آیا شیر من برای نوزادم کافیست؟
بهترین راه برای تشخیص کافی بودن شیرمادر در درجه اول وزن کردن شیرخوار و رسم منحنی رشد اوست . بنابراین مادر باید از پزشک و یا کارکنان بهداشتی درمانی بخواهد که در هر بار مراجعه، منحنی رشد فرزندش را روی کارت رشد او ترسیم کنند.
اصولا نوزادان ۲ تا ۴ روز اول پس از تولد مقداری از وزن خود را از دست می دهند ( ۳ تا ۸% یا کمتر ) .
نوزادانی که خوب شیر می خورند و شیرمادر که معمولاً بعد از روز پنجم کاملاً جاری شده است، از روز پنجم به بعد وزن می گیرند که معمولاً بین ۱۵-۳۰ گرم درروز است و معمولاً در ۱۰ تا ۱۴ روزگی ( حداکثر ۳ هفتگی ) به وزن تولد خود و حتی بالاتر هم می رسند.
بیشترین وزن را شیرخواردر ۳ ماه اول عمر به دست می آورد که تقریباً هر هفته ۱۵۰-۲۱۰ گرم است یعنی حدود ۶۰۰ تا ۸۴۰ گرم در ماه و سپس به تدریج آهنگ وزن گرفتن آهسته تر می شود.
بعضی شیرخواران ممکن است در طول یک هفته آهسته تر وزن بگیرند ولی در هفته های بعد آن را جبران کنند بنابراین وزن گیری ماهانه مهم است .
• در درجه بعد میزان دفع ادرار و مدفوع شیرخواراست که از روی تعداد کهنه یا پوشک خیس شیرخوار قابل بررسی است . به طور کلی نوزاد:
– روز اول تولد حداقل یک بار یا بیشتر دفع ادرار و یک بار یا بیشتر دفع مدفوع باید داشته باشد .
– روز دوم دو تا سه بار یا بیشتر دفع ادرار و دو بار یا بیشتر دفع مدفوع باید داشته باشد .
– روز سوم حداقل سه بار و معمولاً ۴ تا ۶ بار دفع ادرار و سه بار یا بیشتر دفع مدفوع باید داشته باشد .
– از روز چهارم دفعات ادرار در روز ۶_۴ بار و دفع مدفوع چهار بار یا بیشتر دفع مدفوع دارد .
– از روز پنجم به بعد ۸_ ۶ با ر دفع ادرار و ۴ بار یا بیشتر دفع مدفوع دارد تا ۸ بار. یعنی نوزادان حتی با هر بار شیر خوردن ممکن است دفع مدفوع داشته باشند.
از یک ماهگی به بعد این دفعات دفع مدفوع کمترمی شود و حتی هر چند روز ممکن است یک بار ولی اجابت مزاج نرم و حجیم داشته باشند بدون این که مشکلی داشته باشند.
علائمی که نشان دهد شیرخوار،شیرکافی دریافت نکرده است؟
مسلماً اگر شیرخوار به ویژه نوزادان طبق روندی که در پاسخ به پرسش اول گفته شد:
۱) وزن نگیرند
۲) مقدار و دفعات دفع ادرار و مدفوع کمتر از آن چه گفته شد باشد
۳) مدفوع سفت و خشک یا سبزرنگ داشته باشند
۴) بعد از شیرخوردن راضی نشده باشند و مکرر از پستان تغذیه کنند و یا طولانی مدت پستان را بمکند
۵) زود به زود بیدار شده و تقاضای شیرخوردن داشته باشند .
چکار کنم تا شیر بیشتری داشته باشم ؟
• مهم ترین راه: پوزیشن صحیح ، مکیدن مکرر پستان ( ۸ تا ۱۲ بار در شبانه روز، روزها هر ۱ تا ۱٫۵ ساعت و چند بار هم شب ها، هربار ۱۰ تا ۱۵ دقیقه از هر پستان ) است .
قانون عرضه و تقاضا : پستان هر چه بیشتر مکیده یا تحریک شود شیر بیشتری تولید خواهد شد و اگر مرتب تخلیه نشود به تدریج تولید و ترشح شیر کمتر می شود . مکیدن های ضعیف و کوتاه مدت از پستان سبب دریافت قسمت اول شیر که آب و قند بیشتری دارد می شود و شیرخوار از دریافت شیر چرب و پرکالری آخر وعده شیرخوردن محروم می ماند .
• شیر دادن از هر دو پستان : حداقل در ۸-۶ هفته اول عمر شیرخوار باید از هر دو پستان تغذیه کند یعنی بعد از شیرخوردن کامل از یک پستان ، او را به پستان دیگر بگذارند تا در صورت تمایل از آن پستان هم شیر بخورد . بعد از ۸-۶ هفتگی اگر شیرخوار با شیرخوردن از یک پستان کاملا"ً سیر شد و به خواب رفت و پستان دیگر را نگرفت، وزن گیری او هم مطلوب بود اشکالی ندارد که در هر وعده از یک پستان شیر بخورد. بدیهی است که در وعده بعد باید به پستان دیگر گذاشته شود .
• از دادن مایعات دیگر ، دادن پستانک باید خودداری شود .
• داشتن اعتماد به نفس ، آرامش و عدم نگرانی و اضطراب
توجه: در دوران نوزادی فاصله دو نوبت شیردادن روزها بیش از ۱٫۵ تا ۲ ساعت و شب ها بیش از ۳ ساعت نباشد.
چه چیزهایی بخورم تا شیرم بیشتر شود؟
هر چیزی که فکر می کنید شیرتان را زیاد می کند بخورید مثلاً بعضی خانم ها می گویند آش جو یا خوراک ماکارونی که می خوریم شیرمان زیاد می شود . اشکالی ندارد چون این باور سبب تحریک رفلکس اکسی توسین می شود .
می گویند که مخمّر آب جو ، بادام خام ، شبدر ، شنبلیله ، آب کرفس ، آب هویج ، از حبوبات : ماش ، از میوه ها : هندوانه همچنین آب کلّه پاچه شیر را زیاد می کنند که در برخی رفرنس های شیرمادر هم به آن ها اشاره شده است .
شیرخواران زیر دوسال که شیر مادر می خورتد، آیا نیاز به ویتامین و املاح و مکمل دارند ؟
• ویتامین D3 به مقدار ۴۰۰ واحد از همان روزهای اول تولد برای نوزاد لازم است. براساس دستورالعمل کشوری، قطره ویتامین D و A (شامل ۱۵۰۰ واحد ویتامین A و ۴۰۰ واحد ویتامین D) مناسب می باشد. مولتی ویتامین ها به دلیل داشتن تارترازین که ایجاد حساسیت می کند بهتر است مصرف نشوند . بعضی مواد نگهدارنده یا مواد رنگی موجود در مکمل های مورد استفاده مادر هم می تواند سبب حساسیت شیرخوار شود. مطالعات اخیر نشان داده که اگر مادری که شیر می دهد در طی ۶ ماه شیردهی انحصاری به شیرخوار، روزانه ۶۴۰۰ واحد ویتامین D مصرف کند، شیر او ویتامین D مورد نیاز برای شیرخوار را در طی ۶ ماه تغذیه انحصاری با شیرمادر تأمین می کند و نیازی به مکمل یاری برای شیرخوار نیست ولی دستورالعمل کشوری ما می گوید کودکان صفر تا دو ساله – روزی ۴۰۰ واحد ویتامین D مصرف نمایند.
با توجه به میزان سطح ناکافی ویتامینD در مادران و کلاً در جامعه:
کودکان ۲-۱۲ ساله: هر دو ماه یک کپسول ۵۰۰۰۰ واحدی ویتامین D
بزرگسالان ۱۲-۷۰ ساله: هر ماه یک کپسول ۵۰۰۰۰ واحدی ویتامین D
بالاتر از ۷۰ سال: هر دو هفته یک کپسول ۵۰۰۰۰ واحدی ویتامین D
• در شیرخوارانی که سالم و به موقع (ترم) متولد شده اند، برای پیشگیری از بروز کم خونی از پایان ۶ ماهگی قطره آهن به مقدار ۱۵ میلی گرم عنصر آهن (المنتال) = ۱۵ قطره که در برخی فرآورده ها معادل یک میلی لیتر داده می شود.
قطره AD و قطره آهن تا پایان ۲ سالگی باید تجویز شود.
از ۲ سالگی به بعد اگر کودک از تغذیه خوبی برخوردار باشد و به مقدار کافی از میوه ها و سبزی ها استفاده کند، نیازی به استفاده از شربت های تقویتی !!! ( مولتی ویتامین، مینرال) که بعضی از آنها از میزان کافی و یا نسبت متعادل اجزاء آن برخوردار نمی باشند، نیست.
میخواهم نورادم را باشیر خودم تغذیه کنم اما اینکار موجب تشویشم می شود، چه کنم ؟
بعضي از مادران از همان ابتدا كه مي خواهند شروع به شيردادن به فرزندشان كنند احساس ناراحتي و آشفتگي مي نمايند در حالي كه ديگران چنين احساسي ندارند . احساس شما بستگي به تجربه شيردادن خودتان ، همچنين تجربه اطرافيانتان دارد . بسياري از زنان از نشان دادن سينه هايشان و انجام عمل شيردادن كه در واقع يك امر طبيعي و در عين حال خارق العاده است احساس ناراحتي مي كنند . اگر چنين احساسي داريد بهتر است از يك شال يا مقنعه استفاده كنيد تا هنگام شيردادن سينه شما درمعرض ديد نباشد .
سعي كنيد مكان خلوتي را پيدا كنيد . تلفن را از پريز بكشيد يك نوشته كوچك بر روي در ورودي بگذاريد " كودك من گرسنه است دارم به او شير مي دهم " .
مسلما" با صبر و تحمل و تمرين ، اعتماد به نفس بيشتري در شيردادن پيدا خواهيد كرد . به خاطر داشته باشيد كه مادران با تجربه مي توانند خيلي خوب و همراه با ابتكارات جالبي كه به كار مي برند همه جا به كودكانشان شير بدهند.
آیا شیر دادن مرا محدود نخواهد کرد؟
هم بله و هم نه . در ابتدا هنگامي كه نوزاد اكثر اوقات با شيرمادر تغذيه مي شود اين كار مي تواند وقت گير باشد اما بعد كه حجم شير شما بيشتر شد ( ۶ تا ۱۲ روز بعد از تولد ) و كودك شما قدرت مكيدن بيشتري پيدا مي كند و مدت طولاني تري مي خوابد فرصت بيشتري براي كارهايتان پيدا مي كنيد . اگر لازم باشد مي توانيد شير خود را بدوشيد تا زماني كه در منزل نيستيد آن را با فنجان ، قاشق داروئي كم عمق ، قطره چكان يا قاشق چاي خوري به شيرخوارتان بدهند .
برای فرزند اولم نتوانستم شیرکافی تولید کنم، چگونه از این اتفاق جلوگیری کنم؟
تقريبا" هر مادري مي تواند شيركافي براي تغذيه كودكش توليد كند . در بعضي زنان تعداد سلول هاي شيرساز محدود است كه تعداد اين مادران بسيار كم اند . هنگامي توليد شيرمادر يا وزن گرفتن شيرخوار كافي نيست كه اطلاعات مادر بسيار كم يا نادرست است و يا از حمايت هاي كافي برخوردار نيست . توصيه هاي زير به شما كمك مي كند كه شيركافي توليد نمائيد.
هر زمان كه كودكتان گرسنه و يا بي قرار به نظر مي رسد به او شير دهيد درطول هفته هاي اول تولد حداقل ۸ تا ۱۲ مرتبه در ۲۴ ساعت او را شير بدهيد يعني هر ۱ تا ۳ساعت در طول روز و هر ۲_۳ ساعت در شب .
بعضي اوقات نوزاد خواب آلود براي خوردن مقدار كافي شير بيدار نمي شود و يا تقاضا نمي كند بنابراين در طول ۴ هفته اول تولد نوزاد را روز و شب در كنار خودتان نگه داريد و مراقب نشانه هاي گرسنگي يا خواب سبك او مانند لوليدن ، جويدن لب، مكيدن انگشت ، خميازه كشيدن يا سرفه كردن بوده و در اين زمان ها پستان خود را در دهان او بگذاريد .
تا زماني كه كودكتان تمايل به نوشيدن شير از يكي از پستان هايتان را دارد از همان پستان به او شير دهيد قبل از اين كه به پستان ديگر بگذاريد . اگر فرزندتان هنگام شيرخوردن به خواب رفت و هنوز اولين پستان سفت و پرشير است ، مكيدن را متوقف كنيد اجازه بدهيد آروغ بزند ، او را بيدار كنيد و باز به همان پستان بگذاريد تا پستان در حد امكان تخليه شود و شير بيشتري توليد كند و شيرخوار هم از قسمت انتهايي شير كه چرب و پر انرژي است بهره مند گردد . در هر دفعه شيردادن بهتر است از هر دو پستان شير بدهيد . ولي اگر نوزادتان با شير يك پستان شما سير و راضي مي شود نگران نباشيد . به خاطر داشته باشيد كه هر پستان مي تواند يك وعده غذاي كامل را فراهم كند . نكته مهم تر آن است كه شيردادن به شكل كامل از يك پستان بهتر از شيردادن ناكامل از هر دو پستان است .در اين صورت در نوبت بعد شيردادن را از پستاني كه دفعه قبل مكيده نشده است شروع كنيد.
• از دادن آب يا شير مصنوعي اجتناب كنيد . زيرا اين جايگزين ها مي توانند الگوي مكيدن شيرخوار را تغييرداده ، موجب سردرگمي او و كم شدن توليد شير و بيماري او شود .
• و اما شما مادر عزيز مايعات را به مقداري بنوشيد كه تشنگي شما را رفع كند . آب و آب ميوه هاي شيرين شده طبيعي توصيه مي شوند . لازم نيست زياد شير بنوشيد تا شير بسازيد . مادراني كه شير زياد مي نوشند و يا محصولات شيري زياد مي خورند ممكن است موجب بي قراري شيرخوارشان شود .
• يك رژيم غذايي متعادل براي خودتان فراهم كنيد .اما رژيم لاغري نگيريد . شير دادن شما بهترين رژيم براي از دست دادن اضافي شما است .
• زياد استراحت كنيد سعي كنيد هنگامي كه شيرخوارتان چرت مي زند شما هم چرت بزنيد وقتي مشكلي برايتان پيش آمد از افرادي كه به آن ها اطمينان داريد كمك بگيريد .
جهش های رشد چیست ؟
جهش هاي رشد يا Frequency days اغلب حدود دو هفتگي ، شش هفتگي ، سه ماهگي و شش ماهگي اتفاق مي افتند . البته جهش هاي رشد مي توانند در هر زمان ديگري هم اتفاق بيفتند . در اين زمان ها كودك شما ممكن است ايرادگير وبي قرار شده و بخواهد به دفعات و مقدار شير بيشتري بنوشد . معمولا" دوستان و خويشاوندان خوش نيت اما بدون تجربه ممكن است اين جملات را بگويند " شير شما به اندازه كافي غني نيست " " شما شير كافي توليد نمي كنيد" " بايد از غذاهاي جامد يا شيرمصنوعي استفاده كنيد " و يا اين كه " اكنون زمان متوقف كردن شيردادن است ." در حالي كه بعد از دو تا سه روز شيردادن مرتب ، توليد شير شما همراه با تقاضاي بيشتر شيرخوردن كودك ، افزايش پيدا مي كند و مدت شيرخوردن و دفعات شيردادن كاهش پيدا خواهد كرد .
خيلي مهم است اگر اعتماد به نفس خود را در توانايي براي شيردادن به كودكتان حفظ كنيد . همواره به دنبال نصيحت هاي دوستان يا آشنايان با تجربه و يا يك مشاور متخصص شيرمادر در محيط زندگي خود باشيد .
اعتصاب در شیرخوردن یعنی چه ؟
اعتصاب در شيرخوردن يعني شيرخوار ناگهان از خوردن شير امتناع كند . اين امر ممكن است براي چند وعده شيرخوردن و يا چندين روز طول بكشد . بعضي اوقات علت آن به آساني مشخص مي شود مانند دندان درآوردن ، تب ، عفونت گوش ، گرفتگي بيني ( سرماخوردگي ) ، يبوست يا اسهال .
گاهي علت آن قاعدگي ( خونريزي ماهانه ) مادر است يا اضافه شدن چيزي در رژيم غذايي كه مزه شير را تغيير مي دهد .
استفاده از مواد معطر توسط مادر ممكن است عامل آن باشد گاهي هم هيچ علتي پيدا نمي شود . تا زماني كه مشكل برطرف شود، شما مي بايست با آرامش و متانت او را بغل كنيد و هر چند يك بار به پستان بگذاريد و باقي مانده شير خود را با دست يا پمپ بدوشيد تا توليد شير استمرار داشته باشد .
شير دوشيده شده را با قاشق چايخوري ، قطره چكان يا فنجان ، به شيرخوار بدهيد . صبور باشيد و خونسردي خود را حفظ كنيد . به نشانه هاي زودرس گرسنگي توجه كنيد و پستانتان را در آن زمان ها در اختيار شيرخوار قرار دهيد . سرو صداي مزاحم و عوامل به هم زننده تمركز را هنگام شيردادن محدود كنيد . به كودكتان بيشتر توجه نمائيد . اعتصاب در شيرخودرن به ندرت باعث از شيرگرفتن مي شود مسلما" با مهرباني زياد و با صرف وقت ، شيرخوار مجددا" پستان را خواهد گرفت .
چه زمانی به دکتر کودکم مراجعه کنم ؟
معمولا" برخي مشكلات در هفته هاي اول هنگامي كه مادر و نوزاد در حال آموختن طريقه شيردادن و شيرخوردن هستند رخ مي دهد .
شما اگر به علائم هشدار دهنده زودهنگامي كه نشانه عدم دريافت شيركافي است دقت كنيد مي توانيد از بروز مشكلات جدي جلوگيري نمائيد .
اگر سن شيرخوارتان كمتر از ۶ هفته است و هر يك از موارد زير اتفاق افتاد به دكتر مراجعه نمائيد .
• كمتر از سه بار اجابت مزاج در يك روز در طول سه روز اول و يا كمتر از چهار بار اجابت مزاج در يك روز در طول چهار هفته بعد
• كمتر از سه پوشك خيس در روز در سه روز اول يا كمتر از شش پوشك خيس در روز در طول چهار هفته بعد
• كمتر از هشت مرتبه شيرخوردن در روز
• هيچ نشانه اي از مكيدن و بلعيدن شير هنگام شيرخوردن وجود نداشته باشد .
• شيرخوار بي قرار و نق نقو باشد يا براي مدت طولاني بي قراري كند يا بخوابد .
• در هفته اول تولد نوزاد بيش از ۷% وزن زمان تولدش را از دست داده باشد .
• وزن نوزاد در دو هفتگي هنوز به وزن تولدش نرسيده باشد .
• در هفته هاي بعد شيرخوار در هفته كمتر از ۱۵۰_۱۰۰ گرم وزن بگيرد .
مادری که متبلا به سرماخوردگی است می تواند به کودک خود شیر بدهد ؟
در بسیاری از عفونت های شایع ویروسی مثل سرماخوردگی، شیردادن منعی ندارد چون آنتی بادی (پادتن) مربوطه از طریق شیرمادر به شیرخوار می رسد و سبب محافظت او و یا درصورت ابتلا سبب تخفیف بیماری او می شود ولی رعایت نکات بهداشتی مانند شستن مرتب دست ها به ویژه قبل از هربار شیردادن، ضروری است و در موارد شدید بیماری هم استفاده از ماسک توصیه می شود زیرا بیماری از طریق ترشحات بینی و عطسه و سرفه انتقال می یابد.
مادری که به هپاتیت B است آیا می تواند به کودک خود شیر بدهد ؟
مادر مبتلا به هپاتیت می تواند به نوزادش شیر بدهد ولی حتماً باید در طی ۱۲ ساعت اول تولد نوزاد، ایمونوگلوبولین اختصاصی هپاتیت B را به نوزاد تزریق کنند و اولین نوبت واکسن هپاتیت نیز هنگام ترخیص، به او تزریق شود. نوبت های بعدی واکسن هپاتیت B یک ماه بعد و ۶ ماه بعد است. بنابراین نیازی به تأخیر در شیردهی نیست و مادر HBS آنتی ژن مثبت بلافاصله پس از تولد نوزادش، با او تماس پوست با پوست برقرار کرده و ظرف یک ساعت اول تولد، او را از آغوز بهره مند سازد.
منبع خبر : shiremadar
