زايمان به سه مرحله كلي تقسيم مي شود :
• مرحله اول كه دردهاي زايماني شروع شده و پيشرفت مي كند تا رحم آماده خروج نوزاد شود.
• مرحله دوم كه در آن خروج نوزاد و تولد اتفاق مي افتد.
• مرحله سوم كه جفت خارج مي شود.
در اين مرحله با شروع انقباضات رحمي، گردن رحم تدريجا نرم و منبسط مي شود تا به۱۰ cm برسد. اين مرحله خود به مراحل سه گانه فاز ابتدايي، فاز اكتيو و فاز انتقالي تقسيم مي شود.
فاز ابتدايي
فاز ابتدايي فازي است كه در آن رحم به صورت منظم منقبض مي شود. اين انقباضات بر خلاف انقباضات براكستون هيكز كه نا منظم و بي درد هستند، به تدريج دردناك مي شوند.
ريتم و سرعت زايمان در هر خانم باردار ممكن است خصوصيات مخصوص به خود را داشته باشد. بعضي ها حتي متوجه انقباضات اوليه نيز نمي شوند در حاليكه دهانه رحم چندين سانتيمتر باز شده است. وقتي كه گردن رحم شروع به باز شدن مي كند، وضعيت آن در لگن تغيير مي كند و به سمت جلو آمده و نرم مي شود. براي اينكه بتوانيد تفاوت اين دو را بهتر درك كنيد نوك بيني خود را لمس كنيد، سفت و عضلاني است؛ حالا لبهاي خود را لمس كنيد، نرم و شل است. سرويكس يا گردن رحم از حالت سفت به حالت شل در مي آيد.
چه مي توان كرد؟
شما مي توانيد در خانه چرخي بزنيد، براي قدم زدن بيرون رويد، يك فيلم تماشا كنيد، يك حمام گرم بگيريد. چرت بزنيد يا استراحت كنيد.. تنقلات ميل كنيد؛ خوراكي هاي غني از كربوهيدرات بهترين انتخاب هستند. اگر انقباضات دردناك است، ماساژ و تكنيك هاي آرامش بخشي و دوش آب گرم مفيد واقع مي شوند.
فاز فعال
ماما ها و پزشكان فاز فعال را مرحله اي مي دانند كه در آن سرويكس باز شده و انقباضات شما نزديك به هم و قوي تر شده اند. سرانجام فواصل سه يا چهار دقيقه اي به فواصل ۶۰ تا ۹۰ ثانيه مي رسند و انقباضات شديد مي شوند.
زماني كه رفتن به بيمارستان يا زايشگاه از ماندن در خانه بهتر به نظر مي رسد، موقع عزيمت است. اگر در خانه زايمان مي كنيد به ماماي خود اطلاع دهيد. انقباضات پشت سر هم مي آيند، وضعيت هاي مختلف را امتحان كنيد تا ببينيد در چه وضعيتي احساس راحتي بيشتري مي كنيد. تمرين تنفس و تكنيكهاي آرامش بخشي در اين مواقع مفيدند.
توجه كنيد كه مي توانيد يك دوش آب گرم بگيريد كه براي كاهش درد بسيار مفيد است و همچنين زايمان را سرعت مي بخشد. حتي مي توانيد زايمان در وان آب را انتخاب كنيد.
گاهي اتفاق مي افتد كه در طي زايمان باز شدن سرويكس كند شده يا متوقف مي شود. در اين هنگام قدم زدن، ماساژ و حتي گريه كردن كمك مي كند كه اضطراب عاطفي از بين رفته و جريان زايمان سريع تر شود. اگر كيسه اب پاره نشده باشد، ماما با پاره كردن كيسه آب، پروسه زايمان را سرعت مي بخشد. مي توان از مسكن ها و بي حسي هاي نخاعي هم استفاده كرد.
فاز انتقالي يا مرحله گذر
طي اين فاز سرويكس از ۸ تا ۱۰ سانتيمتر باز مي شود. هر بار كه انقباض زايماني شروع مي شود ۱ تا يك و نيم دقيقه به طول مي انجامد و تقريبا هر ۳ دقيقه تكرار مي شوند. اين مرحله معمولا دوره سختي از مراحل زايماني است.
چه مي توان كرد؟
زايمان بسيار نزديك است. وضعيت راحتي را براي خود انتخاب كنيد. در فواصل انقباضات آرام باشيد. تنفس خود را منظم كنيد، از بيني نفس بكشيد و از دهان بيرون دهيد. اشكالي ندارد اگر بخواهيد براي تحمل بهتر درد فرياد بزنيد.
مرحله دوم يا تولد نوزاد
در اين فاز رحم نوزاد را به بيرون مي راند تا از كانال زايماني يا همان واژن به دنياي بيرون بيايد. در اين هنگام همراه انقباضات، شما سر نوزاد را بين پاهاي خود حس مي كنيد. در ابتداي انقباض، نوزاد به بيرون رانده شده و انتهاي انقباض كمي به داخل كشيده مي شود. وقتي سر نوزاد در واژن قرار مي گيرد، ماما از شما مي خواهد كه كمتر فشار بياوريد تا نوزاد به آرامي بيرون آيد و ريسك پارگي در شما كمتر شود. اگر شما قبلا زايمان كرده باشيد اين فاز براي شما ۵ تا ۱۰ دقيقه طول مي كشد. اگر زايمان اول شما باشد اين فاز ممكن است ساعتها طول بكشد.
چه مي توان كرد؟
به بدن خود توجه كنيد. وقتي قدرت داريد زور بزنيد. سعي كنيد هنگام فشار آوردن نفس خود را حبس نكنيد. در هر انقباض چندين بار زور بزنيد. از كشش زمين استفاده كنيد، ايستاده يا در حالت چمباتمه قرار بگيريد. اگر خيلي خسته شده ايد، به پهلوي چپ بخوابيد. اگر بي حسي نخاعي داريد، ماما به شما مي گويد كه چه زماني زور بزنيد. احتمالا وي توصيه خواهد كرد تا زمان ديده شدن سر نوزاد زور نزنيد.
مرحله سوم يا خروج جفت
شروع اين فاز از زماني است كه نوزاد بطور كامل بيرون آمده و در اين فاز جفت بيرون مي آيد. جفت سيستم حمايتي جنين است كه مسئول رساندن مواد مغذي به جنين و دفع مواد زائد از آن مي باشد. پس از اتمام مرحله تولد نوزاد، انقباضات تا مدت كمي ادامه مي يابد . خروج كامل جفت و ضمائم بيش از ۵ تا ۱۰ دقيقه طول مي كشد.
چه مي توان كرد؟
شما احتمالا اين فاز را حس نمي كنيد چون تمام توجه شما به نوزاد معطوف است. گذاشتن نوزاد روي قفسه سينه سبب ترشح هورمونهايي مي شود كه به جدا شدن جفت از رحم كمك مي كنند. در اين هنگام شما يا بسيار ضعف داشته و يا بسيار هيجان زده هستيد. بعضي از مادران به علت زايمان طولاني و دردناك قادر به توجه كافي به نوزاد نيستند. بيشتر خانمها در اين مرحله نياز به استراحت و تغذيه مناسب دارند.
حال نوزاد خود را تحسين مي كنيد. دستها و پاهاي او را بررسي مي كنيد. او را در بغل مي گيريد. اگر مي خواهيد نوزاد را با شير خود تغذيه كنيد از همين الان شروع كنيد. تعجب نكنيد اگر نوزاد تمايلي نشان نمي دهد. اگر حتي او را به سينه تان بفشاريد كافيست و او خيلي زود به خوردن شير تمايل پيدا مي كند.
