اتفاق نظر در مورد این که عکس رنگی رنگی رحم یا هیستروسالینگوگرافی شانس باروری را افزایش می‌‌دهد وجود ندارد. در بعضی از مطالعات، افزایش مختصری در بارداری، پس از انجام یک HSG نرمال گزارش شده است، اما بیشتر پزشکان HSG را به دلایل تشخیصی انجام می‌دهند.
البته گاهی اوقات بعد از این کار، لوله رحمی که کمی بسته بوده، باز می شود و بارداری در همان ماه اتفاق می افتد و آنطور که گفته می شود ۳ ماه بعد از انجام عکس رنگی بیشترین احتمال بارداری وجود دارد.
هيستروسالپنگوگرام (HSG) یا عکس رنگی رحم نوعي عكسبرداري مخصوص با اشعه x از رحم و لوله‌هاي آن است. HSG را پس از قطع خونريزي قاعدگي يعني‌در روزهاي ۶ تا ۷ قاعدگي و هنگامي كه هنوز جدار داخلي آن نازك است انجام مي‌دهند. اين عمل معمولاً در كلينيكهاي راديولوژي قابل‌اجرا خواهد بود.
بسياري از پزشكان قبل از انجام هيستروسالپنگوگرام، آنتي‌بيوتيك و مسكن را براي بيماران خود تجويز مي‌كنند. پس از قرارگرفتن بيمار روي تخت راديولوژي پزشك وسيله مخصوص اين كار را كه كانولاي سرويكس نام دارد در داخل مجراي دهانه رحم قرار مي‌دهد. اين وسيله فلزي است ولي اخيراً نوع يكبار مصرف و پلاستيكي آن هم به بازار عرضه شده است.
در مرحله بعد يك ماده حساس به اشعه (مايعي كه نسبت به اشعه xقابل رؤيت مي‌شود) بداخل حفره رحم تزريق مي‌شود. اين كار بطورمداوم و با فشار كم در ضمن مشاهده رحم با دستگاه خاص بايستي انجام گيرد. با گرفتن تصاوير مختلف مي‌توان عبور ماده رنگي به داخل حفره‌رحم و سپس لوله‌ها و از آنجا به شكم را مشاهده كرد. كليشه راديوگرافي‌گرفته شده جزء مدارك هميشگي بيمار قرار خواهد گرفت.
براي يك گزارش مطلوب بايد ۳ كليشه درضمن هيستروسالپنگوگرافي‌تهيه شود. اين كليشه‌ها شامل يك عكس در مراحل اول براي بررسي‌حفره رحم، و همچنين يك فيلم تأخيري براي اطمينان از جابجایی مایع خارج شده از لوله در داخل شكم و لگن است.
يك HSG چگونگي قسمت داخلي دستگاه توليدمثل را نشان مي‌دهد. در يك هيستروسالپنگوگرام طبيعي حفره رحم به شكل يك مثلث سفيدرنگ در زمينه سياه فيلم مشاهده مي‌گردد. از آنجا ماده رنگي به داخل لوله‌هاي رحمي رفته و به صورت دو خط طويل سفيدرنگ در هر طرف رحم نمايان مي‌شود. در مواقعي كه ماده رنگي از لوله باز به‌داخل شكم مي‌ريزد شكل پخش شدن دود در هوا را بخود مي‌گيرد.
بيشترين و شايعترين اشكال HSG اختلالات لوله‌اي است. اگر لوله‌ها در ناحيه ابتدايي (گوشه رحم) مسدود باشد ماده رنگي نمي‌تواند وارد لوله‌ها شده و در نتيجه نمي‌توان آنها را مشاهده كرد.
اگر انتهاي فيمبريايي لوله بسته باشد، لوله از ماده رنگي پر شده و متورّم مي‌گردد. در برخي موارد ضايعات داخلي حفره رحم مثل پوليپ، ميوم، چسبندگي يا ديواره را مي‌توان در HSG بصورت يك فاصله يا نقص در پر شدگي مشاهده كرد.
آیا خطا در انجام عکس رنگی ممکن است؟!
همانند ديگر تستها، HSG هم ممكن است نتايج نادرستي را بدست دهد. مثلاً ممكن است گوشه رحم دچار انقباض و گرفتگي عضلاني شده و ماده رنگي نتواند بداخل لوله‌ها وارد شود. در چنين مواقعي نتيجه به اشتباه بصورت لوله مسدود تفسير مي‌شود در حاليكه لوله‌ها باز هستند.
در صورتي كه انتهاي فيمبرياي لوله مسدود باشد تحت عنوان هيدروسالپنكس ناميده مي‌شود. از طرف ديگر، ممكن است تزريق ماده‌رنگي با فشار زياد باعث پارگي كوچكي در ديواره هيدروسالپنكس‌گردد، زيرا در برخي موارد ديواره هيدروسالپنكس بسيار نازك است. دراين صورت ماده رنگي وارد شكم شده و به غلط تصور مي‌شود كه لوله‌هاي رحمي باز است ولي واقعيت امر اين است كه لوله‌ها كاملاً مسدود است.
عليرغم اطلاعات زيادي كه به كمك HSG از چگونگي باز يا بسته بودن لوله‌هاي رحمي مي‌توان بدست آورد، اين روش اطلاعات زيادي را در مورد ساختار خارجي لوله‌ها و وجود چسبندگيهاي دور لوله در اختيار پزشك قرار نمي‌دهد. در مواقعي كه ماده خارج شده از لوله بصورت توده‌هاي كوچك تجمع پيدا كند، بايستي به وجود چسبندگي در اطراف لوله مشكوك شد ولي نمي‌توان آن را تأييد كرد.
HSG ممكن است با درد همراه باشد و بسياري از زنان درد شديدي را هنگام تزريق ماده رنگي بداخل رحم خود تجربه كرده‌اند. شما بايد از قبل انتظار اين حالت را داشته باشيد و قبل از شروع هيستروسالپنگوگرافي از يك مسكن خوراكي و یا بیهوشی سبک استفاده كنيد.
در مواقعي كه دهانه رحم خيلي تنگ يا خيلي گشاد است پزشك با اشكالاتي در ضمن گرفتن عكس و يا تزريق مايع رنگي مواجه مي‌شود و به همين علت بهتر است كه در هنگام تهيه HSG يك متخصص زنان براي كمك به راديولوژيست حضور داشته باشد. بسياري از متخصصين زنان هيستروسالپنگوگرافي را خودشان انجام مي‌دهند.
مهمترين عارضه‌اي كه در HSG ديده مي‌شود انتقال عفونت تشخيص داده نشده از دهانه رحم به داخل لوله‌ها است. با وجود اينكه اين عارضه از شيوع چنداني برخوردار نيست ولي عده‌اي از پزشكان تجويز آنتي‌بيوتيك قبل از هيستروسالپنگوگرافي را توصيه مي‌كنند.
در صورتيكه لوله‌هاي رحمي در هيستروسالپنگوگرافي انجام شده مسدود باشد، بهتر است براي تأييد اين تشخيص لاپاراسكوپي انجام شود.
محدوديتهاي HSG و لاپاراسكوپي
اشكالي كه در HSG و لاپاراسكوپي به چشم مي‌خورد اين است كه فقط در مورد باز يا بسته بودن لوله‌هاي رحم كاربرد دارد. گرچه يك لوله بسته هيچ كارايي ندارد ولي نمي‌توان گفت كه لوله‌اي كه باز است داراي چه عملكردي است. بخاطر داشته باشيد كه باز بودن لوله‌هاي رحمي به‌هيچ وجه نشانه عملكرد خوب آن نيست!
محدوديت ديگر اين دو روش اين است كه هيچ اطلاعي در مورد اينكه چرا لوله‌ها بسته شده است در اختيار جراح قرار نمي‌دهد. با اين‌وجود در برخي موارد مي‌توان علائم ديگر مثل وجود توده‌هاي مشخص و سل را در شكم در حين لاپاراسكوپي مشاهده نمود.
خطرات و مشکلات مربوط به HSG چیست؟
HSG یک روش تشخیص بسیار سالمی است و در کمتر از ۱% موارد مشکلاتی شناسایی شده است:
عفونت: شایع‌‌ترین مشکلات شناخته شده در ارتباط با HSG عفونت است. این مشکل زمانی که بیمار از عفونت‌‌های لوله‌ای قبلی مانند عفونت کلومیدیایی رنج می‌‌برده‌اند، دیده شده است. در موارد نادر عفونت باعث آسیب به لوله‌‌های رحمی شده که نیاز به قطع لوله‌‌های رحمی وجود دارد. بیمار بایستی پزشک خود را در زمانی که درد فزاینده و تب در ۲ – ۱ روز پس از HSG را تجربه می‌کند مطلع سازد.
بی‌‌حال شدن، غش کردن: در موارد نادر بیمار در طول و یا کمی پس از انجام HSG دچار منگی و گیج‌شدگی می‌‌شود.
در معرض اشعه: میزان در معرض اشعه قرار گرفتن در HSG بسیار کم است و کمتر از میزان استفاده شده در تست‌‌های کلیوی و روده‌‌ای است. حتی اگر بیمار در همان ماه باردار شود، این در معرض اشعه بودن، باعث آسیب‌رسانی نمی‌شود. اگر حاملگی مطرح باشد HSG نبایستی انجام شود.
حساسیت به ید: در موارد بسیار نادر یک بیمار ممکن است به ید حساسیت داشته باشد. اگر بیمار به ید، مواد رنگی کنتراست وریدی و یا غذاهای دریایی حساسیت دارد، باید پزشک خود را مطلع کند. زنانی که به ید حساسیت دارند، باید تحت انجام HSG بدون ماده حاجب یدی قرار گیرند. اگر بیمار دچار خارش، کهیر و یا ادم شد، باید پزشک خود را مطلع سازد.
لکه‌بینی: لکه‌بینی ۲ – ۱ روز پس از انجام HSG رخ می‌‌دهد. اگر یک بیمار بعد از HSG خونریزی شدید دارد، باید به پزشک خود اطلاع‌رسانی کند.
