تحريک تخمکگذاري يک نوع درمان دارويي است که در ناباروري اغلب به‌منظور افزايش شانس باروري و ميزان موفقيت درمان، انجام ميشود. داروهايي که براي اين منظور مورد استفاده قرار مي‌گيرد تحت عنوان داروهاي محرک تخمکگذاري ناميده مي‌شوند و با استفاده از اين داروها مي‌توان تعداد و کيفيت تخمک‌ها را ارتقاء داد.
به‌طور کلي هدف از تحريک تخمکگذاري در درمان ناباروري، اصلاح تخمکگذاري در زنان مبتلا به اختلال تخمکگذاري و افزايش تعداد و کيفيت تخمک جهت انجام روش‌هاي کمک بارروري (ART) است.
اختلال عمل تخمکگذاري تقريباً در ۲۵-۱۵ درصد از موارد ناباروري ديده ميشود و در مواقعي که تنها علت ناباروري باشد جواب به درمان بسيار رضايت‌بخش است. اصولاً درمان موفقيت‌آميز در اين افراد به بررسي دقيق و کشف علت اصولي عدم تخمکگذاري بستگي دارد.
در به‌کارگيري روش‌هاي کمک باروري ART يکي از اقداماتي که معمولاً انجام ميشود تحريک تخمکگذاري جهت به‌دست آوردن تعداد مناسب تخمک با کيفيت بالا مي‌باشد. هر‌چند در زنان با عملکرد مناسب و طبيعي تخمدان، مي‌توان جهت تهيه تخمک از سيکل طبيعي نيز استفاده کرد ولي از آنجايي‌که اين درمانها مستلزم صرف وقت و هزينه مي‌باشند، ترجيح داده ميشود براي افزايش شانس باروري از تحريک کنترل‌شده تخمدان استفاده شود. براي تحريک تخمکگذاري در روش‌هاي ART درماني مفيد و مطلوب است که ضمن حصول تعداد مناسب تخمک، حتي‌المقدور خطر تحريک بيش از حد تخمدان را نيز به‌دنبال نداشته باشد. بنابراين قبل از هر درماني بايستي فرد به‌طور دقيق مورد بررسي قرار بگيرد. براي اين منظور پزشک علاوه بر معاينات باليني دقيق، آزمايش‌هاي لازم را نيز درخواست مي‌دهد تا بر اساس نتايج آزمايش‌ها، مناسب‌ترين رژيم درماني جهت تحريک تخمکگذاري و شروع درمان را انتخاب نمايد.
داروهاي محرک تخمکگذاري
براي تحريک تخمکگذاري داروهاي متعددي وجود دارد که بر اساس نظر پزشک موارد استفاده آنها متفاوت مي‌باشد. متداول‌ترين و شايع‌ترين دارو در تحريک تخمکگذاري کلوميفن سيترات مي‌باشد.
در مواقـعي‌که سـطح اسـتـروژن و گنادوتـروپـيـن‌هـا (FSH ،LH، مترشحه از هيپوفيز) طبيعي است ولي اختلال در تخمکگذاري وجود دارد مثل افراد مبتلا به PCO، کلوميفن سيترات داروي مناسبي براي تحريک تخمکگذاري مي‌باشد. درمان کلوميفن سيترات از روز سوم تا هفتم يا پنجم تا نهم سيکل قاعدگي با دوز ۵۰ ميلي‌گرم روزانه (يک قرص) شروع ميشود و براي بررسي وضعيت فوليکول‌ها، در روز دهم سيکل (در صورت شروع درمان از روز سوم) و يا روز دوازدهم سيکل (در صورت درمان از روز پنجم) سونوگرافي انجام ميشود. در صورت رسيدگي فوليکول‌ها به اندازه مورد نظر (۲۰-۱۸ ميلي‌متر) پزشک مي‌تواند با تجويز آمپولHCG زمان تخمکگذاري را تعيين نمايد. بهترين زمان نزديکي براي باروري يک الي دو روز حوالي تخمکگذاري است. معمولاً اين درمان سه الي پنج دوره تکرار ميشود. ميزان دوز کلوميفن تا سه قرص در روز (۱۵۰ ميلي‌گرم) قابل افزايش است ولي بيش از آن توصيه نمي‌شود.
احتمال حاملگي پس از سه دوره درمان با کلوميفن سيترات ۸۵% و پس از پنج دوره ۹۹% مي‌باشد. در موارد استفاده از روش IUI براي باروري، معمولاً استفاده از کلومفين سيترات شانس باروري را افزايش مي‌دهد. براي اين منظور پزشک از روز سوم يا پنجم سيکل قاعدگي به مدت چهار روز براي بيمار يک تا دو قرص کلومفين سيترات روزانه تجويز مي‌نمايد. سپس روز ۱۰ يا ۱۲ سيکل با انجام سونوگرافي اگر اندازه و وضعيت فوليکول‌ها به ۲۰-۱۸ ميلي‌متر رسيده باشد با تزريق ۵۰۰۰ يا ۰۰۰/۱۰ واحد HCG بيمار را براي انجام IUI به مدت ۳۸-۳۶ ساعت بعد از تزريق آماده مي‌نمايد.
از داروهـاي ديـگـر تـحـريـک تـخـمـک‌گـذاري (Human Menopausal Gonadotropin) مي‌باشدHMG به‌طور طبيعي از ادرار خانم‌هاي يائسه تهيه ميشود و حاوي FSH و LH مي‌باشد استفاده از اين دارو نياز به کنترل دقيق دارد و براي جلوگيري از تحريک بيش از حد تخمدان بررسي جواب تخمدان بايد با فواصل ۴-۲ روز يکبار صورت بگيرد.
هدف از درمان با اين دارو، افزايش سطح FSH تا بالاي مرز لازم جهت تحريک رشد تخمدان مي‌باشد و زماني‌که قطر ۴-۲ عدد فوليکول نهايي به بالاي ۱۲ميلي‌متر رسيد دوز دارو کاهش مي‌يابد.
در سيکل درماني IUI اين دارو معمولاً تحت‌نظر پزشک متخصص براي تحريک تخمکگذاري به تنهايي يا همراه با کلوميفن سيترات مورد استفاده قرار مي‌گيرد و در سيکل‌هاي درماني لقاح خارج رحمي همراه با ساير داروهاي محرک تخمدان تجويز مي‌گردد. از داروهاي ديگري که جهت تحريک تخمدان و دست‌يابي به تعداد فوليکول بيشتر در سيکل درمانيART از آن استفاده ميشود. آگونيست‌هاي هورمون رهاکننده گنادوتروپينها (GnRHa) مي‌باشد. آگونيست‌هاي GnRHa (سوپرفکت، ديفرلين، دکاپپتيل) مانع از LH surge خودبه‌خودي شده و پاسخ‌‌دهي فوليکول‌ها، ميزان باروري، لانه‌گزيني و در نهايت ميزان حاملگي به ازاي هر سيکل را افزايش مي‌دهد. به‌طور کلي هدف از مصرف آگونيست‌هاي GnRH در درمان‌هاي ART کنترل و تنظيم زمان سيکل بيماران مي‌باشد. معمولاً جهت تحريک تخمکگذاري از درمان توأم آگونيست‌هاي GnRH و گنادوتروپينها در سيکل IVF و ICSI استفاده ميشود. مطالعاتي که در ارتباط با درمان طي سالهاي اخير انجام گرفته ارجحيت درمان توأم را تأييد کرده است. FSH صناعي (ريکامبينت) انساني گونال F از داروهاي ديگر تحريک تخمکگذاري مي‌باشد و نسبت به گنادوتروپين‌هاي ادراري، توانايي بيشتري دارد. الگوي درماني اين دارو مانند HMG است و به صورت عضلاني و زير جلدي مصرف ميشود.
برای دیدن پربازدیدترین های نی نی نما لطفاً کلیک کنید…
تحریک تخمک گذاری با كلوميفن سيترات (كلوميد, سروفن): براي نخستين بار در سال ۱۹۵۶ ساخته شده و براي انجام آزمايشات كلينيكي در سال ۱۹۶۰ مصرف گرديد. تا آن زمان ، اين دارو بطور گسترده اي بعنوان (( اولين دارو )) براي افزايش رشد فوليكول هاي تخمدان (“كيست هاي” كوچك در تخمدان يعني جايي كه تخمك ها در آن رشد مي كنند ) مورد استفاده قرار مي گرفت.تجويز كلوميفن سيترات غالبا در روز ۷-۳ و يا ۹-۵ سيكل قاعدگي صورت مي گيرد. ( روز اول بعنوان اولين روز جريان خون قاعدگي تعريف شده است).
هورمون محرك فوليكول ” FSH ” رشد تخمك را در فوليكول تخمدان تحريك مي كند.براي رشد, رسيدن به بلوغ و آزاد سازي تخمك ها بايد FSH به ميزان كافي موجود باشد. هورمون محرك فوليكول (FSH ) توسط غده هيپوفيز و در اثر تحريك هورمونهاي آزاد كننده گونادوتروپين(مترشحه از هيپوتالاموس) ترشح مي شود. كلوميد در سطح هيپوتالاموس با گيرنده هاي استروژن در مغز پيوند مي شود. وقتي كه اين گيرنده ها بهم پيوند خوردند، مغز مبنا را بر اين مي گيرد كه ميزان استروژن خون خيلي پائين بوده و هورمون آزاد كننده گونادوتروپين بيشتري را ترشح مي كند. و اين امر سبب مي شود تا هيپوفيز FSH بيشتري را توليد كند تا موجب تحريك رشد فوليكول شود.
قرص هاي كلوميفن بصورت خوراكي مصرف مي شوند و بهتر است كه اين قرصها در زمان معيني در هر روز مصرف گردند . (( زمان باروري )) يا زمان تخمك گذاري معمولا ۸ – ۵ روز پس از مصرف آخرين قرص كلوميفن مي باشد .
گاهي كلوميفن براي تحريك تخمك گذاري در سيكلهاي تلقيح اسپرم به داخل رحم IUI و معمولا به صورت تركيبي با هورمون محرك فوليكول تجويز مي گردد .
تعيين چگونگي كنترل سيكل هاي كلوميفن بعهده پزشك است . بنا به دلايل گوناگون ، ممكن است پزشك بخواهد مراحل سيكل را از نزديك تحت كنترل داشته باشد .
در مراحل ابتدائي درمان ، بهتراست بيماران به مدت ۵ روز در ماه كلوميفن مصرف نمايند و اگر پس از گذشت ۳ ماه ازمدت درمان حامله نشدند ،براي انجام معاينات پيگيري مراجعه نمايند.
كلوميفن سالهاي زيادي است كه مورد استفاده قرار گرفته و بعنوان يك داروي بي خطر محسوب مي گردد . با اين وجود ممكن است عوارض جانبي داشته باشد . بسياري از بيماران هيچگونه علائمي در زمان مصرف كلوميفن ندارند ولي ممكن است گاه و بي گاه عوارض جانبي مثل شكم درد يعني احساس پري و يا سوزش ، برافروختگي ، كج خلقي و يا اختلال بينايي نيز بروز نمايند . استامينوفن در صورت بروز اين عوارض مي تواند مفيد واقع گردد . در تعدادي از بيماران ، ممكن است كلوميفن موجب بزرگ شدن ( كيست ) تخمدان شود .
گاهي اين عوارض بدون هيچ اقدام خاصي برطرف مي شوند ، اما براي رعايت احتياط ، به بيماران توصيه مي شود طبق دستور پزشك خود معاينه شوند . ممكن است مشكلات بيشتري در اثر مصرف طولاني مدت كلوميفن براي بيماران ايجاد شود. در كل ، بيماران نبايد بيشتر از شش ماه كلوميد مصرف نمايند. اگر چه اين زمان با توجه به علل ناباروري متفاوت است.
كلوميفن در ۱۰% موارد با چند قلوئي همراه است كه بيشتر دو قلويي مي باشد. هيچگونه خطري مبني بر تولد نوزاد ناقص الخلقه يا عوارض مشابه وجود ندارد. البته ، هيچكس قادر نيست كه نتايج يك حاملگي را تضمين نمايد.