پزشکان متخصص به مادران توصیه میکنند که در دورانی که به نوزاد خود شیر میدهند مانند دوران حاملگی جدا از مصرف هر نوع داروئی بدون تجویز پزشک خودداری کنند و جان نوزاد خود را به خطر نیندازند تنها پزشک است که تشخیص میدهد داروئی که مادر مصرف میکند در نوزاد او اثر زیان‌بخشی دارد یا نه. اگر واقعا مادری از نظر سلامتی احتیاج داشته باشد داروی خاصی را مصرف کند که برای نوزاد او زیان‌آور است در اینصورت پزشک توصیه میکند که نوزاد را قبل از موقع از شیر بگیرند تا از زیانهای داروی مصرفی مادر مصون بماند ولی البته این امر هم خیلی کم ممکن است پیش بیاید و غالبا میتوان برای درمان مادران داروئی را تجویز کرد که اثر زیان‌بخشی در نوزاد نداشته باشد.
در این مورد چند مثال را ذکر میکنیم:
– بسیاری از داروهای مسهل و ملین وارد شیر مادر شده و حال نوزاد را بهم میزنند.
– آنتی بیوتیک‌ها غالبا در کودکان عوارض نابابی بوجود آورده و اختلالاتی در رشد دندان‌ها و استخوان‌های آنها تولید میکنند. پاره‌ای دیگر از آنتی‌بیوتیک‌ها هم عوارضی در تغذیه و جهاز هاضمه کودکان نوزاد بوجود می‌آورند.
– پاره‌ای از قرص‌های مسکن و خواب‌آور نیز وارد در شیر مادر شده و در نوزاد حالت رخوت و کسالت بوجود آورده و اشتهای نوزاد را در نوشیدن شیر مادر مختل مینمایند.
– استعمال هورمون‌ها نیز اثرات نامطلوبی در نوزادان کرده و تعادل بدن آنها را بهم میزنند بنابراین وقتی که نوزادی شیر نمیخورد، عوارض جهاز هاضمه پیدا میکند و با حال رخوت و خواب‌آلود دارد باید علت آنرا در داروهائی پیدا کرد که مادرش مصرف میکند.
– سیگار نیز اثر نامطلوبی در وضع طفل دارد. مادرانی که در روز بیش از ده سیگار میکشند باید بدانند که نیکوتین سیگار آنها اثرات و عوارض نامطلوبی در کودک نوزادشان میکند و این عوارض بصورت ناآرامی،حال بهم‌خوردگی،تشنج و عوارض قلبی و گاهی غش ممکن است در نوزاد ظهور کند.
هر دارويي که مادر شيرده مصرف مي‌کند جزيي از آن (حدود يک درصد) وارد شير مي‌شود. مقدار دارويي که از طريق شيرمادر به شيرخوار مي‌رسد، بسيار کمتر از آن مقداري است که از طريق جفت به جنين مي‌رسد. به طور کلي سه دسته عوامل مهم مربوط به مادر، شيرخوار و دارو در زمينه اثر دارو بر شيرخوار دخالت دارند.
عوامل مربوط به مادر
• متابوليسم کليه و کبد
• دوز دارو و مدت درمان
• راه مصرف
متابوليسم، غلظت دارو را در سرم مادر کاهش مي‌دهد و برعکس عواملي نظير بارداري که دفع يا متابوليسم دارو را در مادر کاهش مي‌دهد، موجب افزايش مقدار دارو در سرم مي‌شود. دوز و مدت مصرف دارو هم موثر است. استفاده از داروهايي که حتي ممنوعيت مصرف دارند ممکن است با دوز کم و مدت کوتاه مصرف مانند مواد راديواکتيو، فقط با قطع کوتاه‌مدت تغذيه با شيرمادر همراه باشد. جذب و دسترسي از راه دهان نيز نقش بسيار مهمي دارد. به‌عنوان مثال داروهايي که از طريق خوراکي قابل جذب نيستند و بايد حتما به مادر تزريق شوند مانند انسولين، آنتي‌بيوتيک‌هاي آمينوگليکوزيدي و سولفات منيزيم گرچه ممکن است در شيرمادر ترشح شوند اما چون در دستگاه گوارش شيرخوار جذب نمي‌شوند بنابراين اثر کمتري بر شيرخوار مي‌گذارند.
عوامل مربوط به شيرخوار
• سن شيرخوار: هر چه سن به دوران نوزادي نزديک‌تر باشد، تاثير داروي دريافت شده بيشتر است.
• جذب دارو: داروهايي که با تغييرات جزيي جذب مي‌شوند تاثير بيشتري بر نوزاد و شيرخوار دارند.
• متابوليسم کبد و کليه: نارسي يا اختلال‌هاي اين اعضا سبب تجمع بيشتر دارو در شيرخوار مي‌شود.
• حجم مصرفي شيرمادر: هر چه مقدار شير مصرف شده بيشتر باشد، داروي بيشتري هم به شيرخوار مي‌رسد.
• بي‌ضرري دارو براي شيرخوار: داروهايي که در دوران نوزادي و شيرخواري مجوز مصرف داشته باشند، مادر شيرده هم مي‌تواند مصرف کند.