▪ دلیل سقط مکرر چیست؟
دلایل چندجانبه‌ای دارد. طی بررسی‌ها، معمولا ۵۰درصد علت سقط شناسایی شده و ۵۰درصد بدون توضیح باقی می‌ماند. در مواردی که علت خاصی یافت نمی‌شود پیش‌آگهی بارداری موفق با مراقبت‌های حمایتی حتی پس از چند بار سقط، عالی است و بیماران نباید ناامید باشند و پس از بارداری دچار استرس و اضطراب شدید شوند. در صورتی که سقط یک مرتبه اتفاق بیفتد (به‌خصوص در سقط‌های زودرس) در ۷۰درصد موارد جنین سقط‌شده از نظر کروموزومی غیرطبیعی است. این درصد با افزایش تعداد سقط کمتر شده و عوامل غیرژنتیک هم مطرح میشود. به‌طور کلی سقط مکرر به دلیل مشکل‌های ژنتیکی در خانم و آقا و همچنین به دلیل عوامل محیطی یا چندعاملی (ترکیب مشکل‌های ژنتیکی و عوامل محیطی) در زوجین است؛ از جمله اختلال‌های ایمنی، انعقادی، غدد درون‌ریز، چاقی، عدم‌تخمک‌گذاری مزمن و ناهنجاری‌های رحمی و عوامل کمتر شایع. تمام این موارد بر قدرت پذیرش مخاط رحم تاثیر می‌گذارند.
▪ در چه شرایطی احتمال داده میشود که دلیل سقط بیشتر مربوط به اشکال‌های ژنتیکی باشد تا عوامل محیطی؟
وقتی سن مادر بالای ۴۰ سال است و کیفیت تخمک کاهش یافته یا خانم دچار سقط‌های زودرس قبل از ۷ هفته میشود یا بارداری پوچ داشته است، دخالت عوامل ژنتیکی بیشتر است. در مورد آقایان نیز در صورتی که اسپرم اختلال شدید داشته باشد، نقش عوامل ژنتیکی بیشتر میشود.
▪ وقتی برای شناسایی دلیل سقط به پزشک مراجعه می‌کنیم چه مسایلی پرسیده میشود؟
در این کار تیمی که غیر از متخصص زنان، اورولوژیست، ایمونولوژیست، متخصص ژنتیک، متخصص غدد، تغذیه و… هم حضور دارند، وظیفه متخصص زنان در درجه اول، توجه به سن خانم، عملکرد تخمدان، کنترل وزن و درمان چاقی و در صورت لزوم، ارجاع خانم به متخصص تغذیه، اصلاح وضعیت متابولیک بدن در موارد تنبلی تخمدان و تشخیص و اصلاح ناهنجاری‌های رحمی است. همانطور که عرض کردم در سقط مکرر چند عامل نقش دارد که البته نقش یکی از عوامل پررنگ‌تر است. متخصص زنان باید این عامل را بیابد و بر اساس آن درمان آغاز شود.
▪ چقدر احتمال دارد برای تشخیص یا درمان، علت سقط از درمان‌های تهاجمی استفاده شود؟
در رابطه با موارد اختصاصی مربوط به زنان، مشکلات رحمی از جمله علت‌های همراه سقط مکرر است گر چه هنوز نقش عاملی برای آن قائل نشده‌اند. از جمله ناهنجاری‌های مادرزادی رحم می‌توان به رحم دیواره‌دار اشاره کرد. ابزار تشخیص این مساله عکس رنگی رحم است که عملی پاراکلینیکی و نیمه تهاجمی محسوب میشود. در صورتی که عکس رنگی رحم غیرطبیعی باشد، برای تایید تشخیص باید از اقدام‌های تهاجمی مثل لاپاراسکوپی استفاده کرد. در منابع جدید چون تمایل به استفاده از روش‌های غیرتهاجمی است از ام‌آرآی یا سونوگرافی‌های ۳بعدی برای تشخیص یک مرحله‌ای ناهنجاری‌های رحمی کمک می‌گیرند. البته این موضوع هنوزمعمول نیست.
▪ بررسی و درمان چند وقت بعد از سقط آغاز میشود؟
وقتی سقط اتفاق افتاد، ۳ماه طول می‌کشد تا تغییرهای مربوط به بارداری به حالت اول بازگردد و بعد از ۳ماه بررسی‌ها آغاز میشود. درمان هم باید تا انتهای کامل بررسی به تعویق بیفتد.
▪ آیا به بررسی محصولات جنین نیز نیازی هست؟
در موارد ۳ یا بیش از ۳بار سقط کمتر از ۱۰ هفته بررسی محصولات جنین از نظر ژنتیک لازم است و در سقط‌های بیش از ۱۰ تا ۲۰ هفته پس از
۲ بار سقط بررسی لازم است.
▪ درمان در حوزه زنان شامل چه مواردی است؟
اگر مشکل، رحم دیواره‌دار باشد نتایج مطالعه‌ها نشان داده عاقبت بارداری بعد از برداشتن سپتوم (دیواره) بهتر خواهد شد. مورد دیگر چسبندگی مخاط رحم است که ممکن است ناشی از عفونت‌های رحمی یا آسیب ناشی از کورتاژ یا هر نوع ترومای رحمی باشد. در مواردی که چسبندگی خفیف تا متوسط باشد، توسط عمل هیستروسکوپی قابل‌درمان است. فیبروم‌های رحمی نیز می‌تواند در سقط مکرر نقش داشته باشد. در مورد فیبروم‌های داخل حفره رحمی یا زیرمخاطی که اثر فشاری بر رحم دارند، برداشتن آنها می‌تواند به جلوگیری از سقط کمک کند. مورد آخر بی‌کفایتی دهانه رحم یا سرویکس نارساست که باعث سقط در ۳ماهه دوم به شکل وضع حمل بدون درد و با پارگی کیسه آب میشود در این موارد دوختن دهانه رحم در مواردی که انتخاب صحیح بیماران انجام شود کمک‌کننده است.
▪ چند وقت بعد از سقط امکان بارداری مجدد وجود دارد؟
بهتر است یک سال فاصله بگذاریم زیرا اگر فاصله ۲ بارداری کمتر از یک سال باشد، احتمال سقط بالاتر می‌رود. البته این قانون مطلق نیست و اگر خانمی سن بالایی داشته باشد با توجه به وضعیت می‌توان فاصله را کمتر کرد.
سمیه مقصودعلی
توصیه‌ها و هشدارهای دکتر سهیلا انصاری‌پور متخصص بیماری‌های زنان و زایمان
