یكی از شایع‌ترین مشكلات چشمی كه كودكان با آن روبه‌رو هستند، تنبلی چشم است كه البته بارها درباره آن صحبت شده است. اما علاوه بر آن، انحراف چشم كودكان را هم نباید نادیده گرفت. طبق نظر متخصصان، با پیگیری‌های بموقع و مناسب می‌توان از بروز مشكلات جدی چشم پیشگیری كرد.
دكتر احمد عامری ، چشم پزشك و فوق تخصص استرابیسم در گفت‌وگو با «جام‌جم» در این‌باره توضیح می‌دهد: انحراف چشم بیماری‌ای است كه در نتیجه وجود اختلال در سیستم اعصاب یا عضلات چشم ایجاد می‌شود، و می‌تواند سبب بروز مشكلاتی جدی‌برای فرد شود.
به گفته این پزشك متخصص، انحراف چشم می‌تواند باعث بروز اختلال در بینایی كودك به شكل تنبلی چشم شود.
تنبلی و انحراف چشم
زمانی كه نوزاد در شرایط عادی و طبیعی متولد می‌شود، همه اعضای بدن یك فرد بزرگسال را دارد؛ دست، پا، زبان، چشم و… اما در دوران نوزادی او قادر نیست از هیچ كدام این اعضا بدرستی استفاده كند. در حقیقت تا تكامل ایجاد نشود، كودك هم نمی‌تواند از اعضای بدنش استفاده كند.
به گفته دكتر عامری، چشم انسان هم از این قاعده مستثنا نیست. به این معنی كه اگر تصویرها واضح و دقیق روی شبكیه ایجاد نشود، سیستم بینایی هم برای دیدن تحریك نمی‌شود؛ در این شرایط تنبلی چشم بروز می‌كند.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران درباره تنبلی چشم می‌گوید: برای این‌كه مغز بتواند درك درستی از تصویرهای دریافتی داشته باشد، باید تصویری واضح و روشن همزمان روی دو چشم ظاهر شود. اما زمانی كه مشكلی مانند انحراف وجود داشته باشد، این سیستم مختل می‌شود. بنابراین تنبلی چشم ـ كه یك اختلال تكاملی است ـ ناشی از وجود اختلال در ایجاد تصویر روی هر دو چشم است.
وی با اشاره به این اختلال تكاملی خاطرنشان می‌كند: زمانی كه متوجه ایجاد این اختلال شویم، باید آن را درمان كنیم تا تنبلی چشم هم درمان شود.
به گفته وی، این نكته رمز موفقیت درمان است و به همین دلیل درمان در سنین پایین‌تر نتیجه بهتری خواهد داشت.
علل ایجاد انحراف چشم
دكتر عامری با اشاره به این نكته كه انحراف چشم یكی از عللی است كه می‌تواند باعث اختلال ایجاد تصویر روی شبكیه شود، توضیح می‌دهد: انحراف چشم می‌تواند به شكل مادرزادی یا اكتسابی بروز كند؛ انحراف چشم مادرزادی در ۵ تا ۶ ماه اول تولد اتفاق می‌افتد و اگر بعد از این سنین نمایان شود، اكتسابی است.
به گفته وی، اگر انحراف چشم مادرزادی باشد، معمولاً در ۵، ۶ ماه اول زندگی نوزاد تشخیص داده و درمان می‌شود، اما گاهی زمان زیادی از ایجاد این مشكل می‌گذرد و والدین با تشخیص انحراف در چشم كودك به پزشك مراجعه می‌كنند.این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران در این‌باره توضیح می‌دهد: در چنین شرایطی اگر مشكل اصلی تشخیص داده و كودك درمان شود، براحتی می‌توان از بروز تنبلی و انحراف چشم جلوگیری كرد.
به گفته وی در صورت مراجعه و تشخیص بموقع می‌توان به درمان تنبلی و انحراف چشم امیدوار بود.
نشانه انحراف چشم
به گفته دكتر عامری تنها نشانه‌ای كه والدین می‌توانند متوجه وجود انحراف چشم كودك شوند، تغییر ظاهری چشم‌هاست. وی توضیح می‌دهد: گاهی نیز ظاهر چشم كودك نشان‌دهنده انحراف است، ولی در اصل هیچ مشكلی وجود ندارد كه به این شرایط، انحراف كاذب می‌گوییم.
این افراد باید دقت داشته باشند پس از تشخیص انحراف كاذب هم باید تا زمانی كه پزشك تعیین می‌كند، بررسی‌ها و پیگیری‌های لازم را انجام دهند.
انحراف چشم قابل درمان است
دكتر عامری با بیان این نكته كه انحراف چشم را در سنین بالا هم می‌توان درمان كرد، یادآور می‌شود: با این‌كه انحراف چشم تا سنین بالا هم قابل درمان است، اما تنبلی چشم باید در سنین كودكی تشخیص داده و درمان شود.بنابراین پس از معاینه كودك اگر پزشك متوجه انحراف چشم او شود، باید درمان لازم را انجام داد.
دكتر عامری با اشاره به تجویز عینك برای كودكان مبتلا به انحراف چشم می‌گوید: گاهی ممكن است پزشك تشخیص دهد كه كودك به عینك نیاز دارد، اما تجویز عینك گاهی می‌تواند همه انحراف را اصلاح كند.
به گفته وی، گاهی وقتی كودك عینكش را برمی‌دارد، انحراف چشمش ظاهر می‌شود. این نشان می‌دهد كه این انحراف وابسته به ضعف چشم است. در این شرایط اگر ضعف چشم درمان شود، انحراف هم درمان می‌شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه درباره مواردی كه قسمتی از انحراف با استفاده از عینك باز هم باقی می‌ماند، توضیح می‌دهد: چشم این بچه‌ها معمولا با ۳ نوع مشكل روبه‌روست؛ آنها هم چشم‌های ضعیفی دارند و هم با تنبلی و انحراف چشم درگیر هستند كه درمان هر كدام از اینها هم متفاوت است.
به گفته این پزشك متخصص، ضعیفی چشم با عینك درمان می‌شود كه اگر بتواند انحراف را هم برطرف كند، اتفاق خوبی است. ولی اگر عینك نتواند انحراف چشم را اصلاح كند، درمان تنها از طریق جراحی امكان‌پذیر است، اما درمان اصلی تنبلی چشم فقط بستن چشم است.
دكتر عامری به والدین هشدار می‌دهد: گاهی این سه نوع مشكل متفاوت در عضو كوچكی مانند چشم تشخیص داده می‌شود كه باید به آن دقت داشته باشند و درمان را تا پایان ادامه دهند.
ابداع روش جدید درمان تنبلی چشم كودكان
رئیس مركز تحقیقات اپتیك و لنز ایران از ابداع روش جدید در درمان آمبلیوپی (تنبلی چشم) در كودكان و نوزادان خبر داد و گفت: در این روش از لنزهای پروستتیك نرم ـ لنزهای دارای سوراخ سوزنی(Pine hole) ـ استفاده می‌شود.
یک چشم پزشک با اعلام این خبر افزود: اصلاح عیوب انكساری چشم كودكان مبتلا به تنبلی چشم با گذاشتن یك لنز كه سطح قرنیه را پوشانده و امكان دیدن را تنها از یك سوراخ كوچك میسر می‌سازد، صورت می‌گیرد.
وی ادامه داد: تنبلی چشم در كودكان سبب می‌شود كه مانعی در برابر دید یكی از چشم‌های كودك ایجاد شده، مراكز مغزی مربوط به آن چشم تكامل نیابد و كودك تنها با یك چشم قادر به دیدن اشیا باشد.
به گفته این چشم پزشک ، تنبلی چشم در سنین بالاتر از ۹ سالگی قابل درمان نیست. به همین علت چشم پزشكان در درمان كودكان مبتلا به تنبلی چشم با بستن چشم سالم كودك واصلاح چشم معیوب از تنبلی چشم پیشگیری می‌كنند.
وی با اشاره به این‌كه اصلاح دید چشم معیوب در كودكان و نوزادان بسیار مشكل است، یادآور شد: نمره عینك در اغلب كودكان كم سن و سال قابل اندازه‌گیری نبوده و عینك برای آنان قابل تجویز نیست.
در روش ابداعی جدید، لنزهایی به صورت سوراخ سوزنی (Pine hole) طراحی و ساخته می‌شوند كه یك قسمت شفاف شبیه یك سوراخ كوچك روی لنز تعبیه می‌شود.
وی اضافه كرد: این لنز روی چشمی كه دارای عیب انكساری است، قرار گرفته، به این ترتیب كودك قادر است از داخل سوراخ براحتی مشاهده كند.
رئیس مركز تحقیقات اپتیك و لنز ایران اظهار كرد: این روش نیازمند اندازه‌گیری دقیق عیب انكساری نبوده، پزشك براحتی با گذاشتن یك لنز سوراخ سوزنی روی چشم كودك، دید چشم معیوب را اصلاح می‌كند.
وی ادامه داد: چشم پزشك می‌تواند به جای بستن چشم مقابل به روش معمولی از لنزهای پوشاننده (اكلودر) استفاده كند.
