سید مرتضی صفری متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت: مادران باردار باید بدانند در ۳ماه اول بارداری به خصوص ۸ هفته ی اول بارداری سلول های جنین به خصوص سلول های بافت جنین در حال شکل گیری هستند و همچنین روزه داری می تواند بر رشد عمومی جنین تأثیرگذار باشد و خطرات بسیار جبران ناپذیری را به جای بگذارد.
وی افزود: بدلیل تهوع و ویار درماه اول بارداری روزه گرفتن توصیه نمی شود و همچنین در ۳ ماه دوم و سوم بارداری روزه داری به صلاح جنین نیست زیرا بخش عمده جنین از مواد قندی ( گلوکز) مادر تأمین می شود و اگر در این مدت مادر اقدام به روزه داری کند چربی بدن او تجزیه می شود و ترکیبات کتونی از آن حاصل می شود.
وی اذعان داشت: حتماً مادران باردار دستورات پزشک را رعایت کنند و اگر برای آنها قرص آهن و مولتی ویتامین تجویز شد سعی کنند مصرف کنند تا دچار برخی مشکلات نشوند و همچنین در وعده ی سحر از مولتی ویتامین و در وعده شب از قرص آهن البته قبل از خواب استفاده شود.
وی بیان کرد: ۱)مادرانی که وزن اولیه آنها از ۴۵ تا ۵۰ باشد در آنها منع روزه داری وجود دارد، ۲)رشد ناکافی جنین به تشخیص پزشک ،۳ ) افزایش سریع وزن مادر باردار باعث منع روزه گرفتن در مادران باردار می شود.
البته برخی دیگر از متخصصان روزه داری در ۳ ماهه دوم بارداری را با مشورت پزشک در صورت سلامت جسمی و روحی بلامانع می دانند.
زنان باردار در چه ماهی می‌توانند روزه بگیرند؟
به مادران بارداری که در گرفتن روزه اصرار دارند، توصیه می‌شود که با کنترل وزن خود و مشورت با پزشک اقدام به روزه گرفتن کنند. پزشک با معاینه و انجام آزمایش‌های لازم، وضعیت جسمانی و سابقه سلامتی مادر و جنین را بررسی می‌کند و در صورت عدم وجود مشکل برای جنین و مادر، اجازه روزه گرفتن را به مادر باردار می‌دهد.
به طور کلی پزشکان توصیه می‌کنند:
زنان باردار در سه ماهه اول بارداری روزه نگیرند زیرا در این سه ماه، مغز جنین در حال رشد است و به گلوکز مستقیم مادر نیاز دارد، این امر به خصوص در فصولی که مدت روزه داری طولانی است، از حساسیت بیشتری برخوردار است؛ بنابراین روزه گرفتن در این دوران توصیه نمی‌شود. ولی در سه ماهه دوم بارداری چنانچه فرد از نظر جسمی سالم باشد و به بیماری مبتلا نباشد می‌تواند با رعایت مواردی روزه بگیرد.
در سه ماه سوم و نزدیک شدن به زمان زایمان، بیشترین تغذیه جنین از گلوکز بدن مادر است که باز هم روزه داری توصیه نمی‌شود و بهتر است مادر با مصرف مایعات و موادغذایی کافی، شرایط زایمان مناسب را برای خود تسهیل کند. از طرفی رشد و وزن گیری جنین در سه ماهه سوم بارداری در اوج خود قرار دارد و وزن نهایی جنین در آن زمان تثبیت می‌شود و چون جنین در این ماه‌ها بیشترین افزایش وزن را دارد به شدت نیاز به کلسیم و آهن و دیگر مواد معدنی و ویتامین‌ها دارد، همین طور باید به میزان کافی کالری دریافت کرده تا سلامتش برای زمان زایمان و پس از آن حفظ شود، بنابراین در ماه‌های آخر بارداری هم توصیه می‌شود روزه نگیرید.
در چه زمانی روزه برای زنان باردار مجاز نیست؟
زنان باردار در صورت مشاهده حالات زیر نباید روزه بگیرند:
حالت تهوع بارداری و استفراغ
زنانی که دیابت حاملگی دارند
سرگیجه و ضعف در زمان روزه
کم خونی مادر باردار
فشار خون مادر باردار
ترش کردن معده
یبوست
تاثیر روزه بر جنین چیست؟
روزه داری سبب افزایش برداشت از ذخایر چربی و به دنبال آن افزایش ترکیبات کتونی در خون مادر می‌شود، این ترکیبات از طریق جفت وارد گردش خون جنین شده و به سیستم عصبی او آسیب می‌رساند.
روزه داری در سه ماهه اول بارداری که مهم‌ترین زمان رشد و نمو سلول‌های عصبی و مغزی است، توصیه نمی‌شود زیرا تاثیر روزه بر جنین در سه ماهه اول بارداری بیشتر است و چنانچه جنین با کمبود تغذیه‌ای مواجه شود، احتمال بیماری‌های سیستم عصبی و مغزی و برخی بیماری‌های روانی افزایش می‌یابد.
احتمال زایمان نوزاد با وزن کمتر از طبیعی در مادرانی که تغذیه نامناسب دارند بیشتر از مادران بارداری است که کالری لازم را دریافت کرده‌اند.
احتمال پایین بودن سطح هوشی و نمرات درسی کودکانی که مادران آنها در دوران بارداری روزه گرفته‌اند، در سال‌های آینده وجود دارد.
گرسنگی طولانی مدت زنان باردار باعث می‌شود، قند خون آنها نسبت به حد طبیعی کمتر شده و با افزایش مدت زمان گرسنگی، احتمال افزایش کتون ناشی از سوخت و ساز چربی‌ها در خون مادر وجود دارد. ورود مواد کتونی از طریق جفت به جنین و از سوی دیگر کاهش قند خون مادر موجب اختلالات در سلول‌های مغزی جنین می‌شود.
روزه داری در بارداری احتمال بیماری‌های قلبی و عروقی در نوزادان را افزایش می‌دهد.
تحت تاثیر روزه بر جنین احتمال ایجاد مشکلات روحی مانند افسردگی بعد از تولد و در دوران کودکی بیشتر می‌شود.
احتمال زود به دنیا آمدن نوزادانی که مادران آنها در طول بارداری روزه گرفته‌اند، وجود دارد.
روزه داری در سه ماه اول بارداری توصیه نمی‌شود زیرا سلول های جنین به خصوص سلول‌های بافت عصبی جنین در حال شکل گیری هستند و همچنین روزه داری می‌تواند بر رشد عمومی جنین تأثیرگذار باشد و خطرات بسیار جبران ناپذیری را به جای بگذارد.
کم آبی می‌تواند بر روی سلامت جنین و مادر تاثیر داشته باشد. چون حجم خون مادر در دوران بارداری افزایش می‌یابد، مادر برای جلوگیری از کم آبی بدن باید آب بیشتری مصرف کند، اگر بدن مادر کم آبی داشته باشد ممکن است خطر زایمان زودرس افزایش یابد.
در انتهای شش هفتگی دوران بارداری، سیستم عصبی نوزاد ساخته می‌شود و تکامل می‌یابد. اگر تغذیه مادر از نظر وجود اسید فولیک کافی نباشد، منجر به اختلال در تکامل لوله عصبی جنین شده و نوزاد پس از تولد دچار عیب در نخاع می‌گردد.
اگر مادر در دوران بارداری امگا ۳ به اندازه کافی مصرف نکند، باعث می‌شود سیستم عصبی جنین در دوران بارداری و بعد از آن رشد نکند.
در حدود هفته پنجم بارداری، قلب جنین شروع به تشکیل شدن کرده و در هفته هفتم بارداری قلب ضربان پیدا می‌کند و خون در عروق جنین جریان می‌یابد. تحقیقات نشان داده است که خطر بیماری‌های قلب و عروق در هر فردی با تغذیه صحیح مادر در دوران بارداری رابطه دارد.
۲۰ نکته مهم مربوط به روزه و بارداری
در طول روزه داری در زمان‌های سحر و افطار از مواد پروتئینی، سبزیجات و میوه جات تازه و غلات استفاده كنند.
پیشنهاد می‌شود زنان باردار در زمان روزه داری کتون ادرار خود را اندازه بگیرند تا در صورت افزایش در میزان کتون ادرار، روزه خود را بخورند (جهت اندازه‌گیری کتون می‌توانید از نوارهای آماده موجود در داروخانه‌ها استفاده کنید و اطلاعات دقیق‌تر در این زمینه را از پزشک متخصص خود بپرسید).
زنان باردار در ماه رمضان باید از خوردن غذای زیاد به یک باره اجتناب کنند.
باید مصرف شیرینی جات را کاهش دهند، زیرا ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می‌دهد.
حتماً سحری خورده شود؛ سحری باید یک وعده غذایی کامل و تأمین کننده انرژی برای ساعت‌های طولانی باشد.
سعی کنید در وعده غذایی سحری، از غذاهای با میزان فیبر بالا، کربوهیدرات‌های پیچیده مانند غلات سبوس دار و حبوبات استفاده کنند، زیرا زمان بیشتری طول می‌کشد تا این ترکیبات در بدن شکسته شود و مورد استفاده قرار گیرد، بنابراین انرژی مادر را در طی روز بهتر تأمین می‌کند.
در این ماه به متخصص تغذیه مراجعه کنند تا نیازهای تغذیه‌ای جنین و مادر بر اساس برنامه تغذیه‌ای پزشک، تامین شود.
از مصرف غذاهای دیرهضم و سنگین اجتناب کنند.
بهتر است به جای خوردن وعده‌های سنگین غذا در افطار و سحر، چندین وعده متعادل و مغذی در فاصله افطار تا سحر داشته باشند.
از مصرف آب سرد یا بسیار داغ و آب یخ در کل دوران بارداری به خصوص در ماه رمضان جلوگیری شود.
در دوران بارداری با روزه گرفتن ممکن است، بیش از پیش احساس خستگی کنند، پس کارهای خود را تقسیم کرده و یکباره اقدام به انجام همه کارهای خود نکنند.
زنان باردار، حد فاصل بین افطار تا سحر مایعات فراوان بنوشند.
وعده سحری حتما توسط زن باردار مصرف شود و باز کردن روزه نیز با قندهای طبیعی مثل خرما، کشمش، توت، عسل و مویز انجام گیرد.
توجه شود که در این ماه از مصرف غذاهای سرخ شده پر روغن و چاق کننده جلوگیری شود زیرا معده را پر می‌کند، اما مواد مغذی کامل را به بدن نمی‌رساند و اغلب سبب سوءهاضمه نیز می‌شود.
برای جلوگیری از یبوست بهتر است از سوپ‌ها در هنگام افطار استفاده شود.
غذاهای فیبردار مانند میوه و غلات استفاده کنند.
از خوردن نوشیدنی‌های کافئین دار، پرهیز کنند.
در هنگام افطار به آرامی غذا را میل کنند، زیرا معده و سیستم گوارش کند شده است.
زنان باردار باید از مصرف خوراکی‌های مصنوعی و صنعتی مانند آبمیوه‌های بسته بندی شده، تنقلات ناسالم، رنگ‌های خوراکی و فست فودها به شدت پرهیز کنند.
برنامه روزانه طوری تنظیم شود که تا حد ممکن استراحت منظم داشته باشند و از شرایط پر استرس و اضطراب‌آور دوری کنند و تحت هر شرایطی آرامش خود را حفظ کنند.
در چه زمانی روزه برای زنان باردار زنگ خطر است؟
زنان باردار در صورتی که در زمان روزه، علائم زیر را مشاهده کردند، باید سریعاً با پزشک خود تماس بگیرند:
تغییر در تحرک جنین
احساس دردهایی در ناحیه دل و شکم که می‌تواند علامت زایمان زودرس باشد.
احساس سرگیجه، ضعف، گیجی، و یا خستگی شدید
کاهش وزن
کم آبی بیش از حد بدن با این نشانه که ادرار نمی‌کنید (کم آبی باعث شروع دردهای زودرس زایمان می‌شود).
داشتن تب و درد
سخن آخر …
در مورد روزه و بارداری؛ زنان باردار می‌توانند در سه ماهه دوم بارداری روزه بگیرند ولی به طور کلی قبل از اقدام به روزه داری باید اجازه پزشک خود را دریافت کنند تا سلامت خود و جنین را به خطر نیندازند.
