موضوع نگهداری و حفظ خون بند ناف از زمانی مطرح شد که فایده استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان بسیاری از بیماری‌ها در سراسر جهان مورد توجه قرار گرفت. سلول‌های بنیادی از راه‌های مختلفی تهیه می‌شود که یکی از آنها سلول‌های بنیادی مغز استخوان است و دیگری خونی است که از بندناف و جفت جنین به دست می‌آید.
تهیه سلول‌های بنیادین از نمونه خون بند ناف از جمله شیوه‌های نوینی است که از سال ۱۹۹۸ حدودا ۸ سال پس از تاسیس نخستین بانک‌های ذخیره نمونه خون بندناف، در جهان رایج شده است. به این ترتیب با نگهداری از خون بندناف نوزادان امکان درمان بسیاری از بیماری‌ها و خطرات احتمالی که ممکن است سلامت آینده کودک را به خطر بیندازد، افزایش می‌یابد. بیماری‌هایی که غالبا در گروه بیماری‌های خاص با منشا خونی هستند، بیماری‌هایي مانند تالاسمی، کم‌خونی‌های مادرزادی و اختلالات سیستم ایمنی و برخی بیماری‌های قلبی و کبدی از جمله این بیماری‌هاست که با کمک سلول‌های بنیادی قابل درمان هستند.
نگهداری از بندناف یک نوع بیمه است
نگهداری از خون بندناف و تهیه سلول‌های بنیادی از آن در حقیقت مانند نوعی بیمه عمل می‌کند. ما ممکن است ماه‌ها و سال‌ها برای آن‌که خانه یا ماشین‌مان را بیمه کنیم وجهی پرداخت کنیم تا شاید برای روز مبادایی بتوانیم از آن استفاده کنید. نگهداری از خون بندناف نیز همین حالت را دارد. در حقیقت افرادی که تصمیم می‌گیرند خون بندناف فرزندشان را در بانک‌های خصوصی بندناف نگهداری کنند با پرداخت وجهی به نوعی فرزندشان را برای چند سال بیمه می‌کنند. اگر چه ممکن است فرزندشان هرگز نیازمند استفاده از خون بندناف و سلول‌های بنیادی نشود، چرا که بیماری پرخطری او را تهدید نکرده است.
ذخیره بندناف برای چه افرادي مفید است؟
در صورتی که خانواده‌ای نمونه خون بندناف نوزادش را نگهداری کند این نمونه در سال‌های آينده در صورتی که بیماری خاصی کودک را تهدید کند برای او قابل استفاده است. علاوه براین در صورتی که بیماری یکی از بستگان درجه ۱ او مانند پدر، مادر و خواهر و برادر را به خود درگیر کند قابل استفاده است. حتی در مواردی که ازدواج‌های فامیلی در خانوادهها صورت گرفته است، احتمال تطابق ژنتیک نمونه خون بندناف کودکی با یکی از بستگان و اقوام دور او نیز وجود دارد. این امکان وجود دارد که از این نمونه برای درمان یکی از اقوام دور کودکی که نمونه خون بندناف او در بانک خصوصی ذخیره و نگهداری می‌شود، استفاده كرد.
علاوه بر این، در جهان پیوند‌های غیرخویشاوندی زیادی در زمینه اهدای خون بندناف از طریق بانک‌های عمومی خون بندناف، به بیماران مشاهده شده است. در این شیوه با بررسی میزان تشابه و انطباق شناسه‌های سلولی و ژنتیک افراد نزدیک‌ترین نمونه برای هر فرد شناسایی و به منظور درمان او استفاده می‌شود. به این ترتیب حتی افرادی که هیچ خویشاوندی با یکدیگر ندارند می‌توانند از این نمونه‌ها براي درمان استفاده کنند.
۵ سال نخست ذخیره بندناف؛ زمان طلایی
نمونه خون بندناف در بانک‌های ذخیره‌سازی نمونه‌های بند خون نوزادان، در دمای ۱۹۶ درجه سانتی‌گراد و در شرایط فریز شده به مدت نامحدود نگهداری مي‌شود اما استاندارد نگهداری از نمونه‌های خون بندناف به طور معمول ۲۰ سال است و بهترین زمان برای استفاده بهینه از خون بندناف به منظور درمان بیماری‌های خاص برای کودک یا بستگانش، ۵ سال اول ذخیره سازی نمونه بندناف کودک است. این سال‌ها، سال‌های طلایی استفاده از این نمونه به منظور تهیه سلول‌های بنیادی و درمان بیماری محسوب می‌شود. اما با وجود این امکان نگهداری و استفاده از نمونه برای سال‌های بیشتر از ۵ سال نیز وجود دارد.
بانک عمومی یا خصوصی؟
برای نگهداری و ذخیره نمونه خون بند ناف نوزادان می‌توان به یکی از بانک‌های خصوصی یا عمومی ذخیره خون بندناف مراجعه کرد. در بانک‌های خصوصی خون بندناف برای نگهداری از نمونه خون بندناف هر نوزاد مبلغی از والدین دریافت می‌شود و این نمونه برای آینده کودک آنها ذخیره و نگهداری می‌شود. از سوي ديگر در بانک‌های عمومی، نمونه خون بندناف نوزاد بدون دریافت هیچ هزینه‌ای در بانک عمومی ذخیره می‌شود و برای استفاده همگانی در اختیار افرادی که به سلول‌های بنیادی احتیاج دارند، سپرده می‌شود. در عین حال خانواده‌هایی که بندناف نوزاد خود را به بانک‌های عمومی سپرده‌اند در شرایطی که نیاز به سلول‌های بنیادی داشته باشند در مقایسه با دیگران در اولویت قرار می‌گیرند.
هزینه نگهداری بندناف چقدر است؟
همان‌طور که اشاره شد ذخیره نمونه خون بندناف در بانک‌های عمومی بندناف به صورت رایگان انجام می‌شود و البته در این شرایط نمونه اهدایی قابل استفاده برای عموم مردم است. اما در بانک‌های خصوصی بندناف نمونه‌ای که توسط والدین به این مرکز اهدا می‌شود با هزینه‌ای همراه است. در این شرایط پس از بررسی و پذیرفته شدن نمونه، والدین مبلغی در حدود يك میلیون و ۲۰۰ هزار تومان پرداخت می‌کنند و پس از آن سالانه مبلغ ۱۰۰ هزار تومان نیز برای تمدید مدت زمان نگهداری به بانک خصوصی بندناف پرداخت می‌کنند تا نمونه خون بندناف نوزاد آنها در این مرکز نگهداری شود.
خانوادهها نباید نگران باشند
اگر خانواده‌ای فرصت یا شرایط ذخیره یا نگهداری از نمونه خون بندناف نوزادش را ندارد، نباید نگران باشد. چرا که او امکان استفاده از نمونه‌های دیگری که در بانک بند خون عمومی وجود دارد را پیدا می‌کند. از سوي ديگر راه‌های دیگری برای تهیه سلول‌های بنیادی به منظور درمان بیماری‌های احتمالی وجود دارد که یکی از شیوه‌های آن استفاده از نمونه مغز استخوان فرد یا بستگان اوست. بنابراین نباید خانوادهها به این دلیل که فرصت ذخیره‌سازی خون بندناف نوزادشان را از دست داده‌اند، نگران شوند.
نمونه چه افرادي پذیرفته می‌شود؟
بانک‌های ذخیره نمونه بندناف چه بانک‌های عمومی و چه خصوصی تنها نمونه‌هایی را از والدین قبول می‌کنند که از سلامت مادر و نوزاد اطمینان حاصل کرده باشند. به این معنی که پیش از پذیرش نمونه خون بندناف پرونده پزشکی مادر و بیماری‌هایی که او در گذشته به آنها مبتلا بوده مورد بررسی قرار می‌گیرد و اگر در میان این بیماری‌ها بیماری‌هایی مانند هپاتیت یا برخی بیماری‌های خاص وجود داشته باشد، نمونه خون بندناف کاندید نگهداری در هیچ یک از بانک‌های ذخیره خون بندناف قرار نمی‌گیرد.
برخی از والدین خون بند ناف نوزادشان (به‌طور میانگین ۱۸۰ میلی‌لیتر) را در ابتدای تولد برای ذخیره درازمدت به‌صورت منجمد به یک بانک خون بند ناف می‌فرستند تا در صورتی که در آینده کودک نیاز به سلول‌های بنیادی بند ناف پیدا کرد(برای مثال پیوند مغز استخوان برای درمان سرطان خون) از آنها استفاده شود. ذخیره کردن خون بند ناف برای استفاده شخصی با توجه به هزینه بالای آن تنها در موارد وجود یک بیماری مشخص یا سابقه خانوادگی آن معقول به نظر می‌‌رسد. جدا از اینکه اغلب بیماری‌هایی که نیاز به استفاده از سلول‌های بنیادی در آنها وجود دارد، از قبل در سلول‌های خون بند ناف هم وجود دارند و بنابراین نمی‌توان از این خون برای درمان فرد استفاده کرد.
در مقابل کارشناسان ایجاد بانک‌های عمومی خون بند ناف را توصیه می‌کنند. این بانک‌ها می‌توانند «سلول‌های بنیادی شبه رویانی مشتق از خون بند ناف» (CBE) را ذخیره کنند تا مانند پیدا کردن خون یا بافت پیوندی سازگار برای بیماران، از آنها برای پیوند به افراد سازگار استفاده شود. پژوهشگران همچنین از سلول‌های بنیادی خون بند ناف برای درمان بیماری‌هایی به جز سرطان خون، مانند آسیب مغزی و نوع یک دیابت استفاه کرده‌اند. تحقیقات مقدماتی برای استفاده از این سلول‌ها در درمان سکته مغزی و ناشنوایی هم انجام شده است.