چرا عادات به خواب رفتن مهم است؟
عادتهای شروع خواب یك دسته مفاهیم بسیار مهم هستند، كودكی كه در حالت بیداری به رختخواب برده می شود و یاد می گیرد كه با استفاده از روشهای خود آرامش دهندگی به خواب برود اغلب قادر می شود كه مانند بزرگسالان پس از بیدار شدن در نیمه شب خود به خود آرام شده و مجددا به خواب برود، از دیگر سو كودكی كه با استفاده از بعضی عادتهای والدین مثل تكان دادن توسط والدین یا حضور جسمی والدین به خواب می رود ممكن است كه گاهی اوقات هنگامی كه در نیمه شب تنها بوده و از خواب بیدار می شود در به خواب رفتن مجدد مشكل داشته باشد.
به همین دلیل از والدین خواسته می شود تا به طور آزمایشی هنگام خوابانیدن فرزندشان وی را تكان ندهند یا اجازه ندهند كه فرزندشان در جایی غیر از رختخوابش بخوابد (از جمله تاب، صندلی اتومبیل، یا تختخواب والدین). والدین می توانند به طور آزمایشی در نیمه شب هنگامی كه فرزندشان تكان می خورد یا گریه می كند برای مدت كوتاهی قبل از پاسخ دادن فوری به وی كمی منتظر بمانند تا كودك خود آرامش دهندگی و به خواب رفتن مجدد را فراگیرد. اگر فرصت مناسب داده شود بیشتر كودكان یاد خواهند گرفت تا خودشان و بدون نیاز به كمك والدین مجددا به خواب روند.
كولیك شیرخواران و بیدار شدن در طول شب
كولیك شیرخواران از جمله مشكلات ناتوان كننده برای زوجهایی است كه تازه پدر و مادر شده اند. اگر چه كولیك به تنهایی یك مشكل خواب محسوب نمی شود ولی به نظر می رسد كه در شیرخواران كولیكی كل مدت خواب كوتاهتر است. ممكن است كه مشكلات خواب گاهی پس از بزرگ شدن كودك و گذشتن از سن كولیك شیرخوارگی نیز ادامه پیدا كند چرا كه والدین برای ساكت كردن كودك از روشهایی استفاده می كنند كه با تطابق با الگوهای طبیعی خواب كودك تداخل ایجاد می كند (از جمله بغل كردن‌های مكرر و سوار كردن به اتومبیل).
در شیرخوار بزرگتر از ۴ ماه كه شبها بیدار می شود چنین برداشت می شود كه این شیرخوار گریه كردن در هنگام شب را یاد گرفته است. این شیرخواران وقتی كه در آغوش گرفته می شوند به سرعت آرام می شوند. بعضی ها بر این باور هستند كه علت تداوم این وضعیت امتیازاتی است كه والدین برای ادامه بیدار شدنها به شیرخواران می دهند. جهت حل این مشكل یك رویكرد این است كه والدین به فواصل طولانی تری نسبت به گریه كودك بی توجه باشند یا اصلا به گریه های كودك اعتنایی نكنند. هر دو روش ممكن است كه برای چند شب سخت باشد ولی در نهایت شیرخوار یاد خواهد گرفت كه خودش دوباره بخوابد.
روش دیگری كه موثر بودنش ثابت شده و برای بعضی از والدین قابل قبول تر است بیدار كردن زمان بندی شده كودك می باشد. در این روش والدین بر طبق جدول زمان بندی شده و بر اساس پیش بینی قبلی‌شان سر ساعتهای مشخصی كودك را بیدار می كنند. هر چه كه تعداد بیدارشدن‌های خود به خود كاهش یابد فواصل بین بیدار كردن‌های زمان بندی شده نیز كاهش خواهد یافت. در نهایت بیدار شدن‌های خود به خود بر طرف خواهند شد و بیدار كردن‌های زمان بندی شده نیز متوقف خواهد شد.
اختلالات شروع و تداوم خواب
این اختلالات در كودكان نوپا و پیش دبستانی بیشتر دیده می شود. در این كودكان موضوعات تكاملی مهمی از جمله خود مختاری و جدایی دیده می شود. گاهی اوقات والدین با ایجاد محدودیت برای كودكان مشكل دارند و به تقاضاهای مكرر كودك از جمله دادن یك لیوان دیگر آب یا گفتن یك داستان دیگر تن در می دهند.
در این موارد پیشنهاد می شود كه والدین در موقع درخواستهای كودك برای تاخیر در خوابیدن با حفظ آرامش ولی خیلی محكم اعتراضات كودك را نادیده بگیرند. از مواجهه بیشتر با كودك با گفتن این جمله می توان اجتناب كرد: تا زمانی كه او در رختخواب باشد در اتاق باز خواهد بود ولی زمانی كه او از رختخوابش بلند شود در بسته خواهد شد (ولی قفل نمی شود!). در ابتدا لازم است كه والدین كنار در بایستند و شاید در را ببندند اما به محض اینكه كودك به رختخوابش بر می گردد در را باز كنند.
روش جدیدی به نام گذرنامه زمان خواب ممكن است برای كودكان كمی بزرگتر مفید واقع شود. یك برگه ای كه در بالای آن اسم كودك نوشته می شود و این برگه جهت خروج كوتاه مدت از اتاق خواب هر شب از طرف كودك به والدین داده می شود، سپس بعد از برگشت كودك به رختخواب این گذرنامه مجازی در اختیار والدین می باشد و كودك نمی تواند از اتاقش خارج شود.
برای كودكانی كه در به خواب رفتن پس از رفتن به رختخواب مشكل دارند می توان از عادتهای مطلوب زمان خواب با موفقیت استفاده كرد، از جمله گفتن داستان، خواندن آواز، یك نوشیدنی یا مالش دادن پشت كودك. سپس به تدریج می توان زمان این عادت‌ها را هر شب زودتر شروع كرد تا اینكه كودك در زمان مطلوب به رختخواب برود. استفاده از اشیاء دارای بار عاطفی مثل پتو، پارچه یا عروسكهای حیوانات نیز ممكن است در شروع خواب مفید باشد.
خوابیدن در رختخواب والدین
بسیاری از افراد باتجربه در زمینه بیماریهای خواب در كشورهای غربی این روش را ناپسند می شمارند چرا كه ممكن است با عدم تكامل استقلال در كودك همراه شود، ولی هیچ مطالعه ای این نگرانیها را تایید نكرده است.
بعضی از نویسندگان معاصر از این روش حمایت می كنند چراكه این الگو در بسیاری از كشورهای غیر غربی رواج دارد و سبب احساس امنیت و محبت در كودك می شود.
بدون در نظر گرفتن نوع نگرش به خوابیدن در رختخواب والدین، شیوع این عادت كمتر از واقع توسط والدین گزارش می شود زیرا خانواده ها از اینكه این روش ممكن است مورد قبول پزشكان نباشد از اظهار آن نگران هستند.
مطالعات نشان می دهند كه خوابیدن در رختخواب والدین شایع است. حدود ۳۵ تا ۵۵ درصد كودكان پیش دبستانی و ۱۰ تا ۲۳ درصد دبستانی ها با والدین خود می خوابند و این روش در میان آسیایی ها روشی مورد قبول است.
خطرات خوابیدن كودكان در رختخواب والدین را نیز نباید نادیده گرفت. در یك بررسی ۸ ساله در امریكا ۵۱۵ مورد مرگ در كودكان كمتر از ۲ سال دیده شده است. تقریبا یك چهارم این مرگها به علت قرار گرفتن كودك در زیر یكی از والدین در رختخواب مشترك بوده است و سه چهارم مرگها نیز به علت قرار گرفتن در قسمتهای مختلف تختخواب بوده كه سبب خفگی شده است.
مشكلات خواب در كودكان بزرگتر
شیوع مشكلات خواب در سنین دبستان و نوجوانی مجددا بیشتر می شود. به موازات كاهش كنترل والدین و افزایش نیازهای آموزشی و اجتماعی كودك ممكن است كه خواب كودك هر چه بیشتر نامنظم شود. گاهی اوقات تاخیر در شروع خواب، كاهش ساعات خواب و خواب آلودگی بیش از حد هنگام روز وجود دارد.
در موارد شدید ممكن است در این كودكان سندرم تاخیر مراحل خواب ایجاد شود، این بدان معنی است كه آنها نمی توانند در شب بخوابند یا اینكه در هنگام روز بیدار بمانند. این حالت یك نوع اجتناب از مدرسه محسوب میشود. درمان این حالت مجبور كردن كودك به خوابیدن سر ساعت مشخص است تا كم كم این ساعت خواب به زمان مناسب خودش در شب برسد.
اقدامات لازم جهت تشویق الگوهای خواب طبیعی
با توجه به شیوع بالای عادتهای نامطلوب خواب در بین خانواده هایی كه بچه های كوچك دارند، توصیه می شود كه در هر ویزیت كودك توسط پزشك متخصص كودكان یا پزشك خانواده راجع به خواب كودك نیز صحبت شود. به این ترتیب والدین می توانند از این فرصتها استفاده كنند و به این نكته آگاه شوند كه تكامل الگوهای درست خواب به اندازه تغذیه مناسب و مراقبت از دندانها در كودكان مهم است.
