اکثر خانم‌ها تا به حال چندین بار اختلالات و بی‌نظمی‌های قاعدگی را تجربه کرده‌اند. این اختلالات تا حدودی طبیعی محسوب می‌شوند اما اگر روزی متوجه شوید عادت ماهانه‌تان در هر دوره کمتر می‌شود و دیگر آن شور و شوق همیشگی را ندارید و احساس می‌کنید پوست‌تان خراب شده و مثل یک خانم میان‌سال شده‌اید، شاید باید این بی‌نظمی‌ها را جدی‌تر بگیرید و هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
یائسگی قبل از ۴۰سالگی امر بعیدی نیست و بی‌توجهی به آن می‌تواند عوارضی جدی از جمله پوکی استخوان را در پی داشته باشد. قبل از ۴۰ سالگی یائسه شده‌اید؟
علائم نارسایی اولیه تخمدان به این صورت است که اصلا قاعدگی اتفاق نمی‌افتد و سینه‌ها بزرگ نمی‌شوند و علائم ثانویه جنسی از جمله رشد موی زیر بغل و قسمت تناسلی بروز نمی‌کنند. اما در نارسایی ثانویه معمولا این علائم ظهورکرده و بعد بیمار دچار یائسگی زودرس می‌شود.
به عبارت دیگر قاعدگی‌اش قطع می‌شود، سطح استروژن بدنش افت می‌کند، علائم گرگرفتگی و درد مفاصل و درد استخوان‌ها به علت پوکی استخوان پیدا می‌کند، لیبیدو و میل جنسی اش کاسته می‌شود، دچار خشکی واژن شده و کیفیت پوستش خراب می‌شود. یعنی درست همان علائمی که در یائسگی اتفاق می‌افتد برای یک خانم زیر ۴۰ سال رخ می‌دهد. چه در سنین بالا و چه در خانم‌های جوان این موضوع می‌تواند به علت عوامل فیزیکی محیطی اتفاق بیفتد.
قرار گرفتن مداوم در معرض دود و آلودگی، مواد شیمیایی، اشعه رادیولوژی و رادیوهیدروتروپ، همچنین استفاده از داروهای شیمی‌درمانی برای درمان سرطان می‌توانند این مشکلات را بیافرینند. متاسفانه در کسانی که بیماری‌های سیستم ایمنی دارند ازجمله رماتیسم و آرتریت روماتوئید، لوپوس یا بیماری‌های دیگری از این قبیل و حتی کولیت اولسروز که باید برای مدتی از داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی و گاهی حتی داروهای ضدسرطان استفاده کنند همگی این داروها اثرات بدی روی کارکرد تخمدان می‌گذارند و منجر به زودتر از کار افتادن تخمدان و ایجاد علائم یائسگی می‌شوند.
خانم‌هایی که اصلا قاعدگی را تجربه نکرده‌اند! در بیماری نارسایی تخمدان به دلیل کمبود ذخایر بنیادی تخمدان یا عوامل فیزیکی و محیطی و استرس‌های روحی، ترشح استروژن توسط تخمدان کاهش پیدا می‌کند. این نارسایی می‌تواند به صورت اولیه یا ثانویه باشد.
در نارسایی اولیه تخمدان از همان ابتدا حدود ۱۲ سالگی تخمدان شروع به تخمک‌گذاری نمی‌کند و به هیچ عنوان فولیکولی نمی‌سازد، درنتیجه قاعدگی صورت نمی‌گیرد. سطح استروژن در بدن این دختران جوان معمولا بسیار پایین است و در عوض سطح هورمون‌های هیپوفیزی FSHو LH شان بسیار بالا است. نارسایی یا کم‌کاری ثانویه تخمدان نیز معمولا به این صورت است که یائسگی قبل از ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد که در این شرایط نیز سطح هورمون استروژن و استرادیول کاهش پیدا می‌کند و سطح هورمون‌های هیپوفیزی FSH و LH معمولا بالای ۴۰ می‌رود. مشکل از تخمدان است یا هیپوفیز؟! برای تشخـیص نارسایی تخمدان میزان هورمــون‌های FSH ،LH، استرادیول و به‌تازگی هورمون AMH مورد آزمایش قرار می‌گیرند. این آزمایش‌ها به ما نشان می‌دهند که واقعا بیمار در چه حالی قرار دارد.
متاسفانه اشتباهی که رخ می‌دهد این است که گاهی اوقات هیپوفیز یا حتی هیپوتالاموس مشکل دارند و مشکل از خود تخمدان نیست به این صورت که بیمار FSH و LH پایینی دارد و به دلیل پایین بودن سطح این هورمون‌هاست که تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود. این دسته از افراد خوشبختانه به درمان طبی جواب می‌دهند و حتی می‌توانند با تخمک خودشان بارور شوند اما آن دسته دیگری که نارسایی اولیه تخمدان یا نارسایی ثانویه واقعی تخمدان دارند و FSH و LH شان بالاست و استرادیول پایینی دارند معمولا برای باروری شان دچار مشکل می‌شویم و باید از تخمک فرد دیگر استفاده کنیم.
نارسایی تخمدان درمان قطعی ندارد نارسایی تخمدان درمان قطعی ندارد و معمولا نمی‌توان کاری کرد که تخمدان حالت عادی خود را پیدا کند. فقط اگر در مرحله قبل از یائسگی باشد به بیمار توصیه می‌کنیم آرامش روحی داشته باشد و اگر در تماس با مواد محرک است از آنها دور شود و اگر هنوز بچه‌دار نشده است سریع‌تر با داروهای تحریک تخمک‌گذاری حامله شود. هر زمان هم که یائسگی اتفاق افتاد می‌توان از همان درمان‌هایی استفاده کرد که برای خانم‌های یائسه به کار می‌روند. به این ترتیب که اول باید حتما ماموگرافی و بررسی دقیق رحم و سینه انجام شود. اگر سرطانی در کار نباشد تا ۵۰ سالگی می‌توان از درمان‌های جایگزین هورمونی استفاده کرد. در این صورت این خانم‌ها می‌توانند تا ۵۰سالگی کیفیت واقعی زندگی خود را داشته باشند و عوارض یائسگی را تجربه نکنند.
استفاده از این درمان‌ها معمولا بعد از ۵۰ سالگی دیگر توصیه نمی‌شود. در دختران جوانی هم که دچار نارسایی اولیه تخمدان هستند و مشخص شده است که مشکل‌شان از هیپوفیز نیست، توصیه می‌شود درمان‌های جایگزینی هورمون هرچه زودتر شروع شود تا دچار عوارضی چون پوکی استخوان، عدم رشد قدی و… نشوند. مصرف این هورمون‌ها باید با کنترل دقیق باشد. در غیر این صورت می‌توانند برای سینه خطرناک باشند. نکته آخر اینکه ورزش کردن باعث بهبود علایم ناشی از نارسایی تخمدان و استرس باعث تشدید این علائم می‌شود. با تخمدان پلی‌کیستیک اشتباه نگیرید! در ایران بسیاری از پزشکان بیماری تخمدان پلی کیستیک را با تنبلی و نارسایی تخمدان یکسان می‌دانند درحالی که این دو متفاوت هستند.
فردی که مبتلا به تنبلی تخمدان است سطح استروژن خونش کاهش یافته است و ممکن است دچار یائسگی زودرس شود.
درواقع تنبلی تخمدان نوعی نارسایی تخمدان است که معمولا بعد از ۴۰سالگی رخ می‌دهد اما برخی افراد قبل از ۴۰ سالگی دچار تنبلی تخمدان می‌شوند و هورمون‌های‌شان شبیه به یائسه‌ها می‌شود. به این صورت کهFSHشان بالا و AMH شان پایین می‌رود؛ درست برعکس مبتلایان به بیماری تخمدان پلی کیستیک. مبتلایان به تخمدان پلی‌کیستیک دارای AMH بالا و FSH طبیعی یا پایین هستند. اما در مبتلایان به تنبلی تخمدان هیپوفیز به طور مداوم در حال کار کردن است تا تخمدان را مجبور به کار کند اما موفق نمی‌شود و AMH شان پایین می‌آید یعنی کیفیت فولیکول‌های‌شان واقعا خراب شده است. درمورد این افراد خیلی نمی‌توان به باروری‌شان کمک کرد و بیشتر آنها باید از تخمک اهدایی استفاده کنند اما در بیماری پلی کیستیک بیشتر افراد را می‌توان باردار کرد.
سن یائسگی ارثی است
بسیاری از اوقات وقتی از خانم‌هایی که زیر ۴۰ سال دچار نارسایی زودرس تخمدان می‌شوند در مورد سابقه خانوادگی‌شان سوال می‌کنیم متوجه می‌شویم مادر، خواهر، خاله یا عمه‌شان نیز زیر ۴۰سال دچار یائسگی شده‌اند. در واقع سن کارکرد تخمدان در هر خانواده متفاوت است و می‌تواند ارثی باشد. حتما شنیده‌اید که در یک خانواده یائسگی در ۵۵ سالگی اتفاق می‌افتد اما متاسفانه در خانواده‌ای دیگر همه خانم‌ها زیر ۴۰سال یائسه می‌شوند.
عوارض دوران قبل از یائسگی قطعا شدیدتر از علائم دوران یائسگی است. در واقع، در کوتاه مدت و شروع این دوران، کاهش ترشح استروژن عوارض بسیار شدید ایجاد می کند و فرد دچار تغییرات فشار خون، عصبانیت، زودرنجی و افسردگی می شود. عارضه دیگر بروز تغییرات وازوموتور است.
به این معنا که در این دوران، سیستم اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک به درستی کار نمی کند و از نظم خارج می شود، و این امر گاهی به طور نامنظم باعث گشاد شدن و در مواردی هم تنگی عروق می شود که ربطی به عوامل محیطی مثل سرما و گرما ندارد. به همین دلیل این افراد گاهی در زمستان دچار تعریق می شوند یا در تابستان احساس سرما می کنند. مجموعه این عوامل آثار منفی زیادی بر مسائل خانوادگی و اجتماعی فرد به جا می گذارد.