تفاوت IUI با IVF چیست؟/ روشهای درمان ناباروری

آی یو آی یکی از روش های کمک باروری می باشد که این اقدام به معنی تلقیح اسپرم شسته شده و تقویت گردیده مرد به طور مستقیم به درون رحم زن است. در اصل این روش نوعی نزدیکی پیشرفته محسوب می شود كه دخالتهای مناسب در آن شده است.

در مراجعه اول برای خانم يک سونوگرافی به جهت کنترل وضعيت تخمدانها انجام می گيرد. اگر در همان زمان شواهدی دال بر تخمک گذاری وجود داشته باشد پس از بررسی وضعيت تخمدانها واطمينان از طبيعی بودن آنها زمان مناسب جهت تزریق داروی نهایی(HCG) به همراه همسرش به آزمايشگاه مراجعه می كند. در آغاز به مرد يک ظرف استريل داده می شود كه پس از انجام انزال ، مايع نطفه خود را در آن بريزد . در آزمايشگاه پس از طی مراحلی اسپرم ها تقويت می شود و سپس با يک كاتتر حاوی اسپرم ها(کاتتر وسیله ای است برای انتقال اسپرم های شستشو داده شده به داخل رحم) توسط پزشک به درون رحم بيمار تزريق می گردد.

 اين روش بدون نياز به بيهوشی و بستری و بدون درد می باشد و خانم ۱۵-۲۰ دقيقه پس از تزريق استراحت می كند. پس از انجام IUI احتياج به استراحت مطلق نيست و زوجين برنامه نزديكی معينی را بايد داشته باشند. شانس موفقيت در انجام IUI 20-15 درصد می باشد. سن به عنوان يك فاكتور مهم در موفق بودن IUI عمل می كند و بهتر است سن خانم زير ۳۵ سال باشد ، معمولا در زنان بين ۴۰-۳۵ سال ميزان موفقيت IUI كاهش پيدا می كند.

آیا انجام آی یو آی درد دارد؟

غالبا خانمهایی که آی یو آی می کنند ، قبلش یک عکس رنگی از رحم گرفته اند . درد آی یو آی به هیچ عنوان در حد عکس رنگی نیست . میتوان آن را به پاپ اسمیر تشبیه کرد! البته قبل و بعد آی یو آی ، بدلیل ورود اسپرم و احتمالا مصرف داروها، دردهای خفیف زیر شکم طبیعی است .

میزان موفقیت در IUI چقدر است؟

در کل بسته به وضعیت اسپرم و تخمک و محیط شیمیایی رحم و ضخامت اندومتر و ..، میزان موفقیت آی یو آی، حدود ۳۰ درصد در هر دوره می باشد.

تا چند بار می شود آی یو آی انجام داد؟ 

معمولا ۳ دوره عمل IUI تجویز می شود که در شرایط خاص، ممکن است تعداد این دوره ها افزایش پیدا کند. ولی حداقل سه دوره برای گرفتن جواب ضروری است. اگرچه بسیاری از بیماران در همان دفعه اول نتیجه گرفته و باردارمی شوند. 

بهترین زمان انجام IUI کی است؟ 

بهتر است آی یو آی ، حدود ۶-۱۲ ساعت قبل از تخمک گذاری انجام شود. حدودا ۳۶ تا ۴۸ ساعت پس از تزریق آمپول Hcg. اگرچه در موارد ناباروری بعلت مشکل مردانه برخی پزشکان عقیده دارند که بهترین زمان انجام آی یو آی، بعد از تخمک گذاری است.

آیا بعد از انجام آی یو آی ، باید استراحت مطلق باشم؟ 

خیر . به هیچ وجه . اگرچه اکثر پزشکان ترجیح می دهند برای نیم تا یک ساعت به حالت دراز کش بعد از آی یو آی باقی بمانید. اما هیچ نیازی به استراحت مطلق در منزل نیست . فقط بهتر است فعالیتهای سنگین نداشته باشید .

آیا بعد از آی یو آی، اسپرم ها بیرون می ریزند؟

خیر، اگر بعد از آی یو آی احساس رطوبت و حتی ریزش ترشح می کنید ، غالبا بدلیل وضعیت هورمونی بدن تون و ورود کاتتر و …هست .

آیا بعد از آی یو آی می توان نزدیکی کرد؟

بله . هیچ منعی وجود ندارد . حتی گاهی این مساله به شما توصیه هم می شود ! (البته در آی یو آی تعیین جنسیت، خیر ) 

IVF چیست؟
روشی است که در آن مقدار محدودی اسپرم مناسب پس از شست و شوی و آماده سازی، در محیط های کشت سلول در درجه حرارت و رطوبتی مناسب همراه تخمک نگهداری می شوند تا به طور طبیعی فرآیند لقاح صورت گیرد.

روند درمان در IVF
نزدیک به شروع دوره ماهانه مادر، داروهای باروری برای او تجویز می‌شود تا تخمدان جهت آزاد کردن چندین تخمک رسیده، تحریک شود (به‌طور معمول یک تخمک در هر ماه آزاد می‌شود) گاهی ممکن است برای جلوگیری از آزاد شدن زودرس تخمک‌ها، مجبور به استفاده از هورمون‌های مصنوعی شوند. مادر باید برای اندازه‌گیری سطح خونی هورمون‌ها به‌طور مرتب به پزشک خود مراجعه کند تا بررسی شود که چه زمانی تخمک‌هایش رسیده شده‌اند.

به محض رسیده و کامل شدن تخمک‌ها، پزشک به‌وسیله سوزن باریکی که از دیواره مهبل وارد تخمدان می‌کند (تحت بیهوشی)؛ تخمک‌ها را خارج می‌کند. (ممکن است برای مشخص شدن محل تخمک‌ها سونوگرافی انجام شود) سپس پزشک تخمک‌ها را با اسپرم‌های همسر درون ظرفی در آزمایشگاه ترکیب می‌کند.

۲ تا ۵ روز بعد هر کدام از تخم‌های بارور شده به شکل توپی از سلول‌ها درمی‌آیند که <امبریو> یا جنین نام دارد. جنین هشت سلولی حاصل از لقاح آزمایشگاهی حاصل شده و سپس، پیش از انتقال آن به رحم یکی از سلول‌ها را جدا کرده و توسط یک متخصص ژنتیک که در این زمینه مهارت دارد، بررسی و تشخیص جنسیت می‌کنیم و سپس جنین مناسب را به رحم مادر انتقال می‌دهند. پس از ۲ هفته از زمان قرار گرفتن جنین‌ها در رحم، مادر می‌تواند با انجام تست خون حاملگی از موفقیت لانه‌گزینی اطمینان پیدا کند.

 این روش به هیچ وجه ساده نبوده و در هر یک از مراحل متعدد انجام آن، ممکن است مشکلات مختلفی بروز کند که مانع از حصول نتیجه می‌شود لذا این تصور که با دستیابی به تکنیک تشخیص جنسیت به روش PGD زوج‌ها می‌توانند به سهولت جنسیت نوزاد خود را انتخاب کنند درست نیست.

 آیا با جدا کردن یک سلول از جنینی که تنها هشت سلول دارد، احتمال صدمه دیدن به آن وجود نخواهد داشت ؟
 مطالعات ۱۰ ساله نشان داده که جدا کردن یک سلول لطمه‌ای به جنین نمی‌زند چون کل سلول‌های جنینی، یک شکل و تمایز نیافته هستند؛ با این حال دقت و حساسیت این کار بسیار بالاست و جای هیچ خطایی وجود ندارد چون ما تنها مجاز به جدا کردن یک سلول هستیم و حتی اگر سلول جدا شده دچارمشکل شود به هیچ عنوان نمی‌توانیم سلول دیگری را از جنین جدا کنیم.

البته ممکن است هنگام جدا کردن همان یک سلول نیز کل جنین خراب شود و همین ظرافت و حساسیت است که دستیابی به جنین تکنیکی را با اهمیت کرده و راه را برای کارهای پیشرفته‌تر به ویژه در زمینه تشخیص ژنتیکی بیمار‌ی‌های مختلف پیش از انتقال جنین – همچنان که در بسیار کشورها مرسوم است – هموار می‌کند.

برای چه کسانی روش درمانی IVF انتخاب می شود ؟
۱. مشکلات لوله های رحمی : در خانم هایی که لوله های رحمی بسته باشد چسبندگی لوله ها یا اعضای لگنی، برداشتن لوله به دنبال حاملگی خارج رحمی و یا بستن انتخابی لوله های رحمی.

۲. اندومتریوز : در صورت عدم پاسخ به درمان جراحی و دارویی شانس حاملگی در خانمهای مبتلا به اندومتریوز با روش IVF بیشتر است.

۳. علل مردانه : کاهش در تعداد یا اخلال در حرکت اسپرم و یا وجود آنتی بادی ضد اسپرم.

۴. نازائی با علل ناشناخته : در ۱۰ % موارد نازائی علیرغم ارزیابی کامل، علت مشخصی برای نازایی پیدا نمی شود و بعد از انجام چند نوبت IUI ناموفق روش IVF انتخاب می شود.

۵. نازایی با علل ایمنولوژیک : در صورتیکه آنتی بادی ضد اسپرم و یا آزمایش بعد از نزدیکی مختل باشد نازایی ایمنولوژیک محسوب می شود و بعد از انجام چند نوبت IUI ناموفق IVF انتخاب می شود.

سابقه بیماریهای عفونی مثل سل،‌ اندومتریوز و سن بالای خانم در کاهش میزان موفقیت نقش دارند.

روش درمان :
پس از تکمیل پرونده که شامل آزمایشات هورمونی و عکس رحم و آزمایش اسپرموگرام می باشد به ترتیب زیر اقدام می شود:

۱- سونوگرافی واژینال در روز دوم یا سوم عادت ماهانه انجام می شود.

در صورت مناسب بودن رحم و تخمدان :
۲- از پنجم عادت قرص جلوگیری L.D‌ شبی یک قرص مصرف می شود تا بسته تمام شود (۲۱ شب).

۳- کپسول داکسی سیکلین هر ۱۲ ساعت به مدت ۲۰ روز توسط زوجین مصرف می شود.

جهت کاهش عوارض این دارو با آب فراوان و ایستاده مصرف شود. حداقل تا نیم ساعت پس از مصرف کپسول از خوابیدن اجتناب شود.

۴- از روز ۲۱ سیکل (اولین خونریزی روز یک در نظر گرفته شود) تزریق سوپرفکت به صورت زیر جلدی شروع می شود دقت شود که تأخیر در شروع داور مانع اثرات آن می شود تزریق به صورت روزانه و زیر جلدی روی بازو با استفاده از سرنگ انسولین صورت می گردد.

۵- اگر در طول تزریق سوپرفکت عادت ماهانه رخ داد روز دوم عادت جهت سونوگرافی مراجعه شود.

۶- ولی اگر پس از یازده روز تزریق عادت رخ روز ۱۲ جهت سونوگرافی مراجعه شود (در صورت مصادف شدن با تعطیلات روز قبل مراجعه شود).

۷- پس از انجام سونوگرافی روز دوم عادت در صورت مناسب بودن آزمایش خون تجویز داروی HMG شروع شود.

۸- در طی ۱۴-۱۰ روز تزریق HMG در صورت آمادگی تخمدان ها یعنی رسیدن چند فولیکون به حدود mm 20-18 آمپول HCG تزریق می شود. ۲۴ ساعت پس از تزریق HCG جهت عمل برداشت تخمک (Picke up) مراجعه شود.

بهتر است قبل از هر سونوگرافی نزدیکی داشته باشید.

توجه :
– در صورت عدم پاسخ مناسب تخمدان ها (عدم رشد تخمدان یا تحریک بیش از حد تخمدان) درمان در هر زمانی متوقف می شود.

– تزریق داروی سوپرفکت یا HMG به هیچ وجه بدون مشورت پزشک قطع نشود.

– پس از عمل تخمک کشی و گرفتن نمونه اسپرم از همسر در همان روز لقاح در شرایط آزمایشگاهی انجام می شود.

– ۷۲-۴۸ ساعت پس از عمل تخمک کشی در صورت انجام لقاح و تقسیمات سلولی ۵-۱ آمبریو (جنین) تشکیل شده به داخل حفره رحم منتقل خواهد شد.

عوارض احتمالی IVF
۱. چند قلویی

۲. سقط

۳. زایمان زودرس

۴. به ندرت حاملگی خارج رحم

نکته ها :
– همزمان با روشهای درمان ناباروری، ورزش و استفاده از تکنیک های تنفسی در کاهش استرس زوج نابارور سودمند است.

– وجود ارتباطی روشن و صمیمی بین زوجین و حمایتهای عاطفی طرفین نیز یکی از راههای کاهش استرس ناشی از ناباروری است.