زوال عقل یا دمانس عارضه‌ای بیش از فراموشی معمولی یا ناتوانی در به یادآوردن چیزهاست.
این عارضه بر شخصیت، مهارت‌های ارتباطی، و حتی خلق و خوی افراد تاثیر می‌گذارد.
برخی از علائم شایع زوال عقل این‌ها هستند:
• از دست دادن حافظه میان‌مدت یا اخیر، نه صرفا فراموش‌کاری.
• مشکل در به یاد آوردن چگونگی انجام دادن وظایف روزمره.
• فراموش‌کردن کلمات یا دستور زبان درست.
• ناتوانی در سنجش شرایط، مثلا فراموش کردن پوشیدن کت در آب و هوای سرد.
• گم‌گشتگی، یا به یاد نیاوردن چگونگی رسیدن به خانه.
• اشکال در درک مفاهیم انتزاعی مانند ریاضیات.
• نوسان خلق، تغییرات شدید در شخصیت، یا از دست دادن ناگهانی علاقه به فعالیت‌ها.
البته باید توجه داشت که هر شخص مبتلا به زوال عقل همه این علائم را ندارد.
بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر شایع ترین علت زوال عقل است. در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر سلول های عصبی مناطقی از مغز که مرتبط با عملکرد حافظه است از بین می روند. همچنین در این افراد پروتئین های غیر طبیعی در برخی از سلولهای مغز تجمع می یابند.
اغلب، بیماری آلزایمر افراد سالمند را گرفتار می کند. اما گاهی اوقات ممکن است در افراد جوان تر نیز آغاز شود.
علت بیماری آلزایمر
علت بیماری آلزایمر ناشناخته است. عوامل خطر ساز برای بیماری آلزایمر شامل سابقه خانوادگی، وجود یک ژن اختصاصی و سن بالا می باشد.
سایر علل زوال عقل
زوال عقل عروقی معمولاً در اثر سکته های مغزی ایجاد می شود. در این بیماری، عروق مناطقی از مغز که مربوط به حافظه و تفکر است برای مدتی درگیر می شوند.
بعضی از بیماریها مانند پارکینسون (نوعی بیماری مغزی که باعث ایجاد لرزش و سفتی عضله می شود)
با تاثیر بر بافت مغز می توانند موجب زوال عقل شوند.
نشانه های مشابه آنچه که در زوال عقل وجود دارد، ممکن است به وسیله عوامل دیگری از جمله داروها و بعضی بیماریها ایجاد شوند.
انجام ارزیابی دقیق بوسیله پزشکی برای جستجوی عوامل قابل درمان مهم است.
درمان
تشخیص زوال عقل باعث می شود که فرد و اعضای خانواده اش نسبت به این بیماری آگاهی پیدا کنند.
بیماری زوال عقل عروقی یا آلزایمر قابل درمان نیستند. برخی دستورهای دارویی باعث کندی روند پیشرفت زوال عقل می شوند. پزشک می تواند در تصمیم گیری درباره مفید بودن دارو کمک کند.
ممکن است روزی تحقیقات پزشکی درباره پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان های مؤثر بیماری آلزایمر و سایر موارد زوال عقل کمک کننده باشد.
عوامل افزایش‌دهنده خطر:
۱. سن بالای 60 سال
۲. بالا بودن فشار خون یا بیماری آترواسكلروز (تصلب شرایین)
ـ پیشگیری:
۱. در مورد بیماری‌های زمینه‌ای باید درمان مناسب انجام شود.
۲. خود را در برابر آسیب به سر محافظت كنید. در اتوموبیل كمربند ایمنی را ببندید. به هنگام راندن دوچرخه، موتورسیكلت، و ورزش‌های پر برخورد از كلاه ایمنی استفاده كنید.
۳. برای پیشگیری از آترواسكلروز، سیگار نكشید، چربی كمتر بخورید، مرتباً ورزش كنید، و هر مقدار كه می‌توانید استرس خود را كم كنید.
۴. از پزشك خود درباره اقدامات پیشگیرانه راهنمایی بخواهید.
ـ عواقب مورد انتظار:
این بیماری در حال حاضر علاج‌ناپذیر است. مصرف داروها ممكن است از بدتر شدن بیماری جلوگیری كند، اما نمی‌تواند آن مقدار از كارهای مغز كه از دست رفته است را دوباره برگرداند.
ـ عوارض احتمالی:
عفونت‌ها، یبوست، زمین خوردن و صدمات دیگر، و تغذیه نامناسب. این عوارض به این علت ایجاد می‌شوند كه فرد بیمار نمی‌تواند از خود مراقبت كند.
ـ درمان:
۱. تغییرات رفتاری اولیه را متوجه شوند و سریعاً به پزشك اطلاع دهند.
۲. برای بیمار یادآورهایی مثل ساعت، تقویم روزانه، یا برچسب اسامی فراهم كنند. به بهداشت وی كمك كنید.
۳. تغییرات در محیط اطراف و كارهای روزانه را به حداقل برسانید.
۴. بیمار را تشویق به فعالیت‌ها و تماس‌های اجتماعی نمایید.
۵. با احترام و مهربانی با بیمار رفتار كنید.
۶. در صورتی كه بیمار نتواند به مراقبت از خود بپردازد، باید یك محیط حفاظت شده و بدون پیش داوری فراهم شود. اگر نتوان بیمار را در خانه نگاه داشت، باید وی را به یك مركز نگهداری مناسب انتقال داد.
۷. مرتباً برای ملاقات پیش وی بروید حتی اگر شما را نشناسد.
۸. برای افراد خانواده نیز می‌توان جلسات مشاوره یا روان درمانی ترتیب داد.
ـ داروها:
داروهایی كه برای درمان سایر بیماریها مورد استفاده قرار می‌گیرند ممكن است باعث گیجی یا خواب‌آلودگی شوند؛ از پزشك خود در مورد تغییر یا قطع مصرف آنها سؤال كنید. داروی مناسب برای درمان بیماری زمینه‌ای.
ـ فعالیت:
بیمار را تشویق كنید تا حدی كه می‌تواند فعالیت داشته باشد. خانه را از جهت احتمال بروز حوادث ایمن كنید. در زمینه جلوگیری از گم شدن بیمار اقدامات لازم را به عمل آورید.
ـ رژیم غذائی:
بیمار باید یك رژیم غذایی متعادل داشته باشد.
