بزرگ ترین باور نادرست عده ای این است که تصمیم گیری برای اهدای تخمک ها و لقاح جنین با تخمک های اهدایی را ساده تلقی می کنند…
بر اساس «قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور» و آیین نامه اجرایی آن، هرگاه ناباروری زوجین قانونی و شرعی (هریک به تنهایی یا هردو) پس از اقدامات پزشکی اثبات شود، مراکز تخصصی درمان ناباروری ذی صلاح مجاز خواهند بود که با رعایت ضوابط شرعی و شرایط مندرج در قانون نسبت به انتقال جنین های حاصل از تلقیح خارج از رحم زوج های قانونی و شرعی و پس از موافقت کتبی زوجین صاحب جنین به رحم زن زوج نابارور اقدام کنند.
بر اساس فتاوی مراجع عظام، در مواردی که فقط عامل زنانه علت ناباروری باشد، درصورت تمایل زوجین نابارور، تخمک اهدایی مورد استفاده قرار می گیرد. ناباروری زوجین پس از بررسی و تشخیص گروه تخصصی اثبات می شود و تنها در صورت تشخیص عدم وجود تخمک یا تخمک مناسب و جنین یا جنین مناسب، برای استفاده از درمان های جایگزین (اهدا) اقدام می شود. هدف از این اقدامات، اطمینان از عدم امکان درمان فرد از طریق درمان های معمول غیر از اهدا و اجتناب از مشکلات حقوقی و قانونی بعدی است.
وزارت بهداشت در موضوع اهدای تخمک نظارت داشته و بیمارستان‌هایی که اقدام به چنین عملی کنند، با برخورد وزارت بهداشت مواجه خواهند شد؛ البته باید توجه داشت که در حال حاضر اهدای تخمک فقط در مراکز درمان ناباروری که دارای مجوز این عمل باشند انجام می‌شود و در غیر این، اقدام کاملا غیرقانونی است.
آب آ‌وردن شکم و ریه، پیچ خوردگی و پارگی تخمدان از خطرات مصرف دارو برای فرد اهدا کننده تخمک است، همچنین به دلیل این داروها و عوارض هورمونی خلق و خوی فرد تغییر کرده و انواع بیماری‌ها همچون کیست سینه و سرطان در کمین فرد قرار دارد به ویژه در افرادی که از لحاظ ژنتیکی در معرض ابتلا به سرطان هستند.
عمل برداشتن تخمک در واقع از طریق بی‌هوشی و با سوزن‌های خاصی حین سونوگرافی انجام می‌شود و خطرات زیادی برای فرد دارد چرا که این سوزن ممکن است به عروق لگنی برخورد کرده و درنهایت خونریزی لگن را به همراه داشته باشد.
برداشت تخمک حتما باید در مراکز خاص و طی ضوابط خاص همچنین تحت نظر متخصص نازایی انجام گیرد چرا که عمل ساده‌ای نیست و می‌تواند عوارض بسیار زیادی همچون مرگ برای فرد به همراه داشته باشد. مخصوصاً برای کسانی که به طور مکرر اقدام به فروش تخمک می کنند.
عمل برداشتن تخمک و یا اهدای آن در حال حاضر در مراکز خاصی همچون موسسه رویان و مرکز ابن‌سینا انجام می‌گیرد و افراد به هیچ عنوان نباید اغفال تبلیغات فروش تخمک قرار گیرند.
عوارض اهدا تخمک برای زنان اهدا کننده
در بعضی موارد، علل ناباروری به گونه ای نیست که با تجویز دارو یا روش های پیشرفته درمان ناباروری بتوان آنها را رفع کرد، برای مثال در بعضی زنان به خاطر سن بالا، یائسگی زودرس و اختلالات دیگر، علیرغم سالم بودن ارگان های باروری، به علت نداشتن تخمک از امکان باروری محروم هستند. در این افراد تنها راه باروری، دریافت تخمک اهدایی از یک داوطلب زن است.
در سال های نه چندان دور هنگامی که زوجی برای بچه دار شدن اقدام می کردند و نتیجه نمی گرفتند، یا به شرایط بی فرزندی عادت می کردند و یا جدا می شدند و یا فرزند شخص دیگری را به عنوان فرزند خود بزرگ می کردند.
اما هم اکنون روش های درمان نازایی پیشرفت زیادی کرده اند. به عنوان مثال اگر خانمی به دلایل مختلف تخمک نداشته باشد و به همین دلیل قادر به بچه دار شدن نباشد، می تواند از تخمک اهدایی خانم دیگری استفاده کند.
در محیط آزمایشگاه تخمک اهدایی توسط اسپرم های مرد که همسر گیرنده تخمک است لقاح می یابد و جنین حاصله از این لقاح در رحم زن نابارور منتقل می شود.
اولین کودک حاصل از اهدای تخمک در جهان در سال ۱۹۸۴ متولد شده است و این روش هم اکنون در کشور ما پس از طی مراحل شرعی و قانونی آن سالهاست که مورد استفاده قرار می گیرد.
در اینجا خطرات اهدای تخمک که ممکن است سلامت زن اهداکننده تخمک را تهدید کند، آورده شده است.
مشکلات تزریق:
برای تحریک تخمدان های زن اهداکننده تخمک، پزشک هورمون هایی را به او تزریق می کند تا تخمک های سالم آزاد شوند. بسیاری از خانم ها هیچ گونه مشکلی در حین تزریق برایشان بوجود نمی آید، اما عده ای ممکن است حساسیت نشان دهند و ناراحتی هایی مانند قرمزی و کبودی را در محل تزریق تجربه کنند. برخی زنان علائم نادر مانند احتباس مایعات در بدن، درد سینه ها هنگام دست زدن، کج خلقی و .. را گزارش کرده ند که این نشانه ها از عوارض اهدا تخمک می باشد.
کیست تخمدان :
یکی از عوارض اهدای تخمک، کیست های تخمدانی می باشد. این عارضه در کمتر از یک درصد موارد گزارش شده است. در صورت تشکیل کیست های تخمدانی، روش جراحی برای این زنان پیشنهاد می شود.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها :
در برخی از اهداکننده های تخمک، سندروم تحریک بیش از حد تخمدان ها ایجاد می شود که عوارض اهدا تخمک مانند کم آبی بدن، آسیب کلیه ها، تجمع مایعات در اندام ها و مشکلات لخته شدن خون را در پی دارد. زمانی که قرار است از زن اهدا کننده، تخمک گرفته شود، هورمونی به بدن او تزریق می شود تا بدن او چند تخمک آزاد کند. اگر بدن او نتواند سطح هورمون های تزریق شده را در بدن کنترل کند و نسبت به آنها حساسیت نشان دهد، سلامتی فرد تهدید می شود و حتی ممکن است زندگی فرد را در معرض خطر قرار دهد .
آسیب رگ های خونی:
در عوارض اهدای تخمک احتمال ایجاد این عارضه کم می باشد. این عارضه می تواند در حین برداشتن تخمک از بدن فرد ایجاد شود و به رگ های خونی فرد اهداکننده آسیب برساند و یا پس از اهدا، فرد دچار عفونت شود .اما اگر پزشک حاذق و متبحری این کار را انجام دهد، احتمال ایجاد صدمه و آسیب های بدنی کاهش پیدا می کند.
گر گرفتگی :
یکی از عوارض تزریق هورمون های تحریک کننده تخمدان، گر گرفتگی است. عرق کردن، اضطراب، خشکی واژن، بی خوابی، ضربان قلب سریع و احساس گرمای شدید از عوارض اهدای تخمک از این تزریق محسوب می شود.
پزشکان برای فرد اهداکننده تخمک شرایطی مانند یائسگی را بوجود می آورند تا در طی آن بتوانند تخمک آزاد شده را دریافت کنند (علائم شبه یائسگی). فرد ممکن است برای مدتی دوره منظم قاعدگی را از دست بدهد.
افسردگی و مشکلات روانی :
از دیگر عوارض اهدای تخمک افسردگی و مشکلات روانی می باشد. گاهی دیده می شود که فرد پس از اهدای تخمک، دچار افسردگی می شود. لازم به ذکر است که برای جلوگیری از بوجود آمدن این مشکل، فرد اهدا کننده باید خود را از لحاظ روانی آماده کند تا بتواند پاسخ گوی سئوالات خود در آینده باشد، مثلا به خود افتخار کند که توانسته یک فرزند را به دیگران اهدا کند و وسیله خوشحالی خانواده ای را فراهم آورد و ناتوانی یک زن را برای بچه دار شدن جبران کند.
تذکر : در کشور هایی که مجهز به تکنولوژی اهدای تخمک می باشند، زنان معمولا با دو نوع انگیزه اقدام به اهدای تخمک می کنند.
انگیزه اول که بسیار پسندیده می باشد این است که فرد قصد کمک به زوج ناباروری را دارد که معمولا بروز افسردگی و مشکلات روانی و اخلاقی در این طیف از زنان بسیار کم گزارش شده است و معمولا این گروه رضایت مندی خود را از اهدای تخمک اعلام می کنند.
دسته دوم تنها انگیزه مالی برایشان مهم است که متاسفانه این دسته از زنان به محض مواجهه با عوارض اهدای تخمک، دچار مشکلات و مسائل روانی می شوند و ممکن است افسردگی های طولانی مدت بگیرند.
سرطان دستگاه های تناسلی :
برخی مطالعات نشان داده است که اهدای تخمک شانس فرد را برای ابتلا به سرطان های زنانه مانند سرطان تخمدان، گردن رحم، واژن و رحم افزایش می دهد. اعتقاد بر آن است که هورمون تزریق شده برای تولید تخمک می تواند منجر به بروز سرطان های زنانه شود.
احتمال مرگ :
از دیگر عوارض اهدای تخمک احتمال مرگ می باشد. اگرچه احتمال مرگ بسیار نادر می باشد، اما علت مرگ می تواند ابتلا به سرطان های زنانه، از دست دان اندام و یا پیشرفت عوارض سندروم تحریک بیش از حد تخمدان ها باشد.
میزان موفقیت بارداری با استفاده از تخمک های اهدایی
میزان موفقیت بارداری با استفاده از تخمک های اهدایی به سختی به ۵۰ درصد می رسد. این میزان از آمادگی رحمی و کیفیت اسپرم ها، تاثیر می گیرد و تحت تاثیر آن نیز قرار می گیرد. به هر ترتیب، درصد بالایی از تمامی رویان ها به طور ذاتی غیر طبیعی هستند، پس امکان دارد حتی در شرایطی عالی (تخمک، اسپرم و رحم) نتیجه منفی باشد.
اهدای تخمک یعنی بانوانی برای اهدای محرمانه تخمک اقدام می کنند تا به بانوانی که قادر به لقاح جنین نیستند، کمک کنند.
روند اهدای تخمک را می توان با میوه‌ها مقایسه کرد. بانوان هر ماه به طور طبیعی تعدادی از تخمک های تولیده شده خود را از دست می دهند. یک درخت سیب صرف نظر از این که بر میوه اش چه می گذرد، سیب ها را می اندازد (همان‌طور که تخمک ها رها می شوند و بدن را ترک می کنند). درمانی که به واسطه اهدا کننده تخمک انجام می گیرد، مثل این است که سبدی را زیر درخت قرار دهیم. به این ترتیب تخمک هایی را گردآوری می کنیم که به شکل طبیعی بدن آنها را از دست می‌دهد.
آن گاه تخمک های گردآوری شده به دریافت کنندگان محتاج اهدا می شود. در این روند با هماهنگ سازی دقیق چرخه عادت ماهیانه و چرخه تولید مثلی دریافت کننده و اهدا کننده، توازن مورد نیاز برآورده می شود. در موارد عادی، بدن تخمک تولید می کند و رحم را برای نگهداری از رویان آماده می سازد. اکنون باید دو بدن را هماهنگ سازیم، تا مثل یک بدن رفتار کنند. سپس تخمک بارور شده (رویان‌هایی که با اسپرم مردانه در محفظه‌ای بارورسازی شده‌اند) در رحم آماده دریافت کننده جا گذاشته می‌شود. رویان‌های باقیمانده برای استفاده بعدی منجمد می‌گردد تا در صورت موفق نبودن تلاش اولیه از آنها استفاده شود.
دلیل گسترش استفاده از روش تخمک اهدایی برای بارداری چیست؟
اهدای تخمک انتخاب خوبی برای زوج هایی است که برای لقاح جنین راه های دیگری را نیز امتحان کرده‌اند. معمولا بانوان وقتی به تخمک اهدایی رو می آورند که خودشان تخمک گذاری نمی کنند یا به علت افزایش سن، بیماری‌ها یا دلایل نا شناخته ذخیره تخمدانی خود را از دست داده‌اند.
گاهی دلیل این مشکل ” اختلال زودهنگام تخمدان ” است، یعنی تخمدان‌ها بسیار زود‌تر مختل گردند و فرد در سن معمول باروری قادر به لقاح جنین نباشد. وقتی بانوان در برابر اختلالی ژنتیکی آسیب پذیرند و با آگاهی از اینکه مشکلی خاص دارند و نمی توانند با ژن‌های خودشان جنینی را بیافرینند، تخمک اهدایی انتخاب مناسبی خواهد بود.
اما چرا این روش هر روز عمومی‌تر می شود؟ این انتخاب از طریق تسهیل باردار شدن، رابطه ژنتیکی شریک مرد و ارتباط تجربی شریک زن را مهیا می سازد. به زبانی ساده، بچه از نظر ژنتیکی به یکی از والدین (پدر) مرتبط است و مادر نیز بارداری و زایمان فرزندش را تجربه خواهد کرد.
علل احتمالی دیگر توجه روز افزون به تخمک اهدایی، افزایش میزان ناباروری در دوران مدرن است.
علت دیگر گرایش به چنین روندی این است که کاملا ناشناس صورت می گیرد. فهرست ثبت شده ای از اهدا کنندگان وجود ندارد و در نتیجه اهدا کننده متوجه نخواهد شد که از تخمک‌هایش استفاده شده است یا نه و نمی تواند آن را ردیابی کند. مادری که بچه را به دنیا می آورد، تمام مسئولیت‌ها و حقوق قانونی را داراست. مسئولیت‌های اهداکننده تخمک در روز اهدای تخمک پایان می پذیرد و دیگر هیچ حق قانونی و مسئولیتی ندارند. دریافت کننده تخمک نیز کاملا حق دارد تا تمامی جزئیات را به طور محرمانه در اختیار نگه دارد.
شرایط اهدای تخمک
پیش از این که دریافت کننده بتواند انتخاب کند، قوانینی در خصوص اهدای تخمک وجود دارد. تمامی اهدا کنندگان تخمک باید از سلامت جسمانی و روانی برخوردار باشند، شاخص توده بدنی آنان کمتر از ۳۰ باشد و نیز کمتر از ۳۵ سال داشته باشند. توصیه می شود اهدا کنندگان حداقل ۲۱ ساله باشند و …
پس از طی آزمایش هایی، وقتی اهدا کننده تخمک‌ها را اهدا کرد، عکس نیم رخی از وی تهیه شود و دریافت کننده تخمک بتواند عکس اهدا کننده را تماشا کند. (البته در قوانین کشورهای مختلف شرایط متفاوت است) دریافت کننده گان تخمک می توانند عکس هایی با جزئیات کامل از تمامی اهدا کننده‌گان تخمک را در دسترس داشته باشند؛ البته جزئیات ویژگی‌های جسمانی، تاریخچه خانوادگی، تاریخچه پزشکی و تحصیلات نیز از آن جمله است. اهدا کننده و دریافت کننده هر دو باید در روند اهدای تخمک تحت غربالگری و مشاوره قرار گیرند.
بزرگ ترین باور نادرست عده ای این است که تصمیم گیری برای اهدای تخمک ها و لقاح جنین با تخمک های اهدایی را ساده تلقی می کنند.
تمامی اهدا کنندگان باید از نظر پزشکی و فیزیولوژیکی کاملا ارزیابی شوند. اهدا کننده باید از نظر زمانی متعهد باشد و بخواهد تا تحت روند درمانی IVF قرار گیرد که شامل تزریقات روزانه، نظارت های اولتراساندی و سرانجام گردآوری تخمک‌ها تحت بی‌هوشی انجام می شود.
اهدا کننده‌گان آینده‌نگر باید مشاوره شوند، زیرا هم پیچیدگی های درمانی نادر است و هم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها بر سه تا پنج درصد از اهدا کنندگان تاثیر می‌گذارد. دریافت کننده‌گان نیز مشاوره می‌شوند. این عمل تصمیم بسیار بزرگی است و اغلب زوج‌ها برای کنار آمدن با تخمک اهدایی به مشکل بر می‌خورند. امکان دارد والدین نگران باشند که استفاده از سلول‌های جنسی اهداکننده بر رابطه‌ی آنان با فرزندشان تاثیر می‌گذارد، اما این موضوع حقیقت ندارد. آنچه مهم است، ژنتیک نیست، بلکه پرورش بچه است.
