با تیک عصبی کودکان چه کنیم؟!

تیک عصبی در کودکان، عبارت است از انجام دادن حرکت و رفتاری یا ایجاد کردن صدایی به صورت غیر ارادی که به طور ناگهانی از فرد سر می زند و به صورت تکرار شونده و سریع اما فاقد ریتم باشد. تیک ها حداقل به صورت گذرا در بسیاری از افراد از جمله کودکان دیده می شود و معمولا استرس ها بروز آن را افزایش، و تمرکز شخص آن را حداقل برای مدت زمان کوتاهی کاهش می دهد. 

تیک عصبی در کودکان مختلف است و نوع رفتار با این کودکان به تناسب نوع تیک عصبی فرق می‌کند. امیر هوشنگ مهریار‌ روانشناس گفت: ورزشهایی‌ مانند شنا و پیاده‌روی به طور حتم برای کنترل تیک عصبی کودکان تاثیر می‌گذارد.

وی افزود: تیک عصبی در کودکان مختلف و نوع رفتار با این کودکان به تناسب نوع تیک عصبی متفاوت است و برخورد با این کودکان به گونه‌ای نیست که یک ویژگی مشترک در همه آن‌ها پیدا شود.

این روانشناس با اشاره به لزوم کمک از متخصص برای کودکان مبتلا به تیک عصبی عنوان کرد: فعالیت کودکان و حضور آن‌ها در کلاسهای مختلف را می‌‌توان برای کودکان تیک عصبی به کار برد لیکن بهترین نحوه برخورد با این کودکان تنها به وسیله استمداد از متخصصین قابل شناسایی است.

شایع‌ترین تیک‌ها، تیک چهره‌ای است و می‌تواند به انواع مختلف مانند پلک زدن، کشیدن ابروها، گاز گرفتن لب، چین دادن پیشانی و … تظاهر کند.

چرخش غیرارادی گردن در جهت‌های مختلف، بالا انداختن شانه‌ها، کشیدن دست به مو و سر و صورت، خم کردن زانو و حرکات اضافی در راه رفتن در رده تیک‌های گردن و اندام‌هاست. حرکات به صورتی مشابه مکرراً رخ می‌دهند و بیمار قادر است به صورتی ارادی برای مدتی کوتاه آنها را مهار کند اما این امر ممکن است سبب اضطراب بیمار شود. تیک‌ها در نتیجه فشار روانی تشدید می‌شوند و حین فعالیت‌های ارادی و تمرکز فکری کاهش یافته و در خواب ازبین می روند.

کودکانی که تیک دارند، دقیقا چه چیزی را تجربه می کنند؟

مطالعه های بسیاری در دست است که نشان می دهد تعداد زیادی از افراد مبتلا (۹۳ درصد) تجربه های حسی بسیار بدی را درک می کنند (تنش، انرژی، فشار، خارش، صدا) که به طور معمول قبل از تیک رخ می دهند و موقتی و گذرا ایجاد می شوند.

این تجربیات حسی، که برچسب «اخطار قبل از ایجاد» مشخص می شوند را افرادی که تیک دارند گاهی بیشتر از خود علامت تیک شرح می دهند و فرد آن را به شکل یک حس عمومی از تنش درونی یا یک تجربه مشخص و حساس خاصی مثل یک تجربه غیرقابل مقاومت درک می کند.

قبلا تصور می شد اخطار قبل از ایجاد در کودکان زیر ۹ یا ۱۰ سال دیده نمی شود، اما امروزه ثابت شده کودکان کوچک تر نیز این تجربیات را دارند که ممکن است خود را به صورت دوره هایی از خشم و عصبانیت نشان دهد و شامل شروع ناگهانی نمایش غیرقابل پیش بینی و اولیه خشونت فیزیکی/ کلامی می شود که حتی ممکن است باعث خودجرحی شدید یا آسیب به دیگران شود.

البته چنین اعمال انفجاری ای بیشتر در کودکان مشاهده می شود تا بزرگسالان و باعث افت عملکرد در خانه، تضعیف روحیه شدید و مشکلات در مدرسه می شود. نتایج یک مطالعه جدید نشان داد شکل های شدید رفتارهای خودجرحی، همان گونه که با تیک های شدید در ارتباط است، با حضور رفتارهای غیرقابل پیش بینی و رفتارهای پرخطر نیز مرتبط است.

تیک و عفونت گلو!

تعدادی از کودکانی که دچار تیک می‌شوند شروع مشکلشان چند روز پس از یک گلودرد چرکی است. خانواده‌ها باید بدانند در صورت مشاهده چنین مشکلی خیلی سریع باید به روانپزشک یا متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنند چرا که ممکن است ایجاد شدن این تیک به علت اثر منفی عفونت به بخش‌هایی از مغز باشد.

آیا تیک در اختیار فرد است؟

بسیاری از خانواده‌ها تیک را رفتاری نمایشی و از سر لجبازی فرد می‌دانند و می‌گویند «چطور است که بعضی وقت‌ها تیک دارد و بعضی وقت‌ها تیک ندارد؟» تیک به‌طور کامل غیر ارادی نیست اما فرد تنها می‌تواند گاهی به مدت کوتاهی جلوی آن را بگیرد ولی نهایتا در اکثر موارد پس از این مدت کوتاه، تیک با شدت و تعداد بیشتر رخ می‌دهد. از طرف دیگر تیک در مواردی از جمله شرایط پر اضطراب مانند حضور در جمع و شروع دوران امتحانات و همچنین قرار گرفتن در آب و هوای نامناسب تشدید پیدا کند و عملا والدین در صورت توجه بیشتر و انتقال نگرانی خود به کودک ممکن است منجر به افزایش تیک در او شوند.

آیا همه تیک‌ها نیازمند درمان هستند؟

خیر. تیک دربسیاری از موارد گذرا، کوتاه مدت و غیر قابل مشاهده است و عملا تنها خود فرد و افراد بسیار نزدیکش از آن مطلع هستند. چنین تیکی اگر همراه با بیماری دیگر از جمله وسواس و متعاقب عفونت چرکی نباشد نیازمند درمان و حتی مراجعه به روانپزشک نیست. در مورد چنین تیک‌هایی بهترین کمک به بیمار بی توجهی به تیک است.

اما تیک اگر منجر به مشکل در روابط اجتماعی فرد شود و برای خود وی ناراحت‌کننده باشد یا این که منجر به درد در بدن فرد شود نیازمند مراجعه به روانپزشک و درمان در اسرع وقت است. 

برای درمان این گونه رفتارها در درجه اول باید محیط خانواده را بررسی و به اطرافیان گوشزد کرد که انتظارات بیش از حد از کودک نداشته باشند.

فشار آوردن روی فرد برای ترک یا کاهش این رفتارها نه تنها مفید نیست بلکه نتیجه عکس دارد و باعث تشدید این گونه رفتارها می‌شود.

بر اساس تجربه نشان داده شده که تذکر مستقیم یا تنبیه کودک برای ترک رفتار عادتی به هیچ‌وجه موثر نیست، باید از شیوه تربیتی مبتنی بر تشویق استفاده شود.

باید در مواقعی که کودک تیک ندارد، بیشتر به او توجه و او را نوازش کرد، چنانچه در درمان تیک با رفتار درمانی بهبودی حاصل نشد، باید چالش‌های درمانی این گونه اختلالات عصبی را مورد تجدیدنظر داد. اولین روش عدم توجه مستقیم به تیک‌ها است که توسط خانواده اعمال می‌شود. در صورت عدم پاسخ به روش‌های غیرداروئی، داروهایی توسط روانپزشک کودک تجویز می‌شود.