یائسگی یک فرآیند طبیعی است که معمولا در سنین حدود ۵۰ ـ ۴۸ سالگی اتفاق می افتد، اما اگر توقف قاعدگی در سنین جوان تر مثلا حدود ۴۰ سال یا کمتر از آن رخ دهد به آن یائسگی زودرس می گویند.
قاعدگی نامنظم به همراه فواصل طولانی بین دوره های قاعدگی یا قطع ناگهانی قاعدگی به همراه کاهش میل جنسی، گرگرفتگی، اختلالات خواب و اختلالات خلقی در خانمی که هنوز به سن یائسگی نرسیده است می تواند از علایم یائسگی زودرس باشد.
یائسگی دوره‌ی قابل توجهی برای زنان است؛ درک اینکه آیا ممکن است در طول این دوره یا پس از آن باردار شوند در تصمیم‌گیری آنها برای تولد فرزند و برنامه‌ریزی در خانواده تاثیرگذار است.
تعداد زنانی که در ۳۰ سالگی و ۴۰ سالگی بچه‌دار می‌شوند رو به افزایش است؛ با وجود اینکه بسیاری از زنان تصمیم دارند تا دیرتر از این سن صاحب فرزند شوند! بدین ترتیب فهمیدن عوامل و فاکتورهای موثر که بر باروری تاثیر می‌گذارد اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. همچنین مهم است که زنان از تغییراتی که در بدنشان در طی یائسگی رخ می‌دهد آگاه باشند.
حقایقی در رابطه با یائسگی و بارداری
هر زن با تعداد محدودی تخمک متولد می‌شود.
وقتی زنی ۱ سال را بدون قاعدگی سپری کند، در واقع باید حتماً جهت بررسی یائسگی اقدام کند و به پزشک متخصص زنان مراجعه نماید.
خطرات و عوارض حاملگی با افزایش سن زن، افزایش می‌یابد.
امکان بارداری تا مرحله ی پست منوپوز ( پس از یائسگی) نیز وجود دارد.
آیا می‌توانید در طول یائسگی یا پس از آن باردار شوید؟
تا زمانی که زنان به مرحله‌ی بعد از یائسگی نرسیده‌اند، می‌توانند باردار شوند. بسیاری از زنان بر این باورند که هنگام داشتن اولین نشانه‌های یائسگی، وارد این مرحله می‌شوند اما با این دوره، دو مرحله‌ی متمایز به نام‌های پری منوپوز و پست منوپوز وجود دارد.
Perimenopauseپری منوپوز که همچنین به عنوان انتقال به دوره‌ی یائسگی نیز از آن نام برده می‌شود، مدت زمانی پیش از یائسگی می‌باشد که در آن زمان، تغییراتی در بدن زن ایجاد می‌شود تا وی را برای ورود به این مرحله آماده کند.
Postmenopauseپست منوپوز زمانی اتفاق می‌افتد که زن ۱۲ ماه قاعدگی نداشته باشد.
چگونگی حاملگی در طول دوره‌ی Pre-Menopause پیش از یائسگی
با گذشت زمان، تعداد تخمک‌های یک زن رو به کاهش می‌رود. در تخمک‌های قدیمی،تر احتمال ایجاد ناهنجاری‌های کروموزومی افزایش پیدا می‌کند؛ این بدان معناست که قدرت باروری زنان با گذر زمان دچار کاهش می‌شود.
علیرغم گرگرفتگی و داشتن دوره‌های قاعدگی نامنظم، تخمک گذاری در دوره‌ی پری منوپوز می‌تواند انجام شود؛ در واقع اگر یک تخمک که دارای قابلیت بارور شدن می‌باشد آزاد شود، حاملگی ممکن صورت گیرد. تا زمانی که تخمک‌گذاری به طور دائم متوقف نشده است، یک زن می‌تواند به طور طبیعی باردار شود.
توجه کردن به علائم و نشانه‌های تخمک‌گذاری، همچون حساس شدن پستان‌ها، ترشحات سفید رنگ واژن یا استفاده از تست نواری تخمک‌گذاری می‌تواند به زنان در پیش‌بینی زمان تخمک‌گذاریشان کمک کند. در مرحله‌ی بعدی فرد می‌تواند بسته به آن چیزی که می‌خواهد یا مانع روند تخمک‌گذاری شود یا اینکه این فرآیند را برای باردار شدن سپری کند.
دلایل بسیاری وجود دارد که باعث می‌شود تا زنان، زمان بارداریشان را به دوره‌ای نزدیک یائسگی (پری منوپوز) موکول کنند؛ داشتن دیدگاه و تصور منفی نسبت به فرزندآوری، فاکتورهای موثر در سبک زندگی همچون مشغله‌ها و داشتن امور کاری، فقدان اعتماد به نفس و همچنین آماده نبودن برای نگهداری از یک کودک از جمله‌ی این موارد است.
Post-Menopause پس از یائسگی
زمان یائسه شدن زنان با یکدیگر متفاوت است، اما با این حال این یائسه شدن عموما مابین سنین ۴۰ تا ۵۵ سالگی اتفاق می‌افتد. هنگامی که یائسگی اتفاق می‌افتد، تعادل هورمونی زن به طور دائم تغییر می‌کند. در این مرحله، دیگر تخمک‌گذاری اتفاق نخواهد افتاد و زن به طور طبیعی قادر نخواهد بود تا حامله شود.
افزایش احتمال بارداری در دوران پری‌منوپوز و پست‌منوپوز
زنانی که قصد باردار شدن در دوران پری منوپوز را دارند، باید با دکتر متخصص زنان خود در مورد اقداماتی که باید انجام دهند مشورت کنند.
با اینکه در این دوره احتمال باروری کاهش می‌یابد، اما با این حال یک زن هنوز هم می‌تواند شانس باروری خود را افزایش دهد. نمونه اقداماتی که او می‌تواند در این راستا انجام دهد عبارتنداز:
توجه به تخمک‌گذاری: توجه به نشانه‌ها و علائم تخمک‌گذاری مانند حساسیت پستان و ترشحات سفید واژن می‌تواند به زن در دانستن زمان تخمک‌گذاری و بهترین زمان برای باردار شدن کمک کند.
فاکتورهای موثر در شیوه‌ی زندگی همچون رژیم غذایی و ورزش: داشتن یک رژیم غذایی متعادل در کنار انجام ورزش‌های منظم، مادر را در سلامت کامل نگه داشته و به او در افزایش قدرت باروری‌اش کمک می‌کند.
لقاح آزمایشگاهی (IVF)
زنانی که تحت درمان IVF در دوران یائسگی یا بعد از آن قرار می‌گیرند، قادر به باردار شدن می‌باشند. هر تخمکی که بعد از یائسگی در تخمدان باقی می‌ماند، دیگر قادر به باروری نیست با این حال، اگر یک زن تصمیم به بعد از یائسگی داشته باشد می‌تواند تخمک‌های خود را چند سال زودتر فریز کرده یا از تخمک‌های اهدایی و فریز شده‌ی دیگر استفاده کند.
هر عاملی که باعث اختلال در ترشح هورمون های زنانه شود، مانند بیماری های استخوان، درآوردن تخمدان ها و مصرف برخی داروها یا پاسخ ندادن تخمدان ها به تحریکات هیپوفیز می تواند علت یائسگی زودرس باشد. در برخی موارد، سابقه فامیلی و ژنتیک نیز وجود دارد.
غیر از درمان رایج هورمونی، روش های دیگری نیز وجود دارد که می تواند به درمان یائسگی زودرس کمک کند.
اصلاح الگوی تغذیه ای و مصرف بیشتر مواد غذایی حاوی استروژن های گیاهی نظیر سویا، نخود فرنگی، عدس، لوبیا و به طور کلی حبوبات می تواند کمک کننده باشد.
گیاه پنج انگشت که حاوی استروژن گیاهی است، دارای مواد موثره ای است که می تواند روی محور هیپوفیز ـ تخمدان تاثیر گذاشته و به بهبود اختلالات قاعدگی از جمله یائسگی زودرس کمک کند البته به علت تداخل اثر بهتر است از مصرف همزمان آن با قرص های ضد بارداری و داروهای هورمونی پرهیز شود. مصرف ترکیب رازیانه، تخم کرفس، آنیسون، شیرین بیان و پونه نیز در درمان یائسگی زود رس کمک کننده است.
فوفل و جینسینگ نیز از گیاهان اثربخش در این زمینه است. دم کرده زنجبیل، زعفران و دارچین نیز می تواند موثر باشد. گل پامچال، شبدر قرمز، گل ساعتی، گزنه و شنبلیله هم از دیگر گیاهان موثر در کمک به درمان اختلالات قاعدگی است البته با توجه به تفاوت مزاج ها و علل بیماری در افراد مختلف، مصرف تمام گیاهان فوق باید با نظر پزشک متخصص گیاهان دارویی یا طب سنتی انجام شود.
طب سوزنی نیز با مکانیسم ایجاد آرامش در فرد، تحریک ترشح هورمون های زنانه و افزایش جریان خون و انرژی در تخمدان و رحم، روش موثری در کمک به درمان اختلالات قاعدگی و یائسگی زودرس است.
چی گنگ و انرژی درمانی البته نوع علمی آن که باید از سوی متخصص زبده انجام شود نیز می تواند یک روش مکمل در درمان باشد.
زمانی که یائسگی پیش می آید، تولید استروژن ناگهان کاهش می یابد که این کاهش منجر به تغییرات عمده ای در بدن می شود. بعضی از علائم رایج یائسگی شامل: خشکی واژن، تفاوت های اساسی در خلق و خو، خستگی بیش از حد، عرق زیاد و پوکی استخوان ها می باشد. همچنین خطرات آسیب های بیماری های سکته مغزی افزایش می یابد. شواهدی هم وجود دارد که یائسگی منجر به از دست دادن کلاژن و کلسیم می شود. برای همین پزشکان اغلب در دوره یائسگی درمان های خاصی را برای بی اثر کردن این علائم توصیه می کنند.