محل تلاقی درز افقی جلوئی و درز طولی جمجمه همان «ملاج» است که در لمس سر یک نوزاد بخوبی مشخص می شود که فاقد استخوان و نرم است… زودتر بسته شدن ملاج نوزاد، می‌تواند مانع رشد مغز شده و باعث عقب‌افتادگی ذهنی، نابینایی، تشنج و سندرم سر صاف شود…
نقاط نرم روی سر نوزاد از دو قسمت باز به نام ملاج تشکیل شده است. یکی از آنها که در جلوی سر قرار دارد بزرگ‌تر بوده و دیگری که در پشت سر قرار گرفته است کوچک‌تر است. این‌ها واقعاً فضاهای بازی هستند که در استخوان‌های جمجمه قرار دارند.
قسمت جلویی، "ملاج" است و دیگری که در پشت سر قرار گرفته است "ملاج خلفی" نامیده میشود. قسمت جلویی شبیه الماس بوده و آن قسمت که در پشت سر قرار دارد به شکل یک مثلث کوچک است.
با این که به نظر می‌رسد جمجمه نوزاد ناقص است ولی جای هیچ گونه نگرانی وجود ندارد. آنها به طور طبیعی شکل گرفته و به عبور سر کودک در کانال تولد کمک می‌کنند.
پس از تولد نوزاد، در حالی که مغز نوزاد در حال رشد است این قسمت‌ها هنوز نرم باقی می‌مانند. در صورتی که متوجه ضربان نبض در این قسمت‌ها شدید باید بدانید که علتان عبور جریان خون از این ناحیه است و دلیلی برای نگران شدن وجود ندارد.
شما می‌توانید از این نقاط نرم برای تشخیص بیماری‌ها و میان مایعات موجود در بدن استفاده کنید در غیر این صورت شما نباید از لمس کردن ملایم و محتاطانه ملاج نوزاد نگرانی داشته باشید.
مشاهده ملاج
برخی از والدین در هنگام لمس ملاج نوزاد دچار اضطراب می‌شوند. به هر حال، لزومی برای نگرانی یا اجتناب از لمس ملاج نوزاد نیست زیرا آنها با غشاها یا لایه‌های بافتی محافظت شده‌اند.
تغییرات یا ناهنجاری‌ها در ملاج ممکن است نشانه رشد و سلامت نوزاد شما باشند. به همین دلیل پرستاران و پزشکان در هنگام ویزیت نوزاد به راحتی ملاج او را نیز معاینه می‌کنند. برای مثال تأخیر در بسته شدن ملاج یا بزرگ شده ملاج می‌تواند نشانه برخی از بیماری‌ها باشد.
فرورفتگی ملاج نوزاد
زمانی که شما ملاج نوزاد را لمس می‌کنید باید کمی احساس سختی یا انحنای روبه بیرون داشته باشید. فرورفتن ملاج نوزاد معمولاً به معنی این است که نوزاد دچار کم‌آبی شده است (مقدار کافی مایعات در بدن او وجود ندارد). برخی دیگر از علائم کم‌آبی در بدن کودک عبارتند از گودی چشم‌ها و کمتر مرطوب شدن پوشک او. اگر هر یک از این علائم را در نوزاد خود مشاهده کردید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
برآمدگی ملاج نوزاد
زمانی که نوزاد گریه می‌کند ممکن است ملاج او حالت برآمدگی پیدا کند اما زمانی که گریه او پایان یافت، ملاج هم پایین رفته و به محل قبلی خود بازمی‌گردد. در این صورت جای نگرانی وجود ندارد.
ملاج برآمده که به حالت اولیه خود بازنگردد می‌تواند نشانه ابتلا به بیماری‌های خطرناکی مانند عفونت یا التهاب مغز باشد. در صورتی که این علائم با تب نیز همراه بود یا نوزاد به طرز غیرعادی خواب‌آلوده بود حتماً باید به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
چه موقع این نقاط نرم در سر نوزاد بسته می‌شوند؟
در نهایت، استخوان‌های جمجمه نوزاد به اندازه کافی مواد معدنی جذب کرده و به طور کامل جوش خورده و فاصله بین آنها هم بسته میشود. ممکن است شما متوجه شوید که قسمت پشت ملاج زودتر بسته میشود.
معمولاً بین ۲ تا ۴ ماهگی قسمت پشت ملاج بسته میشود قسمت جلویی ملاج نوزاد ممکن است تا دو سالگی هم باز بماند. (به این دلیل که مغز فضای مورد نیاز برای رشد را داشته باشد) هر چند این قسمت از ملاج نوزاد نیز باید تا ۱۹ ماهگی بسته شده باشد.
چه موقع باید در مورد نقاط نرم روی سر نوزاد نگران بود؟
برخی موارد وجود دارد که شما باید در مورد نقاط نرم روی سر نوزاد خود نسبت به آنها نگران باشید. طاهر طبیعی ملاج کودک سخت بوده و با لمس به میزان اندکی فرو می‌رود.
در صورتی که هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید باید به متخصص اطفال مراجعه کنید:
ملاجی که به میزان زیادی تورفته باشد. ممکن است بدن نوزاد دچار کم‌آبی شده باشد. باید توجه داشته باشید که اگر نوزاد شما بیمار است؛ پزشک تورفتگی یا بیرون‌زدگی ملاج نوزاد را مورد معاینه قرار دهد.
ملاجی که به میزان زیادی برآمدگی داشته باشد. ممکن است نوزاد دچار التهاب مغزی شده باشد. در صورتی که ملاج نوزاد شما ضربه خورده باشد و او تب کرده باشد یا به شدت بیحال شده باشد باید نگران بود.
ممکن است ملاج کودک در هنگام گریه کردن، سرفه کردن، تخلیه باد معده یا استفراغ کردن برآمده شود؛ در صورتی که پس از رفع علت، برآمدگی برطرف شود جای نگرانی نیست اما در غیر این صورت باید حتماً به یک متخصص اطفال مراجعه کنید.
در صورتی که نقاط نرم روی سر نوزاد زودتر از موعد مقرر بسته شوند چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر نقاط نرم روی سر نوزاد زودتر از موعد مقرر بسته شوند ممکن است باعث ابتلا به برخی بیماری‌ها باشد.
زودتر بسته شدن ملاج می‌تواند مانع رشد مغز شده و باعث عقب‌افتادگی ذهنی، نابینایی، تشنج و سندرم سر صاف شود.
زودتر بسته شدن ملاج یا کرانیو سین استوز نوعی نقص مادرزادی است که به به بسته شدن زودهنگام یک یا چند مفصل فیبری بین استخوان‌های جمجمه نوزاد (درزهای جمجمه) گفته میشود، در این حالت ملاج نوزاد زودتر از شکل‌گیری کامل مغز بسته میشود. چون رشد مغز، علی‌رغم بسته شدن درزهای جمجمه ادامه می‌یابد، سر بدشکل میشود.
علت کرانیو سین استوز غالباً مشخص نیست، اما گاهی اوقات پی‌آمد اختلال‌های ژنتیکی است.
جمجمه نوزاد ۷ استخوان دارد. مفصل‌هایی که اصطلاحاً درز جمجمه گفته میشود، از بافت فیبری محکمی تشکیل میشود که این ۷ استخوان را کنار هم نگه می‌دارد. درزهای جلوی جمجمه نوزاد در یک نقطه نرم و بزرگ (ملاج) در بالای سر به هم می‌رسند. این درزها معمولاً تا حدود دو سالگی و زمان جوش خوردن استخوان‌ها به هم منعطف است تا مغز نوزاد فرصت و فضای لازم را برای رشد کردن داشته باشد.
نشانه‌های کرانیو سین استوز معمولاً از همان بدو تولد مشخص است، البته این نشانه‌ها پس از گذشت چند ماه واضح‌تر میشود. علائم کرانیو سین استوز عبارت است از:
بدشکل شدن جمجمه، شکل جمجمه به محل درزی بستگی دارد که زودتر از موعد بسته شده است.
حس غیرعادی یا ناپدید شدن ملاج بالای جمجمه
ایجاد یک لبه برآمده و سخت در امتداد درز بسته شده
آهسته شدن رشد سر یا رشد نکردن سر
دلایل دیگر بدشکلی سر
بدشکلی سر همواره علامت کرانیو سین استوز نیست. برای مثال اگر پشت سر نوزاد صاف باشد، ممکن است نوزاد مدت زیادی را روی یک طرف سر خوابیده باشد. برای اصلاح این بدشکلی کافی است که نوزاد مرتب جابه‌جا شود یا اگر ناهنجاری قابل توجه است، کلاه محافظ (ارتوز جمجمه) روی سر نوزاد گذاشته شود تا شکل سر به تدریج تغییر کند و عادی شود.
متخصص اطفال در ۱۸ ماه اول پس از تولد نوزاد در هر مرتبه ویزیت، نقاط نرم سر را معاینه کرده و در صورت بروز این مشکل برخی اقدامات و عمل‌های جراحی را برای باز کردن دوباره ملاج را تجویز نماید.
علائم دیگر روی سر نوزاد که باعث نگرانی است!
ضربات و کبودی‌ها. بلافاصله پس از تولد نوزاد شما باید کبودی‌ها و تورم را روی سر نوزاد بررسی نمایید. این مشکل غالباً در قسمت بالایی پشت سر دیده میشود. ممکن است شما متوجه یک "سفالوهماتوم" یا ناحیه کبودشده نرم روی سر نوزاد شوید که در هنگام زایمان ایجاد میشود. معمولاً این مشکلات پس از مدتی به‌خودی‌خود بهبود یافته و نگران‌کننده نیستند.
تغییرات در موها. ممکن است موهای نوزاد در هنگام تولد بسیار نازک باشد یا به طور کامل طاس باشد. حتی اگر نوزاد به طور کامل مو داشته باشد ممکن است مدت کوتاهی پس از تولد موهای خود را از دست بدهد.
این موضوع بدان دلیل اتفاق می‌افتد که موها صرفاً یک پوشش محافظ برای سر کودک در رحم مادر است. این موها می‌ریزند و موهای معمولی جای آنها را می‌گیرند. ممکن است شما متوجه تغییر رنگ مو از روشن به تیره در چند هفته، چند ماه یا چند سال پس از تولد شوید. این مسائل طبیعی است.
