چرا باید کودکان را ماساژ بدهیم؟!/ آموزش بازیهای حسی-حرکتی با کودکان

نیاز به تماس بدنی، از بدو تولد در هر انسانی به شدت دیده می‌شود. چنانچه کودک تماس بدنی کمی داشته باشد، نمی‌تواند زنده بماند. اهمیت آن به اندازه‌ی آب و غذاست. تماسِ بدنی، غذای روح و روان است؛ وسیله‌ای ارتباطی است که با آن بدون نیاز به کلمه‌ای، عشق، علاقه، پذیرش و موافقت بیان می‌شود. امّا متأسفانه در اکثر اوقات برقراری تماس‌های بدنی با خواهش‌های جنسی یکسان دانسته می‌شود. هر چند شاید این نتیجه از آن حاصل می‌شود، امّا این تصور هیچ ارتباطی به دوران کودکی ندارد. میل به تماس بدنی برای کودک، به معنای میل به تأثیر، آرامش و نزدیکی است. در نظر گرفتن زمان برای خود، مراعات کردن متقابل و احترام به یکدیگر. برقراری تماس بدنی بدون ترس و وحشت و اعتماد به یکدیگر، جنبه‌های مهمی هستند که باید در کودکستان‌ها به منظور پرورش اراده و تماس بدنی تقویت شوند. کودکی که بدون تماس بدنی بزرگ می‌شود، در تماس خود با دیگران با کمبودی مواجه است و پرورش همه جانبه‌اش پیش از هر چیز در زمینه‌ی حس جنبشی- لامسه‌ای، دچار اختلال می‌شود. خطر اینکه فرد در روابط انسانی، برای مثال در گزینش همسرِ آینده خود دچار مشکلاتی شود، خیلی بزرگ است. بنابراین، باید تماس بدنی محتاطانه، همدلانه و محدود نیز در کودکستان‌ها مورد توجه قرار گیرد. بسیاری از بازی‌های شناختِ بدن تماس بدنی را با خود دارند و به کودک کمک می‌کنند که با احساسِ خود پرورش یابد.
هدف:
حواسِ کودکان برانگیخته می‌شود و برای انجام پیشنهاد تنظیم شده پذیراتر می‌گردد.
مرکز ثقل:
تقویت حسِ جنبشی- لامسه‌ای، بینایی، شنوایی و بویایی، همچنین تقویتِ رفتار حرکتی، استعداد زبانی و اعتماد به نفس
شلوغی دانه‌هاى برف
هدف:
توجه به نشانه‌ها و مراعات دیگران
از بچّه‌ها خواسته می‌شود که هماهنگ با موسیقی همانند دانه‌های برف، دایره‌وار در اتاق حرکت کنند. زمانی که صدای موسیقی کم می‌شود، آن‌ها همگی به مرکز دایره می‌روند و با بالا رفتن از شانه‌های هم و قرار گرفتن کنار یکدیگر، یک کوه برفی را می‌سازند.
صف گردان
هدف:
هماهنگی با دیگران؛ انجام دادن تماس‌های بدنی
بچّه‌ها در یک صف طولانی به هم فشرده، کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.
همگی با یک علامت (برای مثال صدایِ زنگ) به چپ یا راست می‌غلتند. مهم این است که در هنگام غلتیدن همواره تنگ کنار هم باقی بمانند تا زنجیره از هم باز نشود.
شلوغی دست‌ها
هدف:
تمرین برخورد با تازه‌ها؛ تقویتِ اعتماد به نفس
بچّه‌ها در دایره‌ای بزرگ می‌ایستند. با این علامت چشم‌ها را می‌بندند و با بازوهای دراز کرده به طرف مرکز دایره، حرکت می‌کنند. آن‌ها دست‌های خود را آن قدر به این طرف و آن طرف دراز می‌کنند که بتوانند با دست چپ یا راست، نفر دیگری را لمس کنند و بگیرند. سپس ایستاده و چشم‌ها را باز می‌کنند. تازه زمانی که همه با دو دست خود دست دیگری را گرفته باشند، می‌توان به این شلوغی پایان داد.
بطری گرم
هدف:
انجام دادن تماس‌های بدنی، با استراحت خستگی را برطرف کردن، اعتماد فراوان به یکدیگر کردن؛ به چیزهای نو پرداختن.
یکی از بچّه‌ها روی زمین دراز می‌کشد و چشم‌هایش را می‌بندد. تعدادی از بچّه‌های دیگر به دور او زانو می‌زنند و با دست‌های خود او را می‌پوشانند. اعضای مختلفی از بدن مانند سر، بازو، شکم، ران و ساق لمس می‌شوند. بچّه‌ها چند دقیقه‌ای به همین حالت می‌مانند. موسیقی دلنشینی نیز بازی را همراهی می‌کند. کودک دراز کشیده، پس از مدتی گرمای مطلوبی را حس می‌کند.
رقاصک
هدف:
انجام دادن تماس‌های بدنی، به دیگران اعتماد کردن، به ناشناخته‌ها پرداختن
یکی از بچّه‌ها در مرکز دایره می‌ایستد و بچّه‌های دیگر با پاهای باز به دور او حلقه می‌زنند. اکنون خود را با اطمینان زیاد، به طرف جلو می‌اندازند. بچّه‌های دیگر او را همانند رقاصکی، بارها با احتیاط به این طرف و آن طرف هُل می‌دهند.
خرس‌های خُرناس کش
هدف:
تقویتِ حس بینایی، تمرین مراعاتِ دیگران، تقویتِ نیروی تمرکز و حس کنجکاوی، آموزش رفتار حرکتی.
با استفاده از چند رشته طناب، دایره‌ای بزرگ بر روی زمین ساخته می‌شود. بچّه‌ها در آن به حرکت می‌افتند.
در واقع، خرناس کشان در میان هم می‌دوند، بدون آنکه به یکدیگر برخورد کنند.
روش‌های پیشنهادی: مراحل و صداهای مورد نظر را می‌توان به دلخواه تغییر داد.
لمس کردن دست‌ها
هدف:
انجام دادن تماس بدنی، تقویتِ حس لامسه.
بچّه‌ها به صورت دو به دو رو به روی یکدیگر می‌نشینند، دست‌ها را با اطمینان زیاد به طرف هم دراز کرده، آن‌ها را می‌گیرند، نوازش می‌کنند و فشار می‌دهند. تک تکِ انگشت‌ها را ماساژ می‌دهند و به همدیگر نگاه می‌کنند. با این روش، همگی بهتر با یکدیگر آشنا می‌شوند.
ماساژ دست‌ها
هدف:
آموزش ساده حس لامسه، گردآوریِ تجربه‌های نو، کاهشِ ترس، تقویتِ اعتماد به نفس.
بچّه‌ها دو به دو می‌ایستند. اکنون می‌توانند به عنوان مثال ابتدا با دست راست و سپس با دست چپ یا بلافاصله با هر دو دست، دستِ زوج خود را ماساژ دهند. آن‌ها باید در این بازی، تماسِ دست‌ها با یکدیگر را همیشه حفظ کنند.
لمس اشیا
هدف:
تقویتِ حس لامسه، کاهش نگرانی و ترس، تقویتِ اعتماد به نفس در برخورد با مسائل تازه.
نفرات به صورت دو به دو می‌ایستند. آن‌ها می‌توانند اشیای گوناگونی مانندِ لیفِ حمام، دست کش، بُرِس نرم، پنبه، دمپایی، پَر، توپ تنیس و چیزهای دیگر را برای ماساژ یکدیگر به کار گیرند. موسیقی دلنشینی نیز این کار را همراهی می‌کند.
تذکر: هر چه کودکان کمتر لباس پوشیده باشند، تأثیر ماساژ نمایان‌تر خواهد بود.
روغن‌مالی یا فرچه‌کشی
هدف:
تقویت حس لامسه، تمرین برخورد با تازه‌ها، ایجاد اعتماد به نفس و کاهش ترس‌های ناشی از تماس با دیگران.
بچّه‌ها به صورت دو به دو شروع به ماساژ بدن یکدیگر با فرچه‌ی ریش‌تراشی یا روغن آفتاب‌گردان را که با عطری آمیخته شده باشد، می‌کنند. برای این کار، آن‌ها باید لباس کمی پوشیده باشند. با موسیقی دلنشینی بازی را همراهی می‌کنند.
دایره جادویی
هدف:
تقویتِ حس لامسه؛ کاهش ترس‌های ناشی از تماس با دیگران؛ تقویت ارتباط‌های اجتماعی
بچّه‌ها به گونه‌ای دایره‌وار می‌ایستند که بتوانند شانه‌ی نفر جلویی خود را بگیرند. آن‌ها پشت سر و شانه‌ی نفر جلویی خود را ماساژ می‌دهند و با رسیدن به بازوها، ماساژ را قطع می‌کنند. با این روش، بچّه‌ها هم ماساژ می‌دهند و هم همزمان ماساژ داده می‌شوند.
ضربه‌ی سبک
هدف:
تقویتِ حس لامسه؛ ایجاد اعتماد به نفس؛ کاهش ترس‌های ناشی از لمس کردن؛ تقویت ارتباط‌های اجتماعی.
بچّه‌ها دایره‌وار می‌ایستند و هر نفر با روش «ماساژ ضربه‌ای» پشت نفر جلوی خود را ماساژ می‌دهد؛ بدین ترتیب که با انگشتان و یا با کف دست، ضربه‌های آرامی به پشت او وارد می‌کند. در پایان، ماساژ به سمت پایین بدن ادامه می‌یابد.
ماساژ سر
هدف:
تقویت حس لامسه؛ ایجاد اعتماد به نفس؛ کاهش ترس‌های ناشی از لمس کردن؛ تقویت ارتباط‌های اجتماعی.
بچّه‌ها به صورت دایره‌وار یا طوری می‌ایستند که پشت نفر جلویی به آن‌ها باشد. ابتدا سرِ نفرِ جلویی را ماساژ می‌دهند، سپس نوک انگشتان خود را به نرمی در سر او حرکت می‌دهند و ضربه سبکی به آن می‌زنند. در ادامه‌ی بازی، پایین بدن را نیز ماساژ می‌دهند.