فیبروکیستیک پستان چیست؟!
فیبروکیستیک پستان که شایع‌ترین بیماری پستان‌ها در زنان می‌باشد، با پیدایش غیرطبیعی توده‌های منفرد و یا متعدد خوش‌خیم در داخل نسج یک و یا هر دو پستان مشخص می‌شود. این توده‌ها اغلب دو طرفه و دردناک بوده و افزایش سایز و تشدید درد در بیماران مبتلا معمولاً بطور دوره‌ای در مرحله قبل از شروع خون‌ریزی قاعدگی اتفاق می‌افتد.
یکی از خصوصیات بیماری فیبروکیستیک پستان رشد و بزرگ شدن ناگهانی توده‌ها در کوتاه‌ترین زمان می‌باشد. که این مشخصه در توده‌های سرطانی پستان‌ها وجود نداشته و سرطان‌های پستان معمولاً رشد آهسته‌تری دارند.
فیبروکیستیک پستان‌ها در زنان بین ۳۰ – ۵۰ سال شایع بوده اما در زنانی که در مرحله یائسگی هستند نادر می‌باشد. زنان یائسه که برای درمان علائم یائسگی هورمون استروژن دریافت می‌کنند ممکن است مبتلا به بیماری فیبروکیستیک دیررس پستان‌ها شوند. لذا ترشح بیش از حد هورمون استروژن عامل ایجاد کننده بیماری فیبروکیستیک پستان قلمداد می‌شود.
این بیماری با پیدایش توده در پستان‌ها که بدون علامت بوده و بطور اتفاقی توسط خود خانم‌ها کشف می‌شود، خودنمائی می‌کند اما گاهی درد و حساسیت پستان‌ها باعث تشخیص بیماری می‌شود. ترشح از نوک سینه‌ها نیز ممکن است به مشکل اضافه شود. در اکثر مواقع این حالات در مرحله قبل از شروع سیکل قاعدگی تشدید می‌شود. پیدایش و یا ناپدید شدن ناگهانی توده‌های کیستیک از اختصاصات بیماری فیبروکیستیک پستان‌ها می‌باشد که باعث نگرانی خانم‌های جوان می‌شود.
با توجه به اینکه توده ایجاد شده در بیماری فیبروکیستیک غیرقابل تشخیص و افتراق با سرطان پستان بر اساس مشاهدات بالینی می‌باشد، انجام بیوپسی (تکه برداری) در موارد مشکوک لازم و ضروری است.
توصیه
بایستی توجه داشت که اقداماتی از قبیل سونوگرافی و یا ماموگرافی که خانم‌ها خیلی به آنها استناد می‌کنند به هیچ وجه قابلیت تشخیص بافت‌شناسی و ماهیت واقعی توده‌های پستان را نداشته و فقط شک بدخیمی و یا خوش‌خیمی را برمی‌انگیزند.
همکاران پزشکی که به صورت کتبی در گزارشات سونوگرافی و یا ماموگرافی خوش خیمی و یا بدخیمی توده را بطور قطع اعلام می‌نمایند، متأسفانه باعث بروز سوءتفاهم‌هایی برای ادامه درمان در میان بیماران مبتلا شده و از نظر علمی نیز این نحوه گزارش‌دهی صحیح نمی‌باشد.
تنها علائمی که به نفع خوش‌خیمی توده ها می‌باشند، عبارتند از:
• درد کوچک و بزرگ شدن خود بخودی توده‌ها
• متعدد بودن توده‌ها و کیست‌ها
اما اگر یک توده واضح و مشخص در پستان لمس شود بدون توجه به نتایج سونوگرافی و یا ماموگرافی انجام بیوپسی اجباری است.
چه چیزی موجب وضعیت سینه فیبروکیستیک می‌شود؟
وضعیت سینه فیبروکیستیک شامل بافت غده‌ای (گراندولار) سینه است. عملکرد بیولوژیکی اصلی شناخته شده این غده‌ها تولید یا ترشح شیر است.
بافت غده‌ای بخش بزرگی از سینه را اشغال می‌کند و توسط بافت‌های چربی و عناصر پشتیبانی احاطه می‌شود.
بافت غده‌ای متشکل از انواع مختلف سلول‌ها است:
۱- دسته‌های سلول‌های ترشحی (سلول‌هایی که شیر تولید می‌کنند) که به مجاری شیر (لوله‌های کوچک) متصل هستند.
۲- سلول‌هایی که سطح سلول‌های ترشحی را می‌پوشانند به نام سلول‌های پوششی یا اپیتلیال.
مهم‌ترین فاکتوری که در وضعیت سینه فیبروکیستیک نقش دارد تغییرات هورمونی طبیعی زنان در سیکل قاعدگی ماهانه‌شان است. بسیاری از تغییرات هورمونی زمانی که بدن زن هر ماه آماده بارداری می‌شود، اتفاق می‌افتد. مهم‌ترین این هورمون‌ها استروژن و پروژسترون هستند. این دو هورمون با تأثیر بر رشد و تکثیر سلول‌ها، مستقیماً بر بافت سینه تأثیر می‌گذارند.
هورمون‌های زیادی علاوه بر استروژن و پروژسترون نقش مهمی در ایجاد سینه فیبروکیستیک نقش دارند. برخی از این هورمون‌های مهم پرولاکتین، عامل رشد، انسولین و تیروئید هستند که خارج از بافت سینه تولید می‌شوند و تأثیر مهمی بر سینه می‌گذارند. به‌علاوه خود سینه از سلول‌های چربی و غده‌ای‌اش محصولات هورمونی تولید می‌کند. سیگنال‌های این فاکتورهای شبه هورمون ممکن است نقش کلیدی در علائم وضعیت سینه فیبروکیستیک داشته باشند. این مواد ممکن است تأثیر استروژن و پروژسترون را افزایش دهند و یا برعکس.
• همان هورمون‌های سیکلی که بافت غده‌ای سینه را برای احتمال تولید شیر آماده می‌کنند، مسئول دوره قاعدگی زنان هستند. اگرچه تفاوت مهمی بین اتفاقی که در سینه و رحم می‌افتد وجود دارد.
• در رحم این هورمون‌ها رشد و تکثیر سلول‌های پوشش جدار رحم را افزایش می‌دهند. در صورتی که بارداری اتفاق نیفتد این پوشش رحم می‌ریزد و در طول دوره قاعدگی از بدن زن خارج می‌شود.
• همین هورمون‌ها در سینه رشد بافت غده‌ای سینه را تحریک می‌کنند و فعالیت رگ‌های خونی، متابولیسم سلول و بافت حمایت‌کننده را افزایش می‌دهند. همه این فعالیت‌ها ممکن است در احساس پری سینه و احتباس مایعات که معمولاً زنان پیش از شروع قاعدگی تجربه می‌کنند، نقش داشته باشد.
• اگر چه هنگامی که سیکل ماهانه تمام می‌شود، این سلول‌های سینه تحریک شده نمی‌توانند همانند سلول‌های پوشش دیواره رحم، به‌سادگی جداشده و بریزند و از بدن خرج شوند. به جای آن بسیاری از این سلول‌های سینه فرایند مرگ سلولی برنامه‌ریزی شده را می‌گذرانند. در طول آپوپتوز (مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول) آنزیم‌ها فعال‌شده و از درون شروع به هضم سلول‌ها می‌کنند. این سلول‌ها تجزیه می‌شوند و ذرات باقیمانده سلولی حاصل بعداً توسط سلول‌های زباله خوار (سلول‌های التهابی) و سلول‌های غده‌ای مجاور تجزیه می‌شود.
در طول این فرآیند ذرات سلول‌های خردشده و التهاب ممکن است منجر به بافت جوشگاه (فیبروز) شود که به مجاری شیر و دسته بافت‌های غده‌ای (لوبولها) در سینه آسیب می‌زند. سلول‌های التهابی و برخی از ذرات تجزیه‌شده ممکن است مواد شبه هورمونی ترشح کنند که این مواد به‌نوبه خود بر سلول‌های ساختاری پشتیبان، سلول‌های مجرایی و سلول‌های غده‌ای مجاور تأثیر می‌گذارد.
مقدار محصولات تجزیه سلولی، درجه التهاب و کارآمدی فرایند پاک‌سازی سلولی در سینه از فردی به فرد دیگر متفاوت است. این فاکتورها ممکن است در یک فرد از ماهی به ماه دیگر نوسان داشته باشند و حتی ممکن است در قسمت‌های مختلف یکی از سینه‌های فرد باهم متفاوت باشند.
