اغلب کابوسهای شبانه، به علت احساس ناامنی، اضطراب، ترس یا نگرانی خاصی روی می‌‌دهند. در این حالت او ممکن است عرق کند، جیغ بکشد و نفس‌نفس بزند. او را از خواب بیدار کنید و مورد حمایت روانی و عاطفی قرار دهید…
اندکی پس از آن‌که فرزندتان به خواب رفته، صدای جیغی همراه با فریاد از اتاقش می‌شنوید و به دنبال آن صدای «مامان مامان» به گوشتان میرسد. شما به سوی اتاقش می‌دوید و می‌بینید که او توی رختخوابش نشسته و دارد گریه میکند. همین که شما برای دلداری دادن و در آغوش کشیدن او، نزدیک می‌شوید شما را به عقب هل و دوباره به صدا کردن مادرش ادامه می‌دهد. این تصویری بود از یک وحشت شبانه که ممکن است یکی از مشکلات خواب کودک دلبند شما هم باشد. این حالت به این شکل اتفاق می‌افتد که کودک در حالی که جیغ می‌زند از خواب بیدار میشود.
چشمانش کاملا باز است، اما در واقع بیدار نیست. این حالت نسبت به کابوسهای شبانه بسیار کمتر اتفاق می‌افتد، اما درست هنگامی که خواب کودک عمیق و سنگین شده، پیش می‌آید و به همین دلیل است که او را بیدار نمی‌کند. هنگام وحشت شبانه، کودک صاف می‌نشیند، جیغ می‌زند و عرق میکند. با دیدن او چیزی نمی‌توانید بگویید و ممکن است حتی از دیدنش بترسید.
کودکانی که دچار این وحشت‌های شبانه می‌شوند، معمولا هنگام جیغ زدن یا گریه کردن، تسلی‌ناپذیرند، حتی اگر همان کسی که صدا می‌زنند، برای دلداری دادن و در آغوش کشیدنشان، آمده باشد. دلیلش هم این است که کودک هنوز خواب است و بیدار نشده، حتی اگر چشمانش باز باشد، از رختخوابش خارج شده باشد و دست‌ها یا بدنش را تکان بدهد.
به همان سرعتی که این وحشت شبانه شروع میشود، در عرض چند دقیقه به پایان میرسد و کودک به رختخوابش برمی‌گردد تا بخوابد. درست برعکس یک کابوس، کودک روز بعد این وحشت شبانه را به یاد نخواهد آورد.
این قبیل وحشت‌های شبانه در کودکان ۳ تا ۵ سال بسیار متداول است، زیرا در این سن تغییری در چرخه خواب بیشتر بچه‌ها ایجاد میشود. مثلا اگر قبلا در طی روز چرت و خواب نیمروزی داشتند، در این دوران به هیچ وجه خواب نیمروزی نخواهند داشت.
وحشت‌های شبانه نتیجه این است که کودک نمی‌تواند چرخه خوابش را درست رعایت کند. بچه‌هایی که در روز کاملا خسته شوند، هنگام شب خیلی سریع به خواب عمیق فرو می‌روند و وقتی زمان آن فرا برسد که چرخه خوابشان تغییر کند، قسمتی از مغزشان هنوز می‌خواهد در خواب عمیق باقی بماند و در نتیجه در چرخه خوابشان اختلال ایجاد میشود.
چطور می‌توان از وحشت‌های شبانه جلوگیری کرد؟
برای پیشگیری بهتر است سطح تحمل روزانه فرزندتان را درک کنید و وقت او را با برنامه‌های پرمشغله و فشرده پر نکنید. به الگوهای خواب فرزندتان توجه کنید و روالی برای برنامه خواب او در نظر بگیرید. اگر کودک یک روز پرمشغله داشته باشد، والدین باید یک چرت یا خواب نیمروزی در طول روز برای او در نظر بگیرند یا کودک را کمی زودتر از شب‌های قبل به رختخوابش بفرستند. سعی کنید کودک را قبل از خواب به حمام بفرستید تا بدنش به آرامش برسد و از انگیزه‌ها و افکار وحشت‌آور خلاصی یابد. امکان یک‌ساعت خواب راحت و با آرامش را برای او فراهم کنید. پخش موزیک ملایم، آوردن یک عروسک دلخواه یا انجام تفریح مورد علاقه او می‌تواند به خواب آرام او کمک کند.
با توجه به این‌که کودکتان وحشت شبانه را روز بعد به یاد نخواهد آورد، در مورد آن با او بحث نکنید. با خواهر یا برادر او نیز صحبت کنید که در مورد این حادثه با او بحث نکنند و این موضوع را در ذهن او بزرگ جلوه ندهند. خودتان هم نگران نشوید. دیدن وحشت‌های شبانه، اضطراب‌آور است، اما معمولا از لحاظ جسمی و عاطفی مشکلی برای کودکتان پیش نمی‌آید. ممکن است کودکی همراه وحشت شبانه، خوابگردی نیز داشته باشد. این مساله دلیل یک مشکل حاد و جدی نیست، اما می‌تواند خطرناک باشد. این حالت هنگامی اتفاق می‌افتد که کودک به خواب عمیق فرو رفته است. بنابراین حتی اگر کودکتان شما را بیدار هم بکند، نمی‌توانید با او ارتباط برقرار کنید. نگرانی اصلی، سلامت و امنیت کودک شماست. مطمئن باشید که پنجره‌ها و درهای خروجی را بسته‌اید و آنها را قفل کرده‌اید.
توصیه‌هایی در مورد خواب، کابوسهای شبانه و خوابگردی کودکان
کابوس شبانه و خواب بد دیدن، امری عادی و متداول در میان کودکان به ویژه کودکان ۳ و ۴ ساله است. کودکی که کابوس می‌بیند، معمولا در حالی که جیغ می‌زند و گریه میکند از خواب بیدار میشود. حتی ممکن است به شما بگوید که چه دیده یا فقط بگوید که خواب بدی دیده است.
در کابوس، خلاف وحشت‌های شبانه، علاوه بر آن که کودک از خواب می‌پرد و بیدار میشود، خواب خود را هم به یاد می‌آورد و حتی می‌تواند در مورد آن صحبت کند. نگران نباشید. کابوسهای شبانه به این معنی نیستند که کودک شما آشفته و عصبی است، اما می‌تواند تحت تاثیر یک فیلم یا داستان وحشتناک اتفاق افتاده باشد.
راهکارهای زیر را به کار ببندید تا کودک شما راحت‌تر بخوابد:
مطمئن شوید که او با داستان‌های خوانده شده هنگام خواب، برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌های ویدئویی، یا هر چیزی که در ذهن او تصویری از هیولا یا شیر را ترسیم میکند، تحریک نشده است. اگر قبل از خواب به نظر میرسد ترسیده، به او اطمینان خاطر دهید که محیط خانه آرام و امن است. بگویید که کنارش هستید و فقط دوستان شما یا اعضای خانواده می‌توانند وارد خانه شوند.
بهتر است به کودک اجازه ندهید تا بستر والدینش را بستر خود بداند. برای این کار از همان آغاز جلوی این عادت را بگیرید. البته تا شش هفت ماهگی بهتر است کودک نزد مادر یا والدین بخوابد تا از نظر تنفسی کنترل شود و دچار وقفه تنفسی شبانه نشود.
از چیزهایی که به کودک آرامش می‌‌دهند، مانند عروسک استفاده کنید و اجازه دهید کودک آنها را با خود به رختخواب ببرد.
دما و رطوبت اتاق باید مناسب باشد. تهویه مناسب نیز لازم است. گذاشتن دستمال مرطوب روی شوفاژ و دستگاه بخور یا کتری آب گرم باعث ایجاد رطوبت بهتری در زمستان میشود و خشکی هوا را می‌گیرد.
هنگام نزدیک شدن وقت خواب، به او بگویید که کم‌کم باید آماده شود و بازی دیگر بس است. او را در مسواک زدن، پوشیدن لباس خواب، شب بخیر گفتن به اعضای خانواده و همین‌طور شب بخیر گفتن به عروسکش همراهی کنید.
با گفتن قصه شب یا خواندن کتاب مورد علاقه‌اش، او را برای یک خواب راحت آماده کنید.
در انتخاب رنگ اتاق خواب دقت کنید. همچنین برای ملحفه و روبالشی نباید از رنگ‌های محرک و بسیار تیره استفاده شود. داشتن عکس حیوانات کارتونی و جالب هم خوب است.
پرخوری پیش از خواب، باعث اختلال خواب میشود.
اگر کودکتان خوابش نمی‌برد، از روش شمردن بره‌ها، پروانه‌ها یا ستاره‌ها استفاده کنید. صداها یا تصاویری که یکنواخت در ذهن مرور شوند، تاثیر خواب‌آور دارند. لازم نیست حتما آنها را بشمارد، زیرا این کار خود مانع خوابیدن میشود. از او بخواهید بره‌ها و پروانه‌ها را تصور کند که صف بسته‌اند و آرام‌آرام از مقابل چشمان او عبور می‌کنند.
هر گاه کودکتان خواب ترسناکی دید، از او بخواهید خوابش را نقاشی کند و در موردش توضیح دهد.
نگاه مثبت به روزی که در پیش است، تاثیر زیادی در خوب خوابیدن دارد. کودک را در جریان برنامه و تفریحات فردا قرار دهید. ضمنا از دادن وعده‌های پوچ و دروغین که بر او تاثیر منفی گذارند، بپرهیزید.
تغذیه ناسالم، کمبود آهن، ویتامین‌‌ها و مواد معدنی، در بی‌خوابی تاثیر دارند.
در مورد ترس‌ها، اضطراب و تشویش‌های کودک که در شب بیشتر نمایان می‌شوند، با او صحبت کنید. او را تشویق کنید تا در مورد مشکلاتش صحبت کند تا بتوانید آنها را برطرف کنید و به او کمک کنید تا بهتر و راحت‌تر بخوابد.
اغلب کابوسهای شبانه، به علت احساس ناامنی، اضطراب، ترس یا نگرانی خاصی روی می‌‌دهند. در این حالت او ممکن است عرق کند، جیغ بکشد و نفس‌نفس بزند. او را از خواب بیدار کنید و مورد حمایت روانی و عاطفی قرار دهید.
از هیجان زیاد در ساعت‌های قبل از خواب پرهیز کنید.به کودک اطمینان خاطر بدهید، ولی زیاد در مورد کابوس حرف نزنید و مساله را بزرگ نکنید. در عین حال، مشکل را کاملا نادیده نگیرید.
سعی کنید کودک را، با داشتن وسیله‌ای برای دفاع در مقابل کابوس‌ها آرام کنید. این وسیله می‌تواند یک زره اسباب‌بازی، چراغ رنگی روشن، دعا و نیایشی خاص یا حتی خواندن یک شعر باشد.
اگر کابوسهای تکراری می‌بیند حتما باید علتش مشخص شود و از آن علت مشخص، حساسیت‌زدایی شود. اگر با به کار بستن این راهکارها مشکل رفع نشد، با پزشک اطفال یا روانشناس و روانپزشک متخصص مشورت کنید و در صورت لزوم از دارو استفاده کنید.
برخورد با وحشت‌های شبانه
با در آغوش گرفتن و نوازش کردن کودکتان، وحشت شبانه را به معنای واقعی طولانی‌تر خواهید کرد. در طول این حادثه، فرزندتان احساس میکند در دام چیزی یا کسی افتاده یا چیزی او را دنبال میکند و باید فرار کند. در آغوش گرفتن و نگه داشتن کودک در این شرایط که هنوز خواب است، این احساسات را تقویت میکند و وحشت شبانه را برای او سخت‌تر و همراه با ترس روانی بیشتری خواهد کرد. پس شما کار زیادی نمی‌توانید انجام دهید.
بهترین کار این است که مطمئن شوید تختخواب کودک ایمن و دور از خطر است. ممکن است او در این حالت شروع به خوابگردی کند، سپس لامپ اتاقش را روشن کنید. انجام این کار در درجه اول به خود شما اطمینان خاطر می‌دهد. سعی نکنید بیدارش کنید، زیرا این کار اوضاع را بدتر خواهد کرد. به آرامی و با صدایی امن و راحت و تسکین‌دهنده صحبت کنید. برای او لالایی بخوانید یا یکی از کتاب‌های مورد علاقه‌اش را بخوانید.
از این روش‌ها کمک بگیرید تا کودکتان را به یک حالت آرام و راحت برگردانید. وقتی که این حالت برطرف شد و وحشت شبانه به پایان رسید، احتمالا کودک خودش برای خواب باز خواهد گشت. اگر برنگشت، می‌توانید خودتان او را در تختخوابش بخوابانید. سعی کنید خودتان هم بخوابید، چون وحشت‌های شبانه به صورت نوبتی در ساعت‌های خاص و مشابه شب اتفاق می‌افتد، والدین می‌توانند با بیدار کردن فرزندشان حدود ۳۰ دقیقه قبل از زمانی که وحشت شبانه ایجاد میشود، از وقوع آن جلوگیری کنند و حدود ۵ دقیقه با فرزندشان بیدار بمانند و کتاب بخوانند. این کار، تغییر ناگهانی در چرخه خواب کودک را خواهد شکست و مانع بروز وحشت‌های شبانه خواهد شد.
