دیدن خوابهای ترسناك بیشتر در كودكان ۵ تا ۶ ساله شایع است و ممكن است بر اثر رویدادها و مسائل ترسناكی باشد كه كودك طی روز در تلویزیون می‌بیند یا در داستان‌ها و كتاب‌ها می‌خواند یا اطرافیان تعریف می‌كنند و یا اصولاً مسئله‌ای باشد كه كودك شخصاً با آن روبه‌رو است؛ مانند دعواها، مشكلات احساسی و در بچه‌های بزرگتر، مشكلات در مدرسه و شاید سختی تكالیف درسی و… .
همچنین كابوس‌های كودك می‌تواند تأثیراتی از اعمال روزانه باشد. یك روز فشرده و سخت می‌تواند باعث كابوس هنگام خواب شود. البته خوابهای وحشتناك می‌تواند از تخیل كودك هم شكل بگیرد بدون اینكه معنای خاصی داشته باشد.
در بچه‌های كوچك این خواب‌ها قسمتی از رشد آنهاست و وقتی از خواب می‌پرند بلافاصله به خواب می‌روند و فردای آن روز چیزی به یاد نمی‌آورند.البته این نكته را نباید فراموش كرد كه هر كابوسی به این معنی نیست كه مسئله‌ای وجود دارد. در كودكان، تب، مریضی و زیاد یا دیرخوردن غذا می‌تواند نقش مهمی در كابوس داشته باشد. اما وقتی كودك شما كابوس می‌بیند شما چه می‌كنید؟
حتی اگر كودك معنی واژه رویا (خواب) را هنوز یاد نگرفته باشد، طنین آرامش‌‌بخش صدایتان او را تسكین خواهد داد و به او خواهد فهماند كه آنچه دیده واقعیت نداشته است.
نحوه برخورد والدین
لحظه دیدن خوابهای وحشتناك به این‌گونه باید عمل كرد:
۱- هنگامی كه كودكی در دل شب فریاد كشید بی‌آنكه از خواب بیدار شود، باید او را نوازش كرده و آرام در گوشش لالایی نجوا كنیم. در این هنگام حتی‌الامكان نباید كودك را از خواب بیدار كرد.
۲- هنگامی كه كودك از صدای فریاد خودش بیدار شده و همچنان وحشت‌زده و ترسیده است او را در آغوش بگیرید و یك لیوان آب به او بدهید. او را نوازش كنید و با صدای آهسته برایش تعریف كنید كه «این فقط یك خواب بود و گذشت؛ آنچه دیدی همه در خواب بود».
۳- حتی اگر كودك معنی واژه رویا (خواب) را هنوز یاد نگرفته باشد، طنین آرامش‌‌بخش صدایتان او را تسكین خواهد داد و به او خواهد فهماند كه آنچه دیده واقعیت نداشته است. اگر كودك باز هم بی‌قراری كرد می‌توان چراغ را روشن كرد و گفت «بیا دنبال آن چیزی كه می‌ترسی بگردیم» یا به او بگوییم «چراغ را برایت روشن می‌گذارم».
۴- امكان دارد كه در بعضی موارد، صحنه‌هایی از آن كابوس وحشتناك دوباره در ذهن كودك دوباره تكرار شود و از ترس اینكه دوباره آن منظره‌های وحشتناك را ببیند از رفتن به رختخواب امتناع ورزد؛ توصیه‌ای كه در این زمان وجود دارد این است كه موضوع خوابی را كه كودك عنوان می‌كند، به شكل دیگری به‌پایان برسانیم؛ به این شكل كه مثلاً اگر خواب اژدها را دیده به او بگوییم كه در انتها تو شمشیری داشتی و اژدها را كشتی.
۵- سعی كنید وقتی كودك خواب ترسناك می‌بیند و به طرف تخت شما می‌آید او را به تخت خودش بازگردانید چون خیلی مشكل است كه شب‌های بعد در اتاق خودش به خواب رود. سعی كنید پیش كودك تا به‌خواب‌رفتن وی بمانید و بعد اتاق او را ترك كنید.
سعی كنید قبل از به‌خواب‌رفتن كودك برایش قصه بخوانید (البته نه قصه‌های هیجان‌انگیز) یا یك مسئله را كه برای كودك جالب است برایش تعریف كنید و به او بگویید: «امیدوارم امشب در موردش خواب ببینی».
۶- هنگامی كه احساس می‌كنید دیدن كابوس در كودكتان به علت این است كه ذهنش مشغول مسئله‌ای است باید دقت كنید كه چه چیزی در زندگی كودك تغییر یافته است.
۷- سعی كنیم بین صحبت‌هایش حرف نزنیم و با دقت گوش كنیم زیرا كودك با این عمل ما احساس خواهد كرد كه وی را درك می‌كنیم.
البته در كودكانی كه كوچك‌تر هستند نباید انتظار داشته باشیم كه خوابشان را واضح بیان كنند زیرا كودكان در سنین پایین نمی‌توانند دقیقاً خوابی را كه دیده‌اند برای دیگران تعریف كنند و فقط ممكن است یك لغت بگویند مثل: حیوان بد‌جنس یا سگ بزرگ. در این‌صورت باید به آنها گفت كه در واقعیت و در اتاق او چیزی وجود ندارد و می‌توان به همراه كودك همه‌‌جای خانه را جست‌وجو كرد. همچنین می توانید از او در مورد جزئیات خوابش سئوال کنید تا بهتر بتواند در موردش صحبت نموده و تخلیه هیجانی صورت گیرد.
۸- گاهی اوقات برای جلوگیری از ایجاد كابوس لازم است كودك را از تماشای تلویزیون منع كرد.
۹- در صورتی كه كابوس‌های كودك به‌طور مرتب و دائمی بروز می‌كند، و با علائمی دیگر از استرس همراه است مثل ناخن جویدن، دندان قروچه و … او باید توسط پزشك مورد معاینه قرار گیرد.
چطور کابوس کودک را درمان کنیم؟
– در طول روز، وقتی که کودک آرام است، با وی صحبت کنید.
– اگر رویای کودک شما درباره چیزهایی مثل هیولا و روح و مانند اینهاست که باعث شده او از اتاقش بترسد، سعی کنید با نشان دادن تمام زوایای اتاق به او بفهمانید که در اتاقش چیزی برای ترسیدن وجود ندارد.
– اگر در زندگی اتفاق بزرگی در شرف وقوع است، در مورد آن اتفاق با کودک صحبت کنید و سعی کنید با گفت و گو موضوع را برای کودک حل کنید.
– اگر چیزی وجود دارد که موجب ترس و وحشت وی شده است(مثل سگ یا عنکبوت)، تلاش کنید ترس او را از بین ببرید؛ مثلا اگر دوستی دارید که سگی آرام دارد و می‌شود به وسیله آن ترس کودک را از بین برد، حتما این کار را بکنید.
– بچه ای را که به دفعات دچار کابوس شبانه می شود می توان نزد پزشک برد.
– هر شب قبل از خواب، یک برنامه تعیین شده را انجام دهید. این برنامه باید شامل کارهایی باشد که به خواب آرام‌تر کودک کمک می‌کند مثل: دوش آب گرم وخواندن یک داستان لطیف.
اگر کودک شما بعد از دیدن کابوس خیلی پریشان بود، او را از جایش بلند کنید، از اتاق بیرون ببرید و کمی آب یا شیر گرم به او بدهید
– از خاطرات خودتان برای او تعریف کنید. با این کار کودک احساس می‌کند که شما به خوبی او را درک می‌کنید. به او بگویید که، کابوس‌های او فقط خوابهای بد هستند و واقعیت ندارند و برایش با زبان ساده توضیح دهید که این کابوس‌ها چگونه به وجود می‌آیند.
– همینطور که کودک را آماده خواب می‌کنید، از او بپرسید دوست دارد در مورد چه چیزی خواب ببیند. مشخص است که شما نمی‌توانید بر آنچه که بعد از خوابیدن کودک شما اتفاق می‌افتد تاثیر بگذارید، اما خواباندن کودک با یک چهارچوب فکری مثبت، به آرامش وی کمک می‌کند. اتفاق‌های شاد روز را با هم مرور کنید یا در مورد اتفاق‌های خوبی که کودک منتظر رسیدن آنهاست با هم حرف بزنید. یا در مورد فیلم‌های کمدی که با هم تماشا کرده‌اید گفت و گو کنید، زیرا این کار باعث می‌شود ذهن کودک از افکار و رویاهای بد تخلیه شود.
– درب اتاق کودک را باز بگذارید و حتما چراغی هم در اتاق روشن باشد، مثلا یک چراغ خواب در اتاق کودک یا چراغی در یک فضای مجاور اتاق کودک مثل چراغ حمام یا هال را روشن بگذارید.
– با کمک هم یک کاردستی درست کنید و نام آن را مثلا " فرشته خواب" بگذارید. آن را بالای تخت کودک خردسال‌تان آویزان کنید و به او بگویید که این فرشته، کودکان را از کابوس محافظت می‌کند.
– یک نوار، که مجموعه‌ای از شعرهای مورد علاقه کودک است تهیه کنید و آن را هنگام خواب کودک روشن کنید و با صدای آرام پخش کنید. این موزیک باعث می‌شود به جای این که کودک روی افکار خودش تمرکز کند، به موزیک و خاطراتی که با آن دارد فکر کند.
حتما شعر لالایی گونه آرامش بخش کودکانه باشد. موزیک‌های شاد و محرک و پر انرژی کودکانه را برای ساعات روز بگذارید.
– یکی از عروسک‌هایی را که دارد شب‌ها در آغوشش بگذارید. همراه خواب می تواند هر چیزی که کودک به آن علاقه دارد و با آن احساس آرامش می‌کند، باشد.
