اگر از خیلی از مادران بپرسیم چرا این قدر از زایمان طبیعی می‌ترسید، جواب‌های مختلفی خواهیم شنید؛ از ترس و درد زایمان طبیعی که بگذریم، برخی مادران می‌ترسند به علت فشارهایی که باید برای زاییدن تحمل کنند، بی‌اختیار دچار دفع مدفوع شوند …
شاید شما هم مادران را محق بدانید اما متخصصان زنان و کارشناسان مامایی نظری جز این دارند. آنها می‌گویند این عمل طی زایمان، عادی است و نباید اسباب خجالت‌زدگی مادران شود. فیروزه روستا، کارشناس ارشد مامایی در این رابطه توضیح می‌دهد.
بسیاری از مادران از دفع مدفوع حین زایمان می‌ترسند و به همین دلیل، نگرشی منفی به زایمان طبیعی دارند. توصیه شما به آنها چیست؟
برای انجام هرچه بهتر زایمان طبیعی، مادران باردار فقط به آموزش، مراقبت و پایش نیاز دارند. زایمان یک فرآیند کاملا طبیعی و فیزیولوژیک است که خداوند بزرگ تمامی اسباب و شرایط لازم برای انجامش را در خلقت انسان آورده است. انسان‌ها می‌توانند مثل سایر پستانداران بدون هیچ مداخله پزشکی زایمان طبیعی داشته باشند.
متخصصان تنها باید شرایط را برای زایمان و سلامت مادر و جنین فراهم کنند. هنگام خروج سرنوزاد به ماهیچه‌های ناحیه راست روده فشار می‌آید و به این ترتیب ممکن است مادر دچار دفع مدفوع شود. وظیفه ما است که مادران عزیز را در دوران باداری به نحو احسن درباره این قضیه آگاه كنیم. باید به مادران این اطلاع را داد که مدفوع هم ماده‌ای طبیعی در بدن و دفع آن جزو مراحل طبیعی زایمان است. مادران نباید از متخصصانی که در اتاق زایمان هستند، خجالت بکشند. البته آنها قبل از زایمان انما خواهند شد و این اتفاق نمی‌افتد اما اگر هم اتفاق بیفتد، پزشکان برای مقابله با آن آماده‌اند؛ درست مثل اینکه بگویید پزشک از خون می‌ترسد! اگر ذهنیت مادر نسبت به این روند بهبود یابد، پذیرش او هم نسبت به زایمان طبیعی بیشتر خواهد شد.
درباره «انما» هم توضیح می‌دهید؟
بله؛ «انما» روشی کمکی است برای اینکه مادر بتواند قبل از زایمان مدفوعش را دفع کند. این روش که در گذشته رواج داشت به منظور جلوگیری از عفونت مادر و جنین و تسهیل روند زایمان استفاده می‌شد. اما تحقیقات جدید نشان داده که این روش نه تنها از عفونت جلوگیری نمی‌کند بلکه ممکن است خود روش انما موجب التهاب و عفونت راست‌روده مادر شود. به علاوه انما یا همان تنقیه، نقشی در تسهیل عمل زایمان ندارد.
روش انجام آن چگونه است؟
انما پواری حاوی سرم فیزیولوژی است (که گاهی به جای این مایع از آب داغ و صابون استفاده می‌شود و البته این روش دیگر در منابع علمی توصیه نمی‌شود) که وارد مقعد مادر می‌شود و تا قسمتی از راست‌روده بالا می‌رود و روده را شست‌وشو می‌دهد.
آیا انما همچنان در مراکز زایمان انجام می‌شود؟
در تمام دنیا اگر مادر مایل به انجام انما باشد درخواست او عملی می‌شود اما برای این عمل باید از مواد کاملا سبک و بدون دخالت آب استفاده کرد.
آیا مادرانی که مجبور به سزارین هستند هم می‌توانند از روش انما استفاده کنند؟
نه! برای عمل سرازین نیازی به انما نیست.
آیا همه مادران طی زایمان دچار دفع مدفوع می‌شوند یا این اتفاق تنها در مواردی احتمال دارد؟
به نکته خوبی اشاره کردید. این اتفاق ممکن است رخ دهد و ممکن است رخ ندهد؛ یعنی نمی‌توان با قطعیت تمام گفت که اگر انما کنید دچار دفع می‌شوید یا نمی‌شوید.
برای مادرانی که تاریخ زایمان‌شان نزدیک است، چه توصیه‌ای دارید؟
به تمام مادرانی که در روزهای نزدیک به زایمان‌شان به سر می‌برند، چه زایمان طبیعی و چه سزارین توصیه می‌کنم که در روزهای قبل از زایمان از غذاهای سبک و سهل‌الهضم استفاده کنند. منظور این نیست که مادران غذا نخورند وبه خود گرسنگی بدهند. تنها باید از مصرف غذاهای نفاخ مثل حبوبات بپرهیزند.
روشهای کاهش درد زایمان طبیعی
درد زایمان طبیعی همیشه یکی از دلایل مهم انتخاب روش سزارین است. بسیاری از خانم‌های باردار از این درد وحشت دارند و به همین دلیل زایمان طبیعی را انتخاب نمی‌کنند. اما از آن‌جایی که زایمان به شکل طبیعی یا فیزیولوژیک آن، بهترین راه‌ها برای زایمان شناخته شده‌اند، راهکارهایی هم برای کاهش درد زایمان شناخته شده است که این روش‌ها شامل کاهش درد به وسیلهٔ ورزش و کاهش درد به وسیلهٔ اسپاینال یا اپیدورال است.
کاهش درد به وسیلهٔ ورزش و یوگا
بخشی از درد زایمان ناشی از کمبود آمادگی ماهیچه‌های درگیر در زایمان است. در کلاس‌های آمادگی زایمان که در بسیاری از بیمارستا‌ن‌ها و مراکز مامایی دایر می‌شود، به خانم‌های باردار یاد می‌دهند که با ورزش کردن و تقویت ماهیچه‌های درگیر در زایمان و استفاده از تکنیک‌های تنفس، زایمان طبیعی راحت‌تری داشته باشند. در واقع می‌توان گفت که ورزش نقش مهمی در کاهش درد زایمان دارد.
در پروسهٔ زایمان، عضلات و اندام‌های مختلف مانند دیافراگم، عضلات شکم و کمر درگیر هستند و در زایمان به منظور خروج جنین منقبض می‌شوند. عضلات کف لگن هم از مهم‌ترین عضلات در پروسهٔ زایمان هستند و اگر عضلات کف لگن مادر آماده نباشد یا مادر از زایمان بترسد، این عضلات را منقبض می‌کند و زایمان را سخت می‌شود اما با ورزش کردن در دوران بارداری می‌توان از این مشکل جلوگیری کرد. از جمله ورزش‌هایی که در دوران بارداری به تقویت ماهیچه‌های لگن کمک می‌کند، تمرین کگل، حرکت اسکات و کابلر است.
تمرین کگل: در تمرین گکل مادر باید ماهیچه‌های لگن را منقبض کنید به این صورت که ماهیچه‌های مقعد و اطراف واژن خود را منقبض کنید. مثل زمانی که می‌خواهید جلوی خروج مدفوع یا ادرار را بگیرید. این حالت را به مدت ۵ ثانیه حفظ و بعد به مدت ۱۰ ثانیه رها کنید. این کار را ۱۰ بار انجام دهید و سعی کنید تمرین را سه یا چهار بار در روز تکرار کنید.
حرکت اسکات: رو به پشتی صندلی بایستید و آن را با دستان خود بگیرید. پاها را کمی بیش از اندازۀ لگن باز کنید. در این حالت انگشتان پا باید به سمت بیرون باشند. ماهیچه‌های شکم را منقبض کنید، قفسۀ سینه را بالا بدهید و شانه‌های خود را رها کنید. حالا زانوهای خود را خم کنید و شبیه به حالت نشستن روی صندلی، کمر و باسن خود را پایین بیاورید. مرکز ثقل و تعادل خودتان را پیدا کنید. بیشتر وزن شما باید به سمت پاشنۀ پا متمایل باشد. با انجام یک دم و بازدم عمیق با کمک پاها به حالت ایستاده برگردید.
حرکت کابلر: در حالت نشسته به یک دیوار تکیه دهید و کف پاها را به یکدیگر بچسبانید؛ شاید با قراردادن یک حوله به صورت چندلا در زیر خود، احساس راحتی بیشتری کنید. با کمی فشار آوردن روی زانوها، آنها را به زمین نزدیک کنید؛ اما بیش از حد به خود فشار نیاورید. تا جایی که می‌توانید در این وضعیت بمانید.
کاهش درد به وسیلهٔ اپیدوال
بی‌حسی اپیدورال یکی از روش‌هایی است که با ایجاد بی‌حسی در ناحیهٔ پایین کمر، باعث از بین رفتن درد در این ناحیه می‌شود. این روش هم در زایمان طبیعی و هم در سزارین کاربرد دارد و شما می‌توانید از پزشکتان بخواهید به این وسیله درد زایمان را از بین ببرد. در روش اپیدورال پزشک متخصص بیهوشی با وارد کردن سوزن و ابزاری به نام کاتتر، مقدار مشخصی از دارو را به فضای نخاع مادر وارد می‌کند. در این روش متخصص بیهوشی می‌تواند میزان دارو را بسته به هرکدام از مراحل زایمان، کنترل کند و اگر نیاز به سزارین باشد، پزشک می‌تواند همین روش را برای انجام سزارین ادامه دهد.
کاهش درد به وسیلهٔ اسپاینال
روش اسپاینال، شباهت بسیار زیادی با اپیدورال دارد. در هر دو روش پزشک متخصص بیهوشی از طریق فضای نخاعی، به بدن مادر داروی مسکن تزریق می‌کند. اما در روش اسپاینال که بیشتر در موارد سزارین استفاده می‌شود، پروسهٔ بی‌حسی بسیار سریع‌تر است و مایع بی‌حسی مستقیماً به نخاع مادر تزریق می‌شود اما در روش اپیدورال دارو بعد از ۱۰ تا ۲۰ دقیقه اثر می‌کند و مایع بی‌حسی به فضای اطراف نخاع تزریق می‌شود. باید توجه داشت در صورتی که بیمار به عفونت خونی، اختلال در انعقاد خون، سابقهٔ حساسیت به داروی بی‌حسی و فشار خون پایین مبتلا باشد، هر دو روش اپیدورال و اسپاینال برای او ممنوع خواهد بود.
