سرطان دهانه رحم حدود ۵۰ سال پیش اولین علت مرگ و میر ناشی از سرطان در کشورهای پیشرفته بوده است ، اما میزان مرگ ومیر ناشی از آن اکنون به دو سوم تقلیل پیدا کرده است و در حال حاضر هشتمین علت مرگ و میر ناشی از سرطان است . ( شایع ترین سرطان ها در زنان به ترتیب عبارتند از : ریه ، پستان ، روده بزرگ ،لوزالمعده ، تخمدان ،غده لنفاوی و خون )
علت چنین کاهشی در مرگ و میر ، تشخیص زودرس و بموقع بیماری است که بسیاری از این رامدیون آزمایش سلول شناسی به روش پاپانیکولا یعنی پاپ اسمیر می باشیم .
* علت سرطان دهانه رحم چیست ؟
این سرطان یکی از سرطانهایی است که علت آن نسبتاً شناخته شده است وویروس پاپیلومای انسانی ( HPV ) از علل اساسی آن است . این ویروس امروزه به عنوان یک عامل قطعی سرطان شناخته شده است . این ویروس انواع کم خطر و پرخطر دارد . نوع کم خطر آن اغلب باعث زگیل تناسلی می شود و نوع پرخطر بیشتر تبدیل به سرطان می گردد . البته وجود این ویروس شرط لازم است اما کافی نیست . هر خانمی در طول زندگی خود ۷۹٪ احتمال ابتلا به این ویروس را دارد و حدود ۹۰٪ این عفونت ها خود به خود بهبود می یابند .
سرطان دهانه رحم در طبقات پائین اجتماعی – اقتصادی بیشتر دیده می شود . همچنین پائین بودن سن اولین آمیزش جنسی ، تعدد شریک جنسی و همچنین تعداد شریک جنسی در همسر فرد نیز عوامل مؤثری هستند ( این سرطان بدون مقاربت جنسی دیده نمی شود ) . سایر علل مؤثر عبارتند از : سیگار کشیدن ، تعدد بارداری ، سابقه فامیلی ، عفونت ها و عدم ختنه شدن شریک جنسی .
* تشخیص سرطان دهانه رحم چگونه صورت می گیرد ؟
امروزه خانم ها با مراجعه به پزشکان متخصص زنان یا ماماها می توانند به راحتی آزمایش پاپ اسمیر بدهند . وسایل مختلفی برای نمونه برداری وجود دارد . این نمونه برداری خیلی راحت و بدون درد و بدون بیهوشی در مطب صورت می گیرد و نمونه سلولهای دهانه رحم با وسیله چوبی یا پلاستیکی روی لام شیشه ای کشیده شده و ثابت میگردد . سپس برای رنگ آمیزی و بررسی میکروسکوپی به آزمایشگاه ارسال می گردد و متخصص پاتولوژی یا سلول شناس آن را بررسی می کند .
در این بررسی ها تغییرات قبل از بدخیمی ، علائم عفونت با ویروس پاپیلوما و تغییرات بدخیمی واضح و پیش رفته دهانه رحم دیده می شود . علاوه بر آن عفونت های دهانه رحم و واژن ( مهبل ) مثل کاندیدا ، تریکومونا ، کوکوباسیل و … نیز خود را نشان می دهند . گاهی نیز علائم بدخیمی در سایر قسمت های تناسلی زنان مثل رحم ، واژن و لوله ها هم مشخص می شود اما این آزمایش روش مناسبی برای غربالگری این بدخیمی ها نیست و فقط به طور اتفاقی این بیماریها را ممکن است نمایان کند . علاوه بر این با این آزمایش می توان وضعیت هورمونی بدن را هم در شرایط خاصی بررسی کرد . برای بررسی ابتدا باید نمونه مناسب باشد . تعداد کافی ( ۸تا ۱۲ هزار سلول ) ازاین ناحیه باید در اسلاید دیده شود . خون ، مواد زاید و سلولهای التهابی نباید روی لام را گرفته باشند ، لام باید سالم و نشکسته باشد .
* قبل از نمونه گیری چه مسائلی باید رعایت شود ؟
۱ – بهتر است نمونه گیری در زمان قاعدگی یا زمانی که ترشحات خیلی زیاد هستند و عفونت خیلی واضحی وجود دارد صورت نگیرد .
۲ – قبل از نمونه گیری نباید به مدت ۴۸ ساعت نزدیکی صورت گرفته باشد .
۳ – از پمادهای داخل واژن یک هفته قبل از نمونه گیری استفاده نشده باشد .
انجام این آزمایش برای کلیه خانم هایی که فعالیت جنسی دارند یا داشته اند در تمامی سنین الزامی است و باید در ابتدای شروع فعالیت جنسی در سه سال اول ، هر سال یکبار و بعد در صورتی که آزمایش طبیعی باشد هر ۳ سال یکبار انجام شود .
البته گاهی اوقات با توجه به تغییرات خاص یا عفونت ها ، پزشک متخصص زنان تشخیص می دهد که این فواصل کمتر شود و پس از درمان نیز با یک آزمایش دیگر نتایج درمان بررسی شود .
تست پاپ اسمیر که به آن تست سرطان دهانه رحم نیز می گوئیم از ترشحات دهانه رحم و واژن روی یک لامه شیشه ای کوچک تهیه می شود و زیر میکروسکوپ با رنگ آمیزی مخصوص مطالعه می شود . انجام این تست خیلی راحت و بدون درد فقط از طریق یک معاینه معلومی است . اگر نتیجه تست غیر طبیعی باشد می تواند یک هشدار برای بیماری یا سرطان دهانه رحم باشد در کشورهای پیشرفته وقوع این سرطان به دلیل انجام تست فوق بسیار کم شده است بنابراین تشخیص زود رس و مراحل پیش بدخیمی اهمیت بسیار زیادی دارد پیشرفت سرطان دهانه رحم خیلی به اهستگی انجام می شود اگر خانم ها تحت مراقبت ها و معاینات منظم و مرتبی زنان قرار گیرند می توان کاملا از سرطان پیشگیری کرد شایان ذکر است که این تست فقط قسمت دهاانه رحم قسمت پایین رحم را بررسی می کند و برای تشخیص داخل رحم کارهای دیگری باید انجام داد مثل بیوکسی آندومتر ده درصد سرطان رحم ارثی است یعنی یک ژن به خصوصی دارد که در خانواده و یا فامیل آنها این بیماری بیشتر دیده می شود . این نمونه برداری برای پاپ اسمیر در مطب بدون درد ، بدون خون ریزی و بدون بیهوشی انجام می شود . نمونه گرفته شده از بیمار با یک وسیله چوبی یا پلاستیکی روی یک لام شیشه ای کشیده می شود و با مادۀ مخصوص رنگ آمیزی می شود و روی میکروسکوپ نگاه می کنند از طریق آزمایش فوق عفونت های رحم و واژن قابل مشاهده هستند اما مهمترین جنبه این تست تشخیص تغییرات قبل از بدخیمی است گاهی بطور اتفاقی ممکن است که از سرطانهای داخل رحم ، لوله و یا واژن هم تشخیص داده شود وضعیت همرمونی بدن هم مشخص می شود نمونه باید به طور استاندارد تهیه شده و خون و سایر مواد زاید داخل نمونه نباید باشد قبل از نمونه برداری باید به این مسائل دقت شود زمان قاعدگی نباشد . زمانی که ترشحات خیلی زیاد هستند نباشد تا سه روز قبل پماد واژینال استفاده نشده نباشد