داستان تشکیل جنین انسان
سلول های تخصص یافته ی جنسی، که به وجود آورنده ی یک فرد جدیدند ابتدا متحمل تغییراتی می شوند تا به اصطلاح «برسند».
مراحل تشکیل جنین چگونه است؟ بچه چگونه تشکیل میشود؟
هنگامی به مفهوم «رسیدن» سلول نر و ماده توجه خواهیم یافت که به یاد آوریم هر آدمی، از هر نژاد و در هر سن و سالی که باشد در همه ی سلول های پیکرش ۴۶ توده ی مشخص از ماده ی زنده به نام کروموزوم دارد.
کروموزوم ها از نظر شکل و اندازه به ۲۳ جفت تقسیم می شوند. کروموزوم ها بخش تخصص یافته ای از سلول زنده اند که حاوی ژنها هستند، و ژنها کنترل کننده ي اوضاع ساختمانی و فعالیتهای سلولند. کروموزوم های اسپرم و تخمک حامل عوامل مادی بروز صفاتی ارثی، یعنی ژنها هستند، و این ژنها از والدین به اولاد منتقل می شوند.
کروموزمها بخش تخصص یافته ای از سلول زنده اند که حاوی ژنها هستند، و ژنها کنترل کننده ي اوضاع ساختمانی و فعالیت های سلولند. کروموزوم های اسپرم و تخمک حامل عوامل مادی بروز صفاتی ارثی، یعنی ژنها هستند، و این ژنها از والدین به اولاد منتقل می شوند.
اسپرم و تخمک هر یک ۴۶ کروموزوم دارند و اگر به همین صورت با هم ترکیب شوند، فرد جدید صاحب ۹۲ کروموزوم خواهد شد اما با شمارش کروموزومهای بدن بسیاری از افراد آدمی معلوم شد که چنین امری واقع نمی شود. مطالعه ی رشد تدریجی اسپرم و تخمک نشان میدهد که این دو نوع سلول پیش از آن که برسند و قابلیت لقاح کسب کنند، کروموزوم هایشان از ۴۶ به ۲۳ تقلیل می یابد.
طی آخرین مراحل رسیدن سلول های نر و ماده، هر یک از آنها به طریق مخصوصی تقسیم می شوند. ضمن این تقسیم دو کروموزوم هر جفت از هم جدا می شوند و هر یک به یکی از دو سلول حاصل از تقسیم می رود.
بنابراین هر سلول جنسی فقط صاحب ۲۳ کروموزوم می شود. به عبارت دیگر از هر جفت کروموزوم موجود در سلول جنسی نارس پدر یا مادر، یکی به هر سلول جنسی می رود تا به دو سلول ۲۳ کروموزومی حاصل یک بار دیگر تقسیم شود تا به دو سلول ۲۳ کروموزومی تبدیل گردد.
بنابراین از هر سلول نر نارس چهار اسپرماتوزوئید رسیده به عمل می آید. ولی دو تقسیمی که برای تولیدتخمک صورت می گیرند چنان است که در هر بار تقسیم یک سلول درشت و یک سلول کوچک نتیجه می شود. سلول های کوچک، که «گویچه های قطبی» نامیده می شوند کوچک تر از آنند که ماندنی باشند پس به زودی می میرند.
تنها سلول ماده ای که در جریان تقسیم های دوگانه ی فوق برجای می ماند بیشتر پرتوپلاسم لازم برای اجرای فعالیتهای حیاتی را نگه می دارد، پرتوپلاسمتخمک رسیده، نخستین غذای جنینی خواهد بود که از لقاح تخمک با یک اسپرماتوزوئید حاصل خواهد شد.
پس از لقاح ۲۳ کروموزوم اسپرم رسیده با ۲۳ کروموزوم تخمک رسیده متحد می شود و فرد جدید صاحب ۴۶ کروموزوم خواهد شد که از مشخصات نوع آدمی است.
دو کروموزوم از میان ۴۶ کروموزوم به «کروموزوم های جنسی» معروفند زیرا وجود آنها است که تا حدودی مبین نر یا ماده بودن جنین است. دو کروموزوم جنسی ماده یک شکل و یک اندازه اند و نامشان کروموزومهای X است، ولی در نر دو کروموزوم جنسی، شکل و اندازه ای متفاوت دارند. بدین معنی که یکی به کروموزوم X ماده شباهت دارد و نامش کروموزوم X است و دیگری به کروموزوم Y معروف است.
وقتی سلول نر نارس مراحل رسیدن را طی می کند این دو کروموزوم متفاوت از هم جدا می شوند و هر یک به سلولی می رود. بنابراین دو نوع اسپرماتوزوئید به وجود می آید: اسپرماتوزوئید حامل X و اسپرماتوزوئید حامل Y اگر اسپرماتوزوئیدی حامل X با تخمکی ترکیب شود، فردی که به وجود خواهد آمد صاحب دو کروموزوم X خواهد شد که یکی را از پدر و دیگری را از مادر برده است. چنین فردی طی رشد طبیعی دختر خواهد شد.
هرگاه اسپرماتوزوئید حامل Y با تخمک ترکیب شود، کروموزوم X تخمک با کروموزوم Y اسپرماتوزوئید جفت XY را که موجد یک پسر است به وجود خواهد آورد.
شخصیت هر فرد انسانی در زمان لقاح تا حدودی به وسیله ی ژنهایی معین می شود که از اسپرماتوزویید و تخمک به او می رسد. بنابراین داستان کروموزوم ها طی رسیدن سلول های نر و ماده واجد اهمیت بسیار است. هریک از ما نیمی از ۴۶ کروموزومی را که داریم از پدر و نیم دیگر را از مادر به دست می آوریم. کروموزومها حاوی ژن هایی هستند که فرایندهای رشد بدن ما را چه پیش از به دنیا آمدن و چه بعد از آن کنترل می کنند. هنگام رسیدن سلول های نر و ماده، توزیع دو کروموزوم یک جفت، به هر سلول جنسی رسیده امری کاملا تصادفی است.
همچنین ترکیب شدن هر اسپرماتوزویید با تخمک تصادفی است. تعداد ژن های موجود در کروموزومهای آدمی را متجاوز از ۱۵۰۰۰ تخمین می زنند. پس توزیع ژنها به وسیله ي کروموزومها در سلول های جنسی نیز امری تصادفی است.
اوضاع بدنی و فیزیولوژیکی و روانی ما نیز به امور تصادفی وابسته است. با این حساب لحظه ی لقاح، یعنی لحظه ای که همه ی این امور تصادفی برای تعیین ماهیت ارثی فرد جدید آدمی متمرکز می شوند به راستی لحظه ای بی نظیر در تکوین است.
سفر اسپرماتوزویید برای یافتن تخمک، پس از داستان تولید این دو سلول جنسی، مرحلهی بعدی سرگذشت آدمی است. اسپرماتوزوئید رسیده که در بیضه های مرد به وجود می آید، کوچکترین ولی پرتحرک ترین سلول بدن آدمی است.
هر اسپرمی شامل سری بیضوی است که حامل کروموزوم ها است و دمی باریک و دراز دارد که می تواند با حرکات موجی خود جنبش اسپرماتوزوئید کوچک را تأمین کند. اسپرم پیش از آن که به تنها هدف خود در زندگی، یعنی ترکیب شدن با تخمک، برسد باید راه دراز پر پیچ و خم مخاطره آمیزی را طی کند. به ازاي تنها اسپرمی که در این سفر توفیق می یابد میلیون ها از آنها در این راه از بین می روند.
اسپرم در این سفر طولانی باید راهی متجاوز از ۶ متر را پیش از آن که از عضو تناسلی بیرون ریخته شود، طی کند، اسپرماتوزوئید با حرکات سریع دم خود قادر است که قریب هشتاد میلی متر در هر ساعت شنا کند. وقتی که من در مهبل زن ریخته می شود، انقباضات منظم ماهیچه ای مجاری تناسلی زن به پیشروی اسپرماتوزوئیدها تا رحم و لوله های رحمی کمک می کنند. اگر تخمک رسیده ای از تخمدان آزاد شده باشد، اسپرم در بخش بالایی لوله رحمی به آن برخورد می کند و با آن ترکیب می شود.
در این سفر دشوار اسپرم، زمان عامل مهمی است. اسپرماتوزویید با انرژی بیضه را ترک می گوید که برای شناوری و لقاح تخمک لازم است.
پس مسئله ی مهم این است که پیش از، از دست دادن این انرژی به درونتخمک نفوذ کند. مطالعه ی باروری مرد نشان داده است که تعداد کمی از میلیون ها اسپرماتوزوئیدی که در هر وهله از مرد بیرون می ریزند، می توانند سرتاسر مجاری تناسلی زن را طی کنند و موفقیت لقاحتخمک را به دست آورند.
به درستی معلوم نیست که این سفر اسپرماتوزوئیدها چقدر طول می کشد ولی احتمال دارد که برای رسیدن به بخش های بالایی مجاری تناسلی زن بیش از چند ساعت وقت نخواهد. نیز به درستی معلوم نیست که اسپرم تا چه مدتی بدون از دست دادن انرژی خود می تواند در مجاری تناسلی به انتظارتخمک بنشیند. ظاهرا اگر چند ساعت دیگری به انتظار بگذراند قدرت نفوذ خود درتخمک را از دست خواهد داد.
اسپرم پیاده ای رسیده به طرزی مداوم در مرد تولید می شوند ولی فقط یک تخمک رسیده در هر ماه در آن به وجود می آید. تخمک در تخمدان به کندی رشد می کند و می رسد ولی در خروجش از تخمدان در مرحله ی مخصوصی از دوره ی زندگی جنسی مداوم و منظم زن صورت می گیرد، که این خروج تخمک رسیده را از تخمدان اوولاسیون (Ovulation) می گویند.
اوولاسیون یا تخمک گذاری در هر دختر بالغ یک بار در هر دوره ی ماهیانه و تقریبا در حد فاصل میان دو قاعدگی صورت می گیرد.
تخمک رسیده به صورتی که هنوز به درستی شناخته نشده وارد قسمت قیف مانند ابتدایی لوله رحمی می شود.
تخمک در داخل لوله ی رحمی سفر خود را آغاز می کند ولی سفرش از سفر اسپرم کوتاه تر و کندتر و دارای مخاطرات کمتری است و شاید هم نیازی به انرژی نداشته باشد.تخمک به آهستگی سرتاسر لولهی رحمی را طی می کند تا وارد رحم شود. سرعتش در حدود ۲۵ میلی متر در هر روز است.
اگر در جریان حرکت به سوی رحم با اسپرم برخورد کند و لقاح انجام گیرد، فرایند تبدیل شدن به یک فرد آدمی را آغاز می کند. ولی چنانچه به اسپرماتوزوئیدی برخورد نکند، اگرچه برای چنین برخوردی به وجود آمده و رسیده است، ناگزیر مدت کمی در رحم به سر می برد و سرانجام می میرد و از هم پاشیده و از بدن بیرون رانده میشود.
تخمکهایی که لقاح نمی شوند و نیز میلیون ها اسپرماتوزوئید اضافی که بدون انجام دادن هدف زندگی خود می میرند برای ایمنی نوع آدمی لازمند زیرا سلول های جنسی اضافی موجب می شوند که جمعیت نوع آدمی علی رغم تهدیدهایی که برای همه ی حیوانات در حال رشد وجود دارد کاهش نیابد. بارور بودن هر نوع جاندار یکی از عوامل موفقیت آن نوع در تنازع بقاست. از نظر زیست شناسی نخستین هدف زندگی هر جانور بالغی تولید مثل موفقیت آمیز است.
در نوع آدمی نخستین مرحله ی تولید مثل هنگامی پایان می یابد که یک اسپرماتوزوئید کاملا رسیده باتخمکی کاملا رسیده ترکیب شود. تعیین درست روزی که لقاح صورت می گیرد دشوار است.
تخمک رسیده ی انسان موقعی از تخمدان خارج می شود که درست در حد واسط میان دو قاعدگی متوالی زن است. اگرچه در بیشتر زنهاتخمکاسیون قریب دو هفته بعد از آغاز هر قاعدگی صورت می گیرد ولی در بعضی از آنان زمانتخمکاسیون ممکن است از ۸ تا ۲۰ روز بعد از قاعدگی به وقوع پیوندد. از طرف دیگرتخمک باید به زودی لقاح شود وگرنه قدرت رشد خود را از دست می دهد.
از آنچه گذشت این نتیجه حاصل می شود که زندگی هر فرد جدید آدمی در روزی آغاز می شود که تقریبا دو هفته بعد از آخرین قاعدگی قبل از آبستنی است. بنابراین سن هر فرد آدمی پیش از به دنیا آمدن قریب دو هفته کمتر از آغاز آخرین قاعدگی قبل از آبستنی است دوره ی آبستنی انسان قریب چهل هفته طول می کشد. این مدت از آغاز آخرین آبستنی تا موقع زادن است ولی سن کودک در موقع به دنیا آمدن ۳۸ هفته است.
تخم لقاح شده «بالقوه» یک فرد آدمی جدید است زیرا پیش از آنکه زندگی مستقلی را آغاز کند باید متحمل یک سلسله تغییرات طولانی پیچیده شود. انسان طی نخستین مرحله ی زندگی "خود زندگی انگلی" دارد بدین معنی که درون رحم مادر به سر می برد و از غذا و گرما و حمایت مادر برای بقای خود برخوردار است. بدین طریق هر نسلی جزء نسل قبل نیز هست و نه تنها نسل بعد را به وجود می آورد بلکه تغذیه و پرورش آن را نیز به عهده دارد. به عبارت دیگر بیوگرافی انسانی که هنوز زاده نشده بخشی از بیوگرافی والدینش است.
