چند موضوع در علت بروز اين بيماري دخيل است:
۱- عوامل ژنتيك: اختلالات برخي ژن‌ها در ايجاد اين حالت دخالت دارد.
۲- عوامل مادري: كودكاني كه مادران مبتلا به آتوپي يا زمينه آلرژي دارند نسبت به كودكاني كه پدر مبتلا به آتوپي دارند، بسيار بيشتر به اين بيمار مبتلا مي‌شوند.
۳- عوامل داخل رحمي: مواجهه جنين با مواد حساسيت‌زا، سيگار، الكل و عوامل آلاينده مي‌تواند در بروز حساسيت در كودكان نقش داشته باشد.
۴- عوامل محيطي: يكي از مهم‌ترين عوامل محيطي موثر در ايجاد آتوپي در كودكان عفونت‌هاي ميكروبي و ويروسي است. البته نظريه‌اي نيز وجود دارد كه براساس آن گفته مي‌شود ميكروب‌هايي كه از طريق دهاني يا مدفوعي به بدن شيرخوار يا كودك وارد شده‌اند، ممكن است سيستم ايمني را به شكل زودرس تحريك و فعال كنند و مانع ايجاد واكنش‌هاي حساسيتي در آينده شوند و برعكس ميكروب‌هاي وارد شده از طريق سيستم تنفسي‌كودك سيستم ايمني وي را ضعيف ساخته و او را مستعد ابتلا به اين حساسيت می‌كنند.
اين نظريه از آنجا شكل‌گرفته كه مشاهده مي‌شود در خانواده‌هاي با بهداشت پايين و فرزندان زياد در جوامع توسعه‌نيافته ميزان شيوع حساسيت‌هاي پوستي و تنفسي كمتر بوده و در خانواده‌هاي تك‌فرزندي و با بهداشت بالا و در جوامع توسعه‌يافته اين ميزان بسيار بالاتر مي‌رود.
۵- اختلال در تنظيمات ايمني: اين عامل بسيار مورد توجه محققان و پزشكان است و مشخص شده كودكاني كه با مشكلات سيستم ايمني درگير هستند، در معرض خطر بيشتري براي ابتلا به واكنش‌هاي آتوپي قرار دارند.
چطور تشخیص دهیم؟
از نظر نشانه‌هاي اين مشكل پوستي، بيماري «درماتيتاتوپيك» يك بيماري پوستي خارش‌دار و مزمن است كه در پسران كمي شايع‌تر از دختران است و در سه‌دوره زماني تظاهر پيدا مي‌كند؛ فاز شيرخوارگي، فاز كودكي و فاز بلوغ.
۱٫ در فاز شيرخوارگي كه تا ۱۸ماهگي طول مي‌كشد، بيماري اغلب بين سنين دو تا شش ماهگي پديدار مي‌شود و سرخي‌ها يا ضايعات برجسته خارش داري بر سطح صورت يا بدن شيرخوار ظاهر مي‌شود كه گاه تاول‌هاي بسيار ريز يا دلمه‌هايي نيز بر اين مناطق اضافه مي‌شوند. در اين بيماري، به غير از صورت، نواحي در تماس با محيط اطراف و به‌ويژه زانوها و پشت بازو نيز درگير است. در زمان دندان درآوردن، سرماخوردگي و عفونت‌هاي تنفسي يا گوارشي و بروز آشفتگي‌هاي احساسي و تغييرآب و هوا نيز اين ضايعات كم و زياد مي‌شوند.
۲٫ در فاز كودكي كه دوره ۱۸ تا ۲۴ ماهگي را دربرمي‌گيرد، آرنج‌ها، زانوها و كنارههاي گردن و مچ دست‌ها و پاها درگير بيماري مي‌شود. در عين حال كنارههاي گردن نيز ظاهري خشن و تيره پيدا مي‌كند كه گاهي والدين تصور مي‌كنند اين قسمت نياز به تميز كردن دارد و به همين علت، سعي مي‌كنند با شست‌وشوي بيشتر و ليف و صابون زدن، محل را تميز كنند .
غافل از اينكه اين نوع شست‌وشو مشكل را بدتر مي‌كند. گاهي تاول‌هاي ريز يا حالتي چرمي‌شكل نيز در نواحي مبتلا به وجود مي‌آيد و احتمال عفوني و چركي شدن اين ضايعات نيز وجود دارد. ناحيه ديگري كه در سنين كودكي يا در افراد بالغ گرفتار مي‌شود ناحيه دست‌هاست كه به شكل ضايعاتي مسطح يا برجسته و خارش‌دار در دست‌ها ظاهر شده و گاهي سطح ناخن‌ها نيز دچار خشونت و خطوط طولي يا فرورفتگي‌هاي سطحي مي‌شود.
در نيمي از بيماراني كه دست‌هاي‌شان درگير بيماري شده است، مي‌بينيم كه كف پاها نيز مبتلاست. همچنين بين ۳۰ تا ۵۰درصد مبتلايان به اگزماي آتوپيك به‌طور همزمان تظاهراتي از قبيل آسم و تب يونجه نيز دارند. دور دهان اكثر كودكان مبتلا به اين اگزما نيز مبتلا بوده و شيارهاي سرخ، مرطوب و دردناكي در اين ناحيه ديده مي‌شود. كودكان آتوپيك نسبت به افراد طبيعي نسبت به بروز واكنش‌هاي دارویي حساس‌ترند و تجويز خيلي از داروها به آنها مي‌تواند همراه خطر بروز واكنش حساسيت دارویي باشد.
اين افراد نسبت به افراد طبيعي حساسيت غذايي بيشتري دارند، ولي بعد از شش ماهگي غذاها نقش كمي در ايجاد يا تشديد علائم پوستي آنها دارد. لازم به ذكر است كه بين وجود اگزماي آتوپيك و نوعي ريزش مو به نام «ريزش موي سكه‌اي يا طاسي منطقه‌اي» نيز ارتباط وجود دارد.
از چه زمانی پيدا مي‌شود؟
از نظر سير بيماري، اين بيماري در ۷۵درصد موارد قبل از شش ماهگي خودش را نشان مي‌دهد و در ۸۰ تا ۹۰درصد موارد نيز تا قبل از پنج سالگي بروز پيدا مي‌كند. در مجموع تمايل كلي به سوي بهبود خودبه‌خودي بيماري با طي شدن دوران كودكي وجود دارد و تا ۱۳سالگي بيش از نيمي از كودكان مبتلا خودبه‌خود بهبود مي‌يابند.
گاه طي دوره بلوغ نيز درجاتي از عود خفيف علائم مشاهده مي‌شود. البته در موارد بسيار اندكي نيز ممكن است بيماران تا ۳۰ سالگي همچنان علائمي از بيماري از خود نشان دهند. در اين ميان اگر هر دو والد كودك مبتلا خود سابقه ابتلا به اگزما را داشته باشند، اوضاع به مراتب نامساعدتر خواهد بود. بين ۳۰ تا ۵۰درصد موارد اگزماي شيرخوارگي نيز ممكن است بعدها به آسم يا تب يونجه مبدل شود.
درمان هم دارد؟
۱٫ حرارت محيط زندگي كودكان مبتلا بايد تنظيم شده و زياد گرم يا زياد سرد نباشد.
۲٫ لباس‌ها بايد از جنس نخي باشد و از لباس‌هاي پشمي يا الياف مصنوعي استفاده نشود.
۳٫ اگر ارتباط مشخصي بين علائم خارش يا خشكي پوست با غذاها وجود دارد از اين غذاها دوري شود.
۴٫ اتاق خواب بايد به‌طور مرتب تميز شده و جارو برقي كشيده شود. ذرات معلق در هوا تهويه شده و گردگيري با دستمال مرطوب انجام شود.
۵٫ استرس‌هايي از قبيل تغيير محيط زندگي كودك مي‌تواند در شعله‌وركردن بيماري تاثير داشته باشد.
۶٫ حمام كردن اين كودكان بايد محدود و كوتاه‌‌مدت باشد و بلافاصله بعد از استحمام بايد از مرطوب‌كننده‌ها و ترميم‌كننده‌هاي پوستي استفاده شود.
۷٫ از داروهاي موضعي گوناگون از قبيل داروهاي كورتوني و داروهاي تنظيم كننده سيستم ايمني بدن و همچنين آنتي‌هيستامين‌‌هاي گوناگون براي كنترل علائم بيماران استفاده می‌‌شود اما بايد به اين نكته توجه داشت كه تمام اين مراحل درماني گفته شده بايد تحت نظر و كنترل مداوم پزشكان متخصص و مجرب كودكان و پوست باشد.
۸٫ كودكي كه به اين بيماري مبتلاست، از نظر روانشناختي مشكلات رفتاري پيدا مي‌كند، نظم خوابش به هم مي‌خورد و كيفيت زندگي خود و خانواده‌اش نيز مختل مي‌شود.
اين افراد نسبت به كودكان هم سن و سال خود در معرض ابتلاي بيشتري به عفونت‌هاي باكتريايي و ويروسي هستند و بدن‌شان در برابر اين بيماري‌ها ضعيف‌تر است. سلامت چشم كودكاني كه به اين مشكل مبتلا هستند هم تهديد مي‌شود. التهاب قرنيه و ملتحمه چشم نيز در این کودکان بسيار شايع است و خطر ابتلا به بيماري آب‌مرواريد نيز برای آنها وجود دارد.
