در ادامه با فواید و خواص سماق برای سلامتی آشنا شویم و به خواص دارویی سماق پی ببریم.
سماق چیست؟
سماق، درختچه‌ای است به ارتفاع ۴- ۳ متر که شاخه‌های جوان و دمبرگ‌های آن را موهای ریزی پوشانده است. گل‌های آن، حنایی رنگ است و در حدود ۱۰ سانتی‌متر طول دارد و دارای میوه‌های خوشه‌ای شکل به رنگ قرمز و قهوه‌ای است که ابتدا طعم آن گس بوده و پس از رسیدن ترش می‌شوند. نام علمی سماق Rhus coriaria است که در قدیم به آن “سماک” نیز می‌گفتند. در حقیقت فارسی آن سماک و عربی آن سماق است. نام‌های دیگر آن: سَماق، تمتم، سماقیل، سماق‌الدباغین، سماق معمولی، اثرون، تتری، طمطم، سماک، سماق‌الدباغه، اسرون، عبرب و روسی اوطا
طبع سماق چیست؟
از نظر طب قدیم سماق سرد و خشک است.
تفاوت سماق قرمز و قهوه ای
دلیل بوجود آمدن تفاوت رنگ در سماق ها محل رشد آنها و چگونگی وضعیت سماق در هنگام برداشت است. که در کشور ما معمولا سماق قرمز در منطقه آذربایجان برداشت می شود و این سماق قرمز از مرغوبیت بیشتری برخوردار است. تفاوت سماق قرمز و قهوه ایی به میزان و نوع ترشی آنها برمیگردد، خانم و دختران جوان غالبا از طمع سماق قهوه ایی خوششان نمی آید چراکه خیلی ترش است. اما سماق قرمز ترشی کمتری دارد.
خواص سماق
مدر
میوه های سماق دارای خواص مدر هستند و از آنها هم چنین برای درمان اختلالات روده نیز استفاده می شود.
ضد التهاب
سماق موجب کاهش تب می شود. هم چنین برای آرتروز، مشکلات تنفسی مانند برونشیت، سرماخوردگی و آنفولانزا معجزه می کند. قراردادن سماق بر روی جراحت‌هایی که در اثر جسم برنده باشد در بهبود آن مؤثر است و از عفونت بعدی جلوگیری می‌نماید. محافظ بسیار خوب در زخم‌های تازه التیام یافته است. برای درمان زخم‌های بد برگ آن را با بارهنگ پخته به صورت ضماد بگذارند.
خواص دمنوش سماق
جهت تسکین گلودرد از جوشانده سماق به صورت غرغره استفاده شود.
ضد میکروب
سماق به دلیل دارا بودن متیل گالیک اسید، با باکتری سالمونلا مبارزه می کند. مخلوط عصاره ی سماق با آب باکتری های میوه ها و سبزیجات را از بین می برد و آنها را ضدعفونی می کند.
ضد قارچ
دانه های سماق ضد قارچ آسپرژیلوس هستند که باعث عفونت های ریه و دیگر اعضا می شود.
خواص سماق برای لاغری و دیابت
سماق برای بیماران دارای قند خون، دیابت و چاقی مفرط مفید است.
نتایج بررسی ها نشان می دهد که سماق تاثیر ضدمیکروبی دارد و مانع از بروز بیماری دیابت می شود.
یکی از عوامل به وجود آمدن عوارض مختلف دیابت، ترکیب شدن گلوکز با پروتئین های حیاتی بدن است که منجر به تغییر عملکرد ساختار شیمیایی این پروتئین ها می شود و سماق تا ۸۱ درصد بروز این فرایند را متوقف می نماید.
مصرفش در افراد مبتلا به دیابت از تشکیل هموگلوبین اضافی جلوگیری می کند.
آنتی اکسیدان قوی
سماق سرشار از ویتامین ث و اسید های چرب امگا ۳ است و به همین دلیل از بروز سکته و بیماری های قلبی و عروقی جلوگیری می نماید.
هم چنین سماق به دفع رادیکال های آزاد بدن، به خصوص دستگاه گوارش کمک می کند.
فواید سماق در درمان بواسیر
جهت درمان بواسیر جوشانده این گیاه را شب‌ها به صورت ضماد بگذارند.
تاثیر سماق در مهار ویروس هپاتیتB
مصرف سماق میتواند موجب مهارویروس هپاتیتB در بدن شود. نتایج پژوهش محققان نشان داد عصاره آبی سماق موجب مهار تکثیر ویروس هپاتیت B می شود. عفونت ویروسی هپاتیت B می تواند باعث هپاتیت حاد و مزمن، سیروز کبدی و کارسینوما کبدی HCC در انسان شود.
سماق خواص گندزدایی و ضد عفونی کننده و ضد میکروب داشته و بعنوان ماده ضد میکروب و عفونت در غذاها و ادویه جهت محافظ از آنها در برابر کرم زدگی و عفونت میباشد.
خواص سماق برای ریزش مو
شستن مو با دمکرده سماق موی را سیاه می‌نماید.
جهت درمان لکه‌های سفید و قهوه‌ای پوست؛ برگ، ریشه و ساقه سماق را بپزند تا به قوام آید سپس بر روی لکه‌ها بمالند.
کمپرس با سماق در التیام زخم،التیام سوختگی،اگزما،ترک پوست و ترک نوک سینه در زنان شیرده و در درمان عضو ضرب دیده موثر میباشد.
کمپرس سماق و جوش شیرین در درمان کهیر موثر است.
مطلب پیشنهادی: خوراکی های مفید و مضر در بارداری؟!
فواید سماق در سلامت دهان و دندان
سماق بصورت دمکرده و یا نقوع و یا پودر آن قلاع دهان و آفت، آبله و خونریزی دهان را بهبود می‌بخشد. جهت خوشبو کردن دهان و سفید نمودن دندان‌ها گلنار ۱۰ گرم، سماق ۱۰ گرم و نمک ۵ گرم همه را ساییده سپس با مسواک دندان‌ها را مسواک بزنند.
جهت تسکین درد دندان کرم خورده کمی از صمغ سماق را در سوراخ دندان بگذارند.
مالیدن سماق به دندان برای تقویت و استحکام لثه ها مفید است و مضمضه خیس کرده سماق در آب نیز برای زخم دهان و تقویت لثه ها مفید است.
مضمضه با آب سماق درد دندان را تسکین و پاشیدن پودر آن لثه را تقویت می‌نماید.
مخلوط پودر سماق ۱ و پودر ذغال بید ۵/۰ رافع پیوره دندان میباشد.
ترکیب پودر سماق و نمک ضد عفونی کننده دهان میباشد.
غرغره با دمکرده یا نقوع سماق رافع درد گلو
مصرف سماق در بارداری
یکی از شیوه‌های درمانی که طب سنتی ایران برای کنترل تهوع بارداری و تقویت معده سفارش میکند، این است که زنان باردار باید به مدت ۲ روز خوردن غذا به شیوه همیشگی را ترک کرده و به جای آن هر ۲ ساعت یک‌بار یک سیخ کباب کوبیده به همراه اناردانه خشک و سماق آسیاب شده، میل کنند.
در این حالت زنان باردار پودر آسیاب شده اناردانه خشک و سماق را باید به گونه‌ای روی کباب بپاشند، که سطح آن را کاملا بپوشاند. زنان باردار این غذا را بدون برنج و نان هر ۲ ساعت یک بار میل کنند تا حالت تهوع آنها برطرف شود.
مطلب پیشنهادی: طب سنتی و درمان تهوع بارداری
فواید سماق برای ریه
دمکرده سماق جهت رفع نفث الدم و نزف الدم و تقویت شش، جهت رفع خونریزی، درمان سل و به گفته رازی همراه شراب رافع مشکلات ریوی میباشد.
فواید سماق برای دستگاه گوارش
- سماق اشتها را تحریک میکند.
- از خونریزی معده جلوگیری میکند.
- استفاده از سماق به صورت پودر شده برای کاهش حالت تهوع و استفراغ در بسیاری از افراد مناسب گزارش شده است. پودر سماق ناراحتی‌ها و اختلالات گوارشی را بهبود می‌بخشد.
- کسی که همیشه استفراغ میکند و غذا در معده‌اش نمی‌ماند سماق را با کمی زیره آسیاب نموده با آب سرد بنوشند.
- اگر همراه گوشت خورده شود از مسمومیت گوشت جلوگیری میکند.
- برطرف کننده اسهال معمولی و اسهال خونی است.
- به‌دلیل داشتن تانن فراوان قابض و پاک کننده و مقوی معده میباشد.
- از اسهال صفراوی و مزمن و اسهال خونی و آمدن خلط خونی از سینه جلوگیری میکند و خونریزی را بند می آورد.
- برای دستگاه گوارش خاصیت آنتی بیوتیکی دارد.
- جهت بندآوردن اسهال سماق، گشنیز خشک و زرده تخم‌مرغ آب‌پز میل شود.
فواید سماق بر سلامت دستگاه تناسلی و قوای جنسی
- در زنانی که ترشحات واژینال دارند سماق را جوشانده و داخل لگنی ریخته و شخص در آن بنشیند.
- خوردن سماق از ترشح زیاد ادرار جلوگیری میکند.
- برای جلوگیری از انزال زودرس و سستی اعضاء از جوشانده برگ سماق و بارهنگ به پشت روی ستون فقرات و بیخ آلت بمالند.
- در قدیم برای درمان سوزاک بکار می رفته است.
- جهت درمان رطوبت‌های سفید رحم از گرد سماق استفاده شود.
- در قدیم شیره خارج شده از درخت سماق را برای درمان بیماری های دستگاه ادراری بکار می بردند.
دمنوش سماق
چای سماق برای کاهش تعریق بکار میرود.
مصرف سماق در رماتیسم و نقرس
درمان رماتیسم، نقرس و خاصیت ضد میکروبی این گیاه نیز به اثبات رسیده است.
مضرات سماق
- خوردن سماق تازه باعث مسمومیت می شود. بنابراین فقط باید خشک آن را مصرف نمود.
- به دلیل اینکه طبیعت سماق سرد است، برای افراد سردمزاج مناسب نیست و باید با گیاهان گرم مصرف شود.
- مصرف بیش از حد سماق می تواند مسمومیت زا باشد.
- سماق را باید به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری نمایید.
