یک دوره قاعدگی مدت زمان اولین روز خونریزی در یک ماه تا اولین روز خونریزی در ماه بعد است. مثلاً اگر اولین خونریزی دختری در ۸ اردیبهشت باشد و روز اول خونریزی بعدی وی در ۲ خرداد باشد دوره قاعدگی او ۲۴ روز طول کشیده است (از ۸ اردیبهشت تا ۱ خرداد).
دختر بچه‌ها در بدو تولد با تخمدانها، رحم و لولههای تخمدانی یا لولههای فالوپ (لوله‌هایی که در ادامه رحم در دو سمت تا تخمدانها کشیده میشوند) به دنیا می‌آیند. تخمدانها تخم مرغی شکل هستند و در دو طرف رحم در پایین شکم که لگن نامیده میشود، قرار می‌گیرند و حاوی هزاران تخمک هستند. دو لوله تخمدانی (فالوپ)، لوله‌هایی نازک و دراز هستند درست مثل یک رشته ماکارونی (البته کمی‌ضخیم‌تر) که داخل آن سوراخ باشد. هر لوله فالوپ از رحم به سمت یک تخمدان کشیده میشود. رحم به شکل یک گلابی وارونه است که در وسط لگن قرار دارد. دیواره رحم از عضلات قوی تشکیل شده است و وظیفه آن نگهداری از جنین در حال رشد است. پس از کامل شدن جنین، رحم با عضلات قوی خود، جنین را به بیرون می‌فرستد و بدین ترتیب جنین با عبور از داخل واژن (عضوی که از دهانه رحم تا بیرون بدن امتداد می‌یابد) از بدن بیرون می‌آید و بدین وسیله نوزاد متولد میشود.
با بلوغ دختر، هورمونهایی از هیپوفیز (یکی از غدد موجود در مغز) ترشح میشود که این هورمونها تخمدانها را وادار به ساخت هورمونهای زنانه می‌کنند. این هورمونهای زنانه استروژن و پروژسترون نامیده میشوند که اثرات زیادی در بدن دختر دارند و به رشد جسمی‌و بالغ شدن او کمک می‌کنند.
پس شروع دوره های قاعدگی یک دختر، در هر ماه یک تخمک کوچک –بسیار کوچک که با چشم دیده نمی‌شود- از درون تخمدان آزاد میشود که به این عمل تخمک گذاری می‌گویند. تخمک وارد لولههای فالوپ میشود و از طریق آن به سمت رحم حرکت می‌کند. اگر در طی این مسیر تخمک توسط یک اسپرم مرد بارور شود تخم ایجاد میشود و تخم به سمت رحم رفته و در آنجا لانه گزینی می‌کند و با چسبیدن به دیواره رحم شروع به بزرگ شدن و رشد می‌نماید تا در پایان ۹ماه به یک نوزاد کامل تبدیل شود. در صورتیکه تخمک با اسپرم برخورد نداشته باشد – مسأله‌ای که در اکثر دروه‌های قاعدگی اتفاق می‌افتد- تخمک بارور نمی‌شود و از بدن دفع میشود. در این صورت رحم که خود را آماده پذیرایی از تخم بارور کرده بود و با اضافه کردن مخاطات خود را برای لانه گزینی تخم آماده نموده بود، با تشکیل نشدن تخم (بارور نشدن تخمک) به حالت اول خود برمی‌گردد و برای این کار مخاطات و بافت اضافی رحم شروع به ریزش می‌کند. ریزش بافت و مخاطات که خونی است همان خونریزی قاعدگی است. باید توجه کرد که همانطوریکه توضیح داده شد، خونریزی قاعدگی فقط شامل خون نیست بلکه بافت اضافی و مخاطات خونی است که از رحم به بیرون ریخته میشود.
این وقایع هر ماه یکبار اتفاق می‌افتد. رحم خود را برای پذیرش تخم در طی یک ماه به تدریج آماده می‌کند و در نتیجه مخاطات و بافت اضافی در داخل آن بوجود می‌آید. در حدود اواسط یک دوره قاعدگی تخمک گذاری انجام میشود که در صورت عدم باروری تخمک با اسپرم مرد، در انتهای ماه همه بافت‌ها و مخاطات اضافی رحم به همراه تخمک به صورت خونریزی قاعدگی از بدن خارج میشود و این وقایع ماهانه ادامه می‌یابد تا اینکه زن در حدود سن ۵۰سالگی به یائسگی برسد. یائسگی به این معنی است که زن همه تخمک‌های موجود در تخمدانها را آزاد کرده است و دیگر تخمک ندارد. بنابراین دوره‌های قاعدگی نیز تمام میشود و دیگر امکان بچه‌دار شدن برای او نیست.
دختران نوجوان و جوان ممکن است قاعدگی نامنظم داشته باشند که بخصوص در اولین دوره‌های قاعدگی بیشتر دیده میشود. برای مثال یک دختر که به تازگی قاعده شده است ممکن است ۲ماه متوالی دور‌های ۲۸روزه داشته باشد و در طی یک ماه بعد هیچ خونریزی نداشته باشد یا حتی دو خونریزی متوالی با فاصله زمانی بسیار کم بین آنها داشته باشد. معمولاً پس از چندین ماه، دوره‌های قاعدگی از نظم بهتری برخوردار میشود امّا بعضی از زنان حتی تا بزرگسالی نیز دوره‌های نامنظم دارند. با گذشت زمان و آشنایی بیشتر دختر با شرایط دوره‌های قاعدگی خود، معمولاًً دختران می‌توانند دوره خونریزی بعدی خود را حدس بزنند.
مقدار خونریزی نیز ممکن است متفاوت باشد. بعضی از دختران آنقدر مقدار خونریزی اندکی دارند که حتی ممکن است شک کنند که آیا قاعده شده‌اند یا نه. بعضی دیگر ممکن است خونریزی شدیدتری داشته باشند. برای اکثر دختران خونریزی در حد چند قاشق غذاخوری تا کمتر از نصف یک استکان (حدود ۱۲۰میلی‌لیتر) است که ممکن است زیاد به نظر آید ولی طبیعی باشد. خونریزی بسیار شدید در طی قاعدگی امکان پذیر است اما شایع نیست. در واقع ممکن است خونریزی بسیار شدیدتر از معمول، نشاندهنده اشکالات انعقادی خون باشد که نیازمند مراجعه به پزشک و بررسی بیشتر است.
باید متوجه بود که حتی از یک ماه به ماه بعد ممکن است مقدار خونریزی و تعداد روزهای خونریزی در یک دختر متفاوت باشد. در صورتیکه از بی‌نظمی‌و یا مقدار خونریزی خود نگرانی دارید بهتر است تا با یک پزشک مشورت کنید.
* بعضی از دختران ممکن است در حوالی قاعدگی دچار تغییرات بدنی و احساس شوند. دل پیچه‌های قاعدگی بسیار شایع است. در حقیقت بیش از نیمی‌از زنانی که قاعده میشوند می‌گویند که در طی چند روز اول قاعدگی دچار دل‌پیچه میشوند. پزشکان فکر می‌کنند که علت این دل‌پیچه‌ها ماده‌ای به نام پروستاگلندین باشد که باعث انقباض عضلات رحمی‌می‌شود. انقباض عضلانی ممکن است مبهم، دردناک، تیرکشنده و یا شدید باشد و گاهی ممکن است در پشت یا حتی پاها و یا در شکم احساس شود. معمولاً با افزایش سن شدت این دل‌پیچه‌ها کمتر میشود و حتی ممکن است کاملاً از بین بروند. بعضی از داروهای بدون نیاز به نسخه مانند استامینوفن، ایبوپروفن و مفنامیک اسید می‌تواند این دل‌پیچه‌ها را از بین برد. قرار دادن یک حوله گرم یا یک دوش گرم ممکن است به تسکین دل‌پیچه‌ها کمک کند. داشتن فعالیت جسمی‌مناسب در کل طول دوره قاعدگی معمولاً باعث کاهش شدت دل‌پیچه میشود. در صورتیکه این اقدامات کمکی نکرد می‌توانید با پزشک خود مشورت نمایید.
* بعضی از دختران احساس می‌کنند که در طی چند روز یا هفته قبل از قاعدگی ناراحت، بی حوصله و افسرده و یا بشیار حساس شده‌اند. ممکن است بیش از معمول گریه کنند و یا به راحتی عصبانی شوند. بعضی دیگر ممکن است مشتاق به خوردن غذاهای خاص شوند. ابن علائم معمولاً در چند روز پس از اتمام قاعدگی بهبود می‌یابد. به این علائم ناخوشی قبل از قاعدگی می‌گویند. علت ناخوشی قبل از قاعدگی تغییرات هورمونی است. افزایش و کاهش هورمونهای زنانه در طی یک دوره قاعدگی می‌تواند باعث تغییرات جسمانی و احساسی دختر شود. به همین دلیل بعضی از دختران دچار علائم جسمی‌نیز میشوند. مثلاً ممکن است احساس کنند که پف کرده‌اند یا پستان آنها متورم شده است و دردناک است و یا دچار سردرد شوند. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که دختران به ورزش و فعالیت بدنی بپردازند. بعضی از داروها نیز می‌توانند کمک کننده باشند که توسط پزشک تجویز میشود.
تامپون و نوار بهداشتی
پس از شروع قاعدگی شما نیاز دارید که از وسیله‌ای برای جذب خون استفاده کنید. برای این منظور می‌بایستی تامپون و یا نوار بهداشتی تهیه کنید. برای انتخاب نوع نوار بهداشتی می‌توانید با پدر و مادر، معلمان بهداشت و یا خواهر بزرگتر خود مشورت کنید. نوار بهداشتی در بسیاری از داروخانه‌ها و سوپر مارکت‌ها قابل تهیه است.
تغییر رنگ در ترشحات مجرای تناسلی آیا طبیعی است یا نشانه‌ای از یك بیماری؟
قبل از هر چیز باید بدانید ترشحات طبیعی مهبل فواید متعددی دارد:
من كه سنم از سن بلوغ گذشته، پس چرا عادت ماهیانه نمی‌شوم؟
عادت ماهیانه دختران بعد از رسیدن به بلوغ اتفاق می‌افتد كه البته سن بلوغ بین ۸ تا ۱۳ سال در دختران متفاوت است. اما اینكه بعضی دخترها زودتر و یا دیرتر به بلوغ برسند، طبیعی است. معمولا اولین عادت ماهیانه ۲ تا ۲/۵ سال بعد از اولین نشانه‌های بلوغ (كه اغلب رشد پستان‌هاست) اتفاق می‌افتد. البته در بعضی دخترها كمتر از یك‌سال بعد از بلوغ و یا ۳ سال بعد از بلوغ هم عادت ماهیانه دیده میشود كه طبیعی است. روش دیگری كه بتوان زمان اولین عادت ماهیانه را حدس زد، ترشحات مهبل است كه حدود ۶ ماه قبل از اولین عادت ماهیانه این ترشحات به صورت شفاف، سفید و مخاطی شكل دیده میشوند. سن اولین عادت ماهیانه به ارث هم بستگی دارد و شاید در مادر هم این اتفاق دیرتر افتاده باشد، بنابراین صرف اینكه ۱۴ سالگی گذشته و عادت ماهیانه رخ نداده مشكل‌ساز نیست. دیرتر شروع شدن عادت ماهیانه به عواملی دیگر هم بستگی دارد مثل لاغری شدید، كم‌خوری عصبی،ورزشكار بودن (ورزش شدید و دائمی)، استرس‌های شدید یا بعضی بیماریهای خاص هم در تاخیر عادت ماهیانه دخالت دارند.
كوچك ماندن سینه‌ها یعنی اختلال در روند بلوغ؟
تفاوت اندازه پستانها كاملا طبیعی است. به‌خصوص اگر دخترها در سن بلوغ باشند. البته در اكثر خانم‌ها در سنین بعد از بلوغ هم اندازه پستانها یكی نیست، همان‌طور كه اندازه دو دست و پا یكسان نیست. معمولا اولین جوانه‌های پستان در سنین ۸ تا ۱۳ سالگی دیده و در اكثر موارد رشد و بزرگ شدن یكی از پستانها سریع‌تر از دیگری است. بعضی دختر خانم‌ها بعدها هم از این مسئله ناراحتند و فكر می‌كنند مشكلی وجود دارد. در این صورت اگر به یك پزشك متخصص زنان مراجعه شود، او شما را مطمئن می‌كند كه مشكلی وجود ندارد. البته بهتر است دختر خانم‌ها همیشه در سنین بالاتر هم به پستانها توجه داشته باشند و به هر نوع تغییر ظاهری آن توجه نشان دهند. به‌خصوص اینكه معاینه پستانها را یاد بگیرند و هر ماه انجام دهند.
چرا عادت ماهیانه منظمی‌ندارم؟
گاهی اینقدر در مورد عادت ماهیانه دقت میشود كه انگار قرار است همه چیز مثل ساعت كار كند. در بین خانم‌ها این‌طور شایع شده كه عادت ماهیانه باید هر ۴ هفته یك‌‌بار اتفاق بیفتد، در حالی‌كه در اكثر خانم‌ها بی‌نظمی‌های زیادی در عادت ماهیانه وجود دارد. معمولا چرخه عادت ماهیانه ۲۸ روزه است، اما این عدد برای همه و حتی برای یك خانم در تمام طول سال ثابت نیست و ممكن است بین ۲۴ تا ۳۴ روز متغیر باشد. اولین روز عادت ماهیانه،روز اول چرخه یك خانم محسوب میشود. معمولا در روز چهاردهم یكی از تخمك‌ها از تخمدان خارج میشود كه به آن تخمك‌گذاری می‌گویند و در صورت عدم حاملگی دو هفته بعد پوشش درونی رحم ریزش پیدا كرده و عادت ماهیانه اتفاق می‌افتد. معمولا تا ۲ سال بعد از اولین عادت ماهیانه بی‌نظمی‌های زیادی وجود دارد، اما بیماری،كاهش وزن شدید و استرس زیاد هم باعث بی‌نظمی‌در قاعدگی میشوند. حتی در مسافرت و یا تغییرات عمده زندگی (مثل مهاجرت و جابجایی) هم اختلال در زمان قاعدگی دیده میشود. طول مدت عادت ماهیانه هم از ۲ تا ۱۰ روز متفاوت است وحتی این مسئله هم همیشه در یك خانم ثابت نیست. بنابراین اگر داروی خاصی مصرف نشود،بیماری مشخصی وجود نداشته باشد و یا عدم تعادل هورمونی مطرح نباشد، بی‌نظمی‌در قاعدگی طبیعی است اما اگر این مسئله بسیار شدید و همیشگی شده است بهتر است با پزشك زنان صحبت شود تا مشكل زمینه‌ای به‌خصوص عدم تعادل هورمونی بررسی شود، به خصوص اگر این مسئله در دختر خانم‌ها بیش از ۳ سال طول بكشد.
درد پستان هر از گاهی اتفاق می‌افتد. این مسئله در دختر خانم‌ها در سن بلوغ و بعد از آن بیشتر به‌دلیل رشد پستان‌هاست به‌خصوص در حمام هنگام شستشو و در خواب به‌خصوص در وضعیت امر این درد بیشتر حس میشود. با این وجود از درد پستانها هیچ وقت نباید به راحتی گذشت. علاوه بر مسئله فوق،درد پستانها در نزدیكی شروع عادت ماهیانه (یك‌هفته قبل) بسیار شایع است كه به‌دلیل ترشح هورمونهای استروژن و پروژسترون اتفاق می‌افتد. این هورمونها باعث تجمع آب در بدن شده و پستانها را متورم می‌كنند. در اوایل حاملگی هم درد پستانها شایع است كه دقیقا به‌علت ترشح هورمونها و تاثیر آنها بر پستان است. در صورتی كه درد پستانها در موارد ذكر شده اتفاق بیفتد و هیچ ترشحی از پستان وجود نداشته باشد معمولا این درد را با مصرف مسكن و یا حتی پوشیدن لباس زیر مناسب‌تر برطرف كرد.
تغذیه خوب و استراحت كافی در اوایل قاعدگی در تسكین این درد بی‌تاثیر نیست. بهتر است از یك‌هفته قبل از عادت ماهیانه از مصرف غذاهای شور و كافئین‌دار (مثل قهوه،چای و شكلات) پرهیز شود. اگر به‌غیر از مواقع ذكر شده در پستانها دردی حس شد بهتر است بدون معطلی به پزشك مراجعه شود.
* متوقف شدن بی دلیل عادات ماهیانه
* خونریزی بیش از ۷ روز
* حجم زیاده از حد خونریزی
* در صورتی كه در فاصله بین پریودها خونریزی داشته باشید
* درد شدید هنگام قاعدگی
دیسمنوره یا قاعدگی دردناك : عبارتست از درد خفیف تا بسیار شدید در هنگام خونریزی ماهیانه . معمولاً در زنان و دختران جوان علت خاصی ندارد. هورمونی به نام پروستاگلندین عامل این مشكل است. بعضی از انواع مسكنها مانند ایبو پروفن و مفنامیك اسید می‌توانند درد را كاهش دهند. گاهی اوقات این مشكل در اثر یك بیماری به نام آندومتریوز می‌باشد .
خونریزی غیر طبیعی از رحم : خونریزی غیر طبیعی رحم با خونریزی قاعدگی متفاوت است. این مشكل ممكن است بصورت خونریزی بسیار حجیم، خونریزی طولانی مدت، پریودهای بسیار نزدیك به هم و یا خونریزی بین پریودها خود را نشان دهد. در اوایل سنین قاعدگی و حوالی یائسگی این اختلالات شایعتر هستند. دیگر علل خونریزیهای غیر طبیعی رحم پولیپها، فیبروم ها، عفونتها و علل هورمونی هستند.
