با تشخیص جفت سرراهی در اوایل بارداری، معمولاً مشکل خاصی ایجاد نمی‌شود، اما اگر این جفت در ماه‌های آخر بارداری همچنان در کنارۀ دهانۀ رحم قرار داشته باشد، می‌تواند منجر به بروز خونریزی و اختلالات دیگری شود که در برخی موارد نیاز به زایمان پیش از موعد دارد.
در بیشتر بارداری ها جفت در قسمت بالا و یا کنار رحم قرار دارد، ولی در جفت سرراهی، جفت به قسمت پایینی رحم چسبیده است. جفت سر راهی باعث خونریزی رحمی شدید مادر باردار و یا در طی زایمان می شود.
جفت سرراهی زمانی بروز پیدا می کند که جفت به طور کامل و یا قسمتی از دهانه گردن رحم را می بندد. گردن رحم در بخش پایینی و انتهای رحم قرار گرفته است و به بالای واژن متصل می شود.
جفت ساختاری است که در طی بارداری در داخل رحم رشد می کند. جفت، اکسیژن و مواد غذایی مورد نیاز برای رشد جنین را فراهم می کند و مواد زائد را از خون جنین دور می کند.
جفت به دیواره رحم چسبیده است و بند ناف از آن شکل می گیرد، یعنی بند ناف بین جفت و جنین ارتباط برقرار می کند.
راه های تشخیص جفت سرراهی
جفت سرراهی با سونوگرافی جنین در طی معاینه روتین قبل از تولد و یا سونوگرافی مادر بعد از خونریزی رحم تشخیص داده می شود.
برای تشخیص قطعی جفت سرراهی بایستی سونوگرافی شکم و سونوگرافی از طریق واژن با هم انجام شوند. در طی سونوگرافی از طریق واژن، وسیله سونوگرافی به داخل واژن مادر برده می شود.
در موارد نادری، پزشک از روش MRI (ام آر آی) برای تعیین دقیق محل قرار گرفتن جفت در داخل رحم استفاده می کند.
اگر پزشک تشخیص دهد که شما دچار جفت سرراهی هستید، برای کاهش خطر خونریزی شدید رحمی، از انجام معاینات معمول واژن خودداری می کند.
در این صورت برای بررسی محل دقیق جفت قبل از زایمان، نیاز به انجام سونوگرافی های بیشتری است.
ضربان قلب جنین نیز به خوبی توسط پزشک پیگیری و کنترل می شود.
اگر خونریزی مادر قطع نشود و یا جنین در معرض خطر باشد، بایستی فورا با عمل سزارین نوزاد را به دنیا آورد، حتی اگر نوزاد به طور کامل نرسیده باشد
درمان جفت سرراهی به عوامل زیر بستگی دارد:
– میزان خونریزی رحمی مادر
– آیا خونریزی متوقف می شود یا نه
– در چه مرحله ای از بارداری قرار دارید
– سلامتی مادر
– سلامتی جنین
– موقعیت جفت و جنین
۱- مواقعی که مادر خونریزی رحمی ندارد و یا خونریزی اش کم است
هنگامی که مادر باردار خونریزی ندارد و یا خونریزی اش کم است، پزشک استراحت در رختخواب را توصیه می کند. در برخی موارد لازم است که مادر بیشتر روز را در رختخواب دراز بکشد و فقط در صورت ضرورت، بنشیند و یا بایستد.
در صورت داشتن جفت سرراهی، نباید در طی بارداری با همسر خود رابطه جنسی داشته باشید، زیرا باعث خونریزی می شود و یا آن را بدتر می کند. همچنین در این دوران نباید ورزش کنید.
اگر خونریزی شما شروع شد، فورا به پزشک مراجعه کنید.
اگر خونریزی شما ادامه داشت و یا بدتر شد، سریعا به بیمارستان مراجعه کنید.
اگر جفت به طور کامل دهانه رحم را نبسته بود، می توانید با اجازه پزشک خود زایمان طبیعی داشته باشید. ولی اگر در طی زایمان طبیعی، خونریزی شما شدید شد، بایستی فورا سزارین شوید.
۲- مواقعی که خونریزی مادر شدید است
اگر خونریزی رحمی شما شدید است، بایستی در بیمارستان بستری شوید و برای جبران کمبود خون بدنتان، نیاز به تزریق خون دارید.
همچنین برای جلوگیری از زایمان زودرس، پزشک ممکن است داروهایی را برای شما تجویز کند.
معمولا بعد از هفته ۳۶ بارداری، پزشک برای حفظ سلامت نوزاد، هر چه زودتر شما را سزارین می کند.
اگر قرار باشد قبل از هفته ۳۶ بارداری سزارین شوید، بایستی داروهای کورتونی تجویز شده توسط پزشک را برای رشد سریع تر ریه های نوزادتان مصرف کنید.
۳- مواقعی که خونریزی رحمی مادر قطع نمی شود
اگر خونریزی مادر قطع نشود و یا جنین در معرض خطر باشد، بایستی فورا با عمل سزارین نوزاد را به دنیا آورد، حتی اگر نوزاد به طور کامل نرسیده باشد.
کنار آمدن با جفت سرراهی
توصیه های زیر به بهبود وضعیت شما کمک می کنند:
۱- درباره جفت سرراهی اطلاعاتی به دست آورید.
کسب اطلاعات لازم درباره مشکل پایین افتادن جفت در بارداری می تواند باعث کاهش نگرانی شما شود. لذا می توانید با پزشک خود در این باره صحبت کنید و یا در مجلات، کتاب ها و سایت های پزشکی این مشکل را بررسی کنید و یا با زنانی که این مشکل را داشته اند، صحبت کنید.
۲- برای زایمان سزارین آماده شوید.
با داشتن جفت سرراهی نمی توانید به طور طبیعی زایمان کنید. اگر از اینکه نمی توانید زایمان طبیعی داشته باشید، ناراحت هستید، به یاد بیاورید که سلامتی شما و فرزندتان خیلی مهم تر از روش زایمان است.
۳- از زمان استراحت خود به بهترین نحو استفاده کنید.
موقع استراحت مطلق در رختخواب (طبق دستور پزشک)، برای ورود یک عضو جدید به خانواده خود برنامه ریزی کنید. مطالب مربوط به نگهداری و مراقبت از نوزاد را در کتاب ها، مجلات و سایت های مربوطه بخوانید.
۴- مراقب خودتان باشید.
اطراف خودتان را با کارها و موقعیت های آرامش بخش پر کنید، مثل داشتن یک کتاب خوب. همچنین می توانید از اعضای خانواده و یا دوستان خود بخواهید تا به شما برای ایجاد آرامش کمک کنند.
مشکلات و عوارض جفت سرراهی برای مادر و جنین
جفت سرراهی احتمال خونریزی شدید مادر را در دوران بارداری، در زمان زایمان و پس از آن افزایش می‌دهد. پزشک پس از خارج کردن نوزاد در زایمان سزارین، جفت را نیز از رحم خارج می‌کند و پس از آن معمولاً به مادر پیتوسین تزریق می‌شود.
پیتوسین باعث انقباض رحم می‌شود که این امر به کاهش خونریزی محل اتصال جفت کمک می‌کند، اما در مورد جفت سرراهی، جفت در قسمت تحتانی رحم قرار گرفته است که انقباضات آن کمتر از قسمت فوقانی است. به همین دلیل، انقباضات این ناحیه تأثیر چندانی در توقف خونریزی ندارد.
در زنانی که با مشکل جفت سرراهی روبه‌رو هستند، احتمال زیادی وجود دارد که دچار عارضۀ دیگری به نام چسبندگی جفت شوند. در این حالت، جفت خیلی عمیق به دیوارۀ رحم می‌چسبد و جداسازی آن هنگام زایمان دشوار می‌شود. چسبندگی جفت می‌تواند باعث خونریزی شدید شود که در نتیجه نیاز به تزریق خون زیاد در زمان زایمان است. این امر می‌تواند سلامت مادر را تهدید کند و ممکن است برای جلوگیری از خونریزی نیاز به عمل هیسترکتومی (Hysterectomy) برای خارج کردن تمام یا بخشی از رحم باشد. با توجه به روند رو به رشد عمل سزارین در مادر‌های باردار، عارضۀ چسبندگی جفت نیز روند صعودی داشته است.
داشتن یک عمل سزارین قبلی، ریسک داشتن چسبندگی جفت را در مادرانی که جفت سرراهی دارند به میزان چشمگیری افزایش می‌دهد. اگر با تشخیص پزشک برای درمان خونریزی، نیاز به زایمان پیش از موعد وجود داشته باشد، نوزاد در معرض ع.ارض ناشی از تولد پیش از موعد مانند مشکلات تنفسی و وزن کم هنگام تولد خواهد بود.
عوامل افزایش احتمال جفت سرراهی
در بسیاری از زنانی که با مشکل جفت سرراهی روبه‌رو هستند، هیچ عامل خطرساز مشخصی وجود ندارد، اما اگر موارد زیر در مورد شما صادق است، احتمال ابتلا به این عارضه در شما بیشتر خواهد بود:
در بارداری قبلی خود جفت سرراهی داشته‌اید.
سابقۀ عمل سرازین دارید؛ هرچه تعداد سزارین بیشتر باشد به همان نسبت، خطر آن نیز بیشتر خواهد بود.
سابقۀ دیگر عمل‌های جراحی رحم مانند کورتاژ تشخیصی (D&C) یا برداشتن فیبروئید دارید.
بارداری دو یا چندقلو دارید.
دخانیات و مخدر مصرف می‌کنید.
همچنین با افزایش تعداد زایمان و بالا رفتن سن مادر، خطر ابتلا به این عارضه افزایش پیدا می‌کند.
اقدامات مراقبتی در صورت تشخیص جفت سرراهی
با انجام سونوگرافی سه ماه سوم و تشخیص این که جفت هنوز بخش زیادی از دهانۀ رحم را پوشانده است یا در نزدیکی آن قرار دارد، پزشک، منع رابطۀ جنسی را توصیه می‌کند و نزدیکی جنسی یا معاینۀ واژنی تا انتهای دوران بارداری ممنوع خواهد بود.
همچنین توصیه می‌شود که فرد استراحت کند و از انجام فعالیت‌های ورزشی یا کارهای دیگری که ممکن است باعث تحریک خونریزی واژن شود، پرهیز کند. در صورت تشخیص جفت سرراهی در اواخر سه ماهۀ سوم، زایمان تنها از طریق سزارین امکان‌پذیر خواهد بود، زیرا جفت سرراهی، مسیر خروج نوزاد را کاملاً مسدود می‌کند. حتی اگر جفت بر روی حاشیۀ دهانۀ رحم قرار داشته باشد، باز هم در اکثر موارد، نیاز به عمل سزارین دارید، زیرا باز شدن دهانۀ رحم می‌تواند باعث خونریزی شدید جفت شود.
در سه ماهۀ سوم بارداری احتمال دارد کمی خونریزی واژینال بدون درد وجود داشته باشد. در صورت خونریزی یا انقباضات شدید، فرد باید در بیمارستان بستری شود. خونریزی زمانی اتفاق می‌افتد که دهانۀ رحم کشیده یا باز می‌شود، این موضوع باعث اختلال در عروق خونی و پاره شدن آنها و در نتیجه خونریزی می‌شود. در صورت خونریزی، اتفاق‌های پس از آن بستگی به زمان باقی‌مانده از بارداری، شدت خونریزی و حال عمومی مادر و کودک دارد. پزشک در صورت نیاز و برای جلوگیری از تداخل و ناسازگاری خونی مادر و جنین ممکن است تزریق پادتن Rh را تجویز کند.
هنگامی که مادر در اواخر دورۀ بارداری باشد، زایمان کودک بلافاصله با انجام عمل سزارین صورت خواهد گرفت و اگر هنوز زمان زایمان فرا نرسیده باشد، ولی شرایط کودک نامناسبی باشد یا مادر خونریزی شدیدی داشته باشد، باز هم به سرعت عمل زایمان سزارین صورت می‌گیرد. در غیر این صورت، مادر تا پایان خونریزی در بیمارستان تحت نظر خواهد بود. اگر قبل از هفتۀ ۳۴ بارداری باشد، ممکن است برای تسریع رشد ریه‌های کودک و جلوگیری از بروز مشکلات دیگری مربوط به زایمان پیش از موعد، تزریق کورتون تجویز شود.
اگر خونریزی متوقف شود و این وضعیت حداقل برای چند روز ادامه پیدا کند و مادر و کودک در شرایط خوبی باشند و امکان دسترسی سریع به بیمارستان در صورت خونریزی مجدد وجود داشته باشد، ممکن است مادر از بیمارستان مرخص شود، اما خونریزی به احتمال زیاد پس از مدتی آغاز خواهد شد که در این صورت باید فوراً به بیمارستان مراجعه کرد. اگر حال مادر و کودک همچنان مناسب است و نیازی به زایمان فوری نیست، عمل سزارین در حدود هفتۀ ۳۷ بارداری انجام خواهد شد، مگر این که دلیلی برای مداخلۀ سریع‌تر وجود داشته باشد. هنگام تصمیم‌گیری، تیم پزشکی به ارزیابی جنبه‌های مثبت انتظار برای رشد بیشتر جنین و در عین حال افزایش خطر خونریزی شدید و نیاز به انجام عمل سزارین اورژانسی می‌پردازد.
خونریزی بدون درد با حجم زیاد و به رنگ قرمز روشن که از حدود هفته ۲۸ حاملگی شروع می شود. این حالت معمولا برای جنین آثار نامطلوبی ندارد، مگر این که عملکرد جفت مختل شود.
علت خونریزی، اتساع دهانه رحم در سه ماهه سوم حاملگی است که جفت قادر به کشش نیست و دچار خونریزی می‌شود.
اگر جفت در نیمه اول حاملگی در قسمت تحتانی رحم قرار داشته باشد، در بیشتر موارد با ادامه حاملگی و بزرگ شدن رحم، جفت به سمت بالا کشیده می‌شود.
فعالیت بدنی زیاد مادر و نزدیکی با همسر در صورت داشتن جفت سرراهی، ممنوع است.
جفت سرراهی به خودی خود مشکلی برای جنین ایجاد نمی‌کند، ولی گاهی به خاطر خونریزی شدید مادر، پزشک مجبور به انجام زایمان قبل از موعد مقرر می شود.