از جمله بیماریهای غدد جنسی، کم کاری و فعالیت کم غدد جنسی می باشد.
کم کاری غدد جنسی (هیپوگنادیسم) وقتی رخ می دهد که غدد جنسی (گناد)، مقدار کم و یا ناچیزی هورمون تولید کنند. در مردان، این غدد در بیضه ها قرار دارند. در زنان، غدد جنسی در تخمدان قرار دارند.
کم کاری غدد جنسی در مردان عبارت از نارسائی بیضه ها در تولید آندروژن یا اسپرم و یا هر دو می باشد. اصطلاح آندروژن شامل هورمونهای مردانه می شود که سر دسته آنها هورمون تستوسترون می باشد. بیضه ها دو کار اصلی انجام می دهند، تولید هورمونهای مردانه یا آندروژنها و تولید اسپرم. بنابراین کم کاری غدد جنسی می تواند شامل یکی از دو مورد فوق و یا هر دو مورد باشد. این بیماری فوق العاده شایع است ولی میزان شیوع واقعی آن مشخص نیست.
تولید تستوسترون توسط بیضه ها با افزایش سن کاهش می یابد که به آن یائسگی مردانه گفته می شود، ولی بحث ما در اینجا کم کاری غدد جنسی در نوجوانان، جوانان و افراد بالغ می باشد. بیضه ها برای تولید هورمون تستوسترون و اسپرم وابسته به مراکزی در مغز هستند و یک محوری وجود دارد که از بالا به پائین شروع می شود، این محور در مردان عبارت از هیپوتالاموس – هیپوفیز – بیضه می باشد.
به طور معمول، هیپوتالاموس در مغز، هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) را آزاد می کند.
این هورمون باعث تحریک غده هیپوفیز می شود که غده هیپوفیز هم باعث آزادسازی برخی از هورمون ها می شود، از قبیل: هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینی (LH).
به طور معمول، این هورمون ها به تخمدان زن و بیضه مرد می رود و هورمون هایی را آزاد می کند. این هورمون های آزاد شده موجب بلوغ جنسی زن و مرد می گردند.
– قبل از بلوغ، هر نوع تغییری در آزادسازی این هورمون ها باعث فقدان هورمون های جنسی و جلوگیری از بلوغ جنسی طبیعی می شود.
– اگر این مشکلات بعد از بلوغ رخ دهد، رشد جنسی ممکن است طبیعی باشد، اما علائم ناشی از کاهش هورمون های جنسی ظاهر می شود. این علائم شامل: علائم یائسگی در زنان و ناتوانی جنسی در مردان می باشد.
سندرم کالمن یک سندرم ارثی از هیپوگنادیسم هایپوگنادوتروپیک می باشد که می تواند با از دست دادن حس بویایی همراه باشد.
هیپوگنادسیم هایپوگنادوتروپیک نوعی از هیپوگنادیسم می باشد. در این نوع، مشکل اصلی در ارتباط با غده هیپوفیز و یا هیپوتالاموس است. غده هیپوفیز و یا هیپوتالاموس، داخل و یا نزدیک مغز جای دارند.
علل کم کاری غدد جنسی
مهمترین علل کم کاری غدد جنسی اولیه به قرار زیر می باشند:
• اختلالات ژنتیکی مثل سندرم کلاین فلتر که در آن مرد یک کروموزوم X اضافی دارد. فرمول کروموزومی مرد طبیعی ۴۶ XY است، فرمول کروموزومی مردان مبتلا به سندرم کلاین فلتر ۴۷XXY می باشد.
• فقدان مادرزادی بیضه ها
• بیضه های نزول نکرده
• شیمی درمانی
• پرتودرمانی
• قرار گرفتن در معرض مواد سمی
• ضربه به بیضه ها
• عفونت بیضه ها مثل ابتلا به اریون
• در آوردن بیضه ها توسط جراحی
• پیچش بیضه و از بین رفتن آن بعلت قطع جریان خون
• مادرانیکه در حین حاملگی از داروئی بنام دی اتیل استیل بسترول استفاده کرده اند.
علائم کم کاری غدد جنسی
بر حسب اینکه کم کاری غدد جنسی کی اتفاق افتاده باشد، علائم آن متفاوت خواهند بود:
– اختلال نعوظ در مردان
– اختلال در حس بویایی
– عدم رشد در بلوغ (رشد ممکن است ناقص باشد و یا تاخیر داشته باشد)
– فقدان خصوصیات ثانویه جنسی مانند: موهای زیربغل و صورت
– نداشتن قاعدگی در زنان
– کوتاهی قد (در برخی موارد)
– عدم رشد بیضه ها
تشخیص کم کاری غدد جنسی
تشخیص کم کاری غدد جنسی با توجه به علائم بالینی و آزمایشگاهی خواهد بود. باید دقیقا علت مشکل بیمار مشخص و به وی گفته شود. برای تشخیص کم کاری غدد جنسی از مجموعه ای از اقدامات زیر بسته به شرایط بیمار استفاده می شود:
• معاینه فیزیکی و اخذ شرح حال
• اندازه گیری هورمونها
• تصویر برداری از غده هیپوفیز
• آزمایش تجزیه منی
• بررسیهای ژنتیکی
• نمونه برداری از بیضه ها
آزمایشات تشخیصی کم کاری غدد جنسی
– آزمایش خون برای بررسی و اندازه گیری مقدار هورمون ها
– پاسخ هورمون لوتئین ( LH) به هورمون آزادکننده گنادوتروپین ( GnRH)
– آزمایش MRI از سر، برای بررسی رشد توده های غیرسرطانی در غده هیپوفیز
درمان کم کاری غدد جنسی
درمان بستگی به نوع مشکل دارد، اما به طور کلی درمان شامل:
– مصرف قرص های استروژن و یا پروژسترون
– تزریق هورمون آزادکننده گنادوتروپین ( GnRH)
– تزریق هورمون تستوسترون
– به آرامی رها کردن تستوسترون در تکه ای از پوست
– جراحی برای برداشتن تومور هیپوفیز
– ژل تستوسترون
اگر درمان به موقع صورت گیرد، فرد می تواند وارد مرحله بلوغ شود.
همچنین فرد می تواند باردار شود.
این بیماری استرس شدیدی به والدین، و خود بیمار وارد می کند. متاسفانه در بسیاری از موارد یک مرد با کم کاری غدد جنسی تمام عیار دانسته و یا نداسته ازدواج می کند و موضوع را همسر وی بعدها متوجه شده و اختلافات زیادی پیش می آید. بنابراین باید حداکثر تلاش را کرد تا اگر بیمار قابل درمان است، به موقع و بصورت مناسب درمان شود. درمان موفقیت آمیز تابع تشخیص صحیح علت کم کاری غدد جنسی می باشد.
