پرسش و پاسخ درباره بیش فعالی
تفاوت اختلال كمبود توجه و اختلال كمبود توجه/بيش فعالي در چيست؟
پاسخ:
در طي سالهاي اخير، مدلهاي مختلفي از اختلال كمبود توجه/بيش فعالي براي كودكان،نوجوانان و بزرگسالان معرفي شده كه آنها متاثر از سيستم طبقه بندي شده DSM V امريكاست.
اختلال كمبود توجه/بيش فعالي نگرشي است از راهنماي تشخيصي و آماري معيار تشخيص اختلالت رواني ( DSM – IV – TR )
اختلال كمبود توجه همراه يا بدون بيش فعالي نوع قديمي تري از DSM IIIR مي باشد.در نوشته هاي قديمي اين اختلال را مترادف با اختلال كمبود توجه/بيش فعالي خواهيد يافت.
توماس براون علائم (رايج) متداول اختلال كمبود توجه را تشريح كرد:
برانگيختگي (آشفتگي) سريع توسط يك محرك خارجي
اشكال در پيروي از دستورات ديگران
مشكل در حفظ تمركز و دقت
اغلب به نظر نمي رسد كه به سخن بيان شده توجهي كند.
بي دقتي در انجام امور و وظايف محوله
مشكل داشتن در ساماندهي اهداف مستقيم امور
ناتمام گذاشتن فعاليت در حال انجام و آغاز فعاليتي ديگر.
برخي تحقيقات نشان ميدهد، كودكاني با علائم بيش فعالي،تمايل بيشتري در بروز اختلالات رفتاري دارند در حاليكه كودكاني با علائم اختلال كمبود توجه احتمال بيشتري دارد كه به افسردگي يا اختلالات اضطراب دچار شوند.
اختلال كمبود توجه/بيش فعالي – سن آغاز اختلال
سوال:
شروع اختلال كمبود توجه/بيش فعالي در چه سني است؟
پاسخ:
اختلال كمبود توجه/بيش فعالي از نظر ژنتيكي قابل انتقال سات. برخي مادران قادرند نشانه هاي اختلال فرزندانشان را در دوران بارداري يا در سنين اوليه بشناسند.اما معمولا" اين علائم از زمان رشد طبيعي نوپاها قابل تشخيص نيستند.معمولا" در زمان مهدكودك يا سنين آغازين مدرسه، كودكان دچار اختلال ، علائم نوعي اختلال را بروز خواهند داد; زيرا در پذيرش قوانين اجتماعي با ديگران يا مربيان دچار مشكل خواهند شد.همچنين اين امكان وجود خواهد داشت كه آنها با پائين بودن گستره توجه، پريشاني و پائين بودن كنترل تحريكات درااي مشكل باشند .
كودكان ( به خصوص دختران ) ممكن است در درازمدت با نوع بي توجهي اختلال كمبود توجه/بيش فعالي قادر به رفع مسائل خويش باشند. بنابراين در مدرسه كودكاني هستند كه آسيب ديدگي شديد ندارند و در تستها نيز عالي عمل مي كنند.با رشد(فيزيكي)و بالا رفتن انتظار يا تفاوت در خواسته خودسازي و عملكرد اجرائي، آنان ممكن است به مشكلات برزي برخورد نمايند. در برخي بانوان جوان در سن ۱۳ يا ۱۴ سالگي با تغييرات هورموني، مسائل آشكار اختلال كمبود توجه/بيش فعالي بروز مي كند.در اين حالت كه هيچ نوع علائم شديد اختلال قبل از ۷سالگي ديده نشده، توافقي بين متخصصان در زمينه طبقه بندي علائم موجود نمي باشد.اگر در بيماران برخي معيارهاي شتخيصي اختلال ديده شود و بتوان دلايل اجتماعي ديگر را ناديده انگاشت، بيشتر پزشكان، درمان آزمايشي اختلال را پيشنهاد خواهند كرد.
اختلال كمبود توجه/بيش فعالي و پيامدهاي اصولي آن
سوال:
چگونه ميتوانم رفتار كودك مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي خويش را تغيير دهم؟ قوانين اساسي تعديل رفتار چيست؟
پاسخ:
راسل بركلي متخصص مشهورامريكائي اختلال كمبود توجه/بيش فعالي، نياز به نتيجه(پيامد) مثبت آني در تعديل رفتار كودكان مبتلا به اختلال را مورد تاكيد قرار داد.
استفاده بيشتر از پيامدهاي آني.
كاربرد مكرر پيامدهاي بهتر.
بكارگيري بيشتر پيامدها يا نتايج جالب توجه.
ايجاد انگيزه قبل از تنبيه.
تلاش براي تداوم.
برنامه ريزي در مورد موقعيت ها و تغييرات دشوار.
پيش بيني وضع ناتواني آنها.
تمرين بخشش.
دستيابي به اين امر دشوار است به خصوص زمانيكه يكي از والدين يا هردو دچار اين اختلال باشند..
اختلال كمبود توجه/بيش فعالي و شب ادراري
سوال:
آيا اختلال كمبود توجه/بيش فعالي با شب ادراري يا مشكلات مثانه در ارتباط است؟
پاسخ:
بسياري از والدين كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي اظهارميدارند كه كودكانشان مشكل كنترل مثانه و شب ادراري دارند.
دكتر بري دوئل و همكاران در دانشگاه ايروين-دانشكده پزشكي- كاليفرنيا دريافتند، كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي،سه برابر بيشتر از آنانكه دچار اختلال نبودند از مشكلات ضعف كنترل مثانه و شب ادراري رنج مي برند. كودكان مبتلا به اختلال، اغلب با مسائل پيشرفته اين چنيني درگيرند.آنها در كسب آگهي از كنترل ادرار مشكل خواهند داشت.
ايميپرامين داروي ضد افسردگي كه عموما" براي مشكل شب ادراي بكار ميرود، در درمان اختلال كمبود توجه/بيش فعالي نيز مفيد است; بنابراين ممكن است ارتباطي بيولوژيكي بين اين دو مشكل موجود باشد.
اختلال كمبود توجه/بيش فعالي – تعديل رفتار
سوال:
تعديل رفتار در درمان اختلال كمبود توجه/بيش فعالي چيست؟
پاسخ:
رفتاردرماني شيوه اي آزمايش شده براي تغيير رفتارها و عادتهاي معيني است كه با افزايش تكرار رفتارهاي قابل قبول و كاهش ميزان رفتارهاي غير قابل قبول صورت مي پذيرد.
تعديل رفتار دانشي است كه اين نگرش را با برنامه هاي معين شكل گرفته براي كودكان، نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به اختلال تشريح ميكند.مبناي اساسي تعديل رفتار، تركيب نتايج (پيامدها) و پاداش است.واكنش مثبت(ارزشيابي نوع پاداش آني)نسبت به رفتار مناسب ارائه ميشود;بنابراين كودك تلاش خواهد كرد تا رفتارهاي اينچنيني را براي خوشايند والدين و يا دريافت پاداش افزايش دهد.
اختلال كمبود توجه/بيش فعالي و اختلال در عملكرد لوب پيشاني
سوال:
آيا اختلال كمبود توجه/بيش فعالي نتيجه اختلال در عملكرد لوب پيشاني است؟تاثير اختلال در عملكرد لوب پيشاني چيست؟ وظيفه لوب پيشاني چه ميباشد؟
پاسخ:
لوب پيشاني مغز بخش بسيار مهم سيستم فرايند شناختي است و با بخشهاي مختلف مغز ارتباط دارد.لوب پيشاني نقش خاصي در برنامه ريزي و فرماندهي عملكردهاي متفاوتي مثل نظارت(سرپرستي) ايفا مي كند. بسياري از امور روزمره، اصولا" توسط لوب پيشاني كنترل ميشوند:
برنامه ريزي و تصميم گيري در مورد موقعيت جديد
تشخيص و تصحيح خطا و گسترش برنامه جهت ميانجي گري(رفع نقص)
موقعيت هاي دشوار فني و جديد با نياز به راه حلهاي تازه
مقاومت در برابر وسوسه ها و پاسخهاي هميشگي كنترل برانگيختگي و حل و فصل شكست
بنابراين رفتارهاي برنامه ريزي شده، تعمدي و هدفدار اصولا" توسط لوب پيشاني كنترل مي شوند.اين عملكرد عالي مغز * وظيفه اجرائي * آن نيز خوانده مي شود.اين دسته عملكرد براي مجموعه اهداف و برنامه ريزي جهت دستيابي به آنها، تحقق بخشيدن به برنامه ها، مقاصد و گرايش ها و تلاش براي تكميل وظايف ضروري است.
تضعيف عملكرد اجرائي به ايجاد دشواريهاي شديدي در پذيرش موقعيتهاي تازه مي انجامد.
قند و بيش فعالي
سوال:
آيا قند سبب بيش فعالي ميشود؟ آيا قند باعث اختلال كمبود توجه/بيش فعالي مي شود؟ممكن است من با محدود كردن استعمال قند بتوانم مشكلات رفتاري را درمان نمايم؟
پاسخ:
خير.عليرغم تحقيقات باليني مخالف، بسياري از والدين و حتي پزشكان معتقدند مصرف قند با بيش فعالي و تغييرات خلق و خو در كودكان ارتباط دارد.مدتها پيش رژيم غذائي خاصي (feingold) براي كاهش علائم بيماري در اين كودكان بكار ميرفت.والدين ديگر بر اين فرض بودند كه فسفات و افزودنيهاي خوراكي به علائمي شبيه اختلال كمبود توجه/بيش فعالي منجر ميگردد.اين موارد شايد براي يك دوره كوتاه مدت تاثير داشته باشند اما نمي توانند به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي بيانجامد.درحقيقت كنترل آن خيلي دشوار است و ممكن است منجر به مسائل بيشتر روانشناختي گردد بدليل اينكه كودك شما به هيچ وجه شبيه آنان نخواهد بود.
ممكن است يك گروه فرعي كوچكي از كودكان مبتلا به اختلال موجود باشند كه حساسيت خاصي به برخي مواد غذائي داشته باشند.آزمايش كنترل قند يا رژيم هاي غذائي بهتر است براي ۳ يا ۴ هفته تحت كنترل باشد.يك گروه فرعي از كودكان (۱-۳%) ممكن است نتايج اندكي را نشان دهد، پس آزمايش مي تواند ارزشمند باشد اما رژيمهاي غذائي و الگوهاي كاهش تغذيه دليل اصلي گسترش اختلالات تغذيه مي باشند.تا زمانيكه هيچ دليل اساسي علمي براي اقداماتي اينگونه نداريم بهتر آنست كه شما از شيوه درماني چند نمونه اي استفاده كنيد.
اختلال كمبود توجه/بيش فعالي و چاقي
سوال:
آيا ارتباطي بين اختلال كمبود توجه/بيش فعالي و چاقي وجود دارد؟
پاسخ:
مطالعات اخير نشان داده، بزرگسالاني كه براي چاقي خود به دنبال درمان بودند و همچنين دچار اختلال كمبود توجه/بيش فعالي نيز بودند، بصورت معني داري مسائل بيشتري در كاهش وزن دارند.***
اگر معيار تشخيص اختلال كمبود توجه/بيش فعالي را بهبود بخشد و سن شروع علائم اختلال را به جاي ۷سالگي، ۱۲سالگي تعريف نمايد،اين اختلال در بين افراد چاق بسيار شايع خواهد بود.۲۷/۴% از همه مراجعان(بيماران)اختلال چاقي مبتلا به اختلال كمبود توجه نيز ميباشند. چاقي بيش از اندازه(بيش از ۴۰كيلو اضافه وزن) احتمال زيادي خواهدداشت كه به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي مبتلاشوند.(۴۲٫۶%از اين افرادتحت درمان)اين بيماران با هر دو نوع اختلال چاقي و كمبودتوجه/بيش فعالي به مدت بيشتري در بيمارستاننياز به بستري دارند و مدت طولانيتري تحت درمان قرار ميگيرند.ولي نسبت واكنش مثبتشان به دارو پائين است. تا به حال تحقيقات منظم اندكي در دسترس است و فقط تعداد اندكي از پزشكان وروان درمانگران ارزشيابي(سنجش)در حيطه اختلال كمبود توجه/بيش فعالي در بيماران مبتلا به اختلال تغذيه، انجام خواهند داد.
دليل چرائي وقوع همزمان اختلال كمبود توجه/بيش فعالي با چاقي ناشناخته است.نشانه هائي وجوددارد كه تغييرات اعصاب انتقال دهنده در سيستم دوپامين و مراكز پاسخگوئي مغز تحت تاثير قرار گرفته اند.
اختلال كمبودتوجه/بيش فعالي – درمان جايگزين و پزشك
سوال:
بهتر نيست من به پزشكم اطلاع دهم كه از درمان رايگان براي بهبود اختلال كمبود توجه/بيش فعالي استفاده ميكنيم؟
پاسخ:
در مطالعات اخير والدين كودكان مبتلا به اختلال درخواست گفتگو دررمورد استفاده از درمان رايگان و طب سنتي كردند(CAM).ما ميدانيم كه بسياري از والدين مي كوشند تا از شيوه دارودرماني رواني با محركهاي رواني يا دیگر شيوه هاي درمان يچند نمونه اي اجتناب كنند.۶۲نفر از ۱۱۴نفر (۵۴%) از والدين تجربه اين نوع درمان را دارند.دليل آزمايش اين شيوه در ماني در اصل:
يك جايگزيني طبيعي
كنترل بيشتر بر درمان
يك نتيجه مهم مطالعه اين بود كه فقط ۱۴% از والدين در مورد شيوه درمانشان با پزشك خود صحبت ميكردند.اين امر ممكن است باعث ايجاد مشكلات شديدي در كودكان گردد.حتي شيوه هاي طبيعي چون مكملهاي غذائي، استفاده بجا از رژيمهاي غذائي و حتي زياده روي در مصرف ويتامينها نيز ميتواند عامل ايجاد تاثيرات متقابل داروها و مسائل جدي گردند. درحاليكه نتايج علمي اين جايگزيني در اصل نااميد كننده اند، پزشكان معمولا" اين كوششهاي والدين را مي پذيرند.اما پزشكان اطلاعاتي معتبر در مورد مزايا و پيامدهاي منفي احتمالي اين شيوه هاي درماني را نيز اشاره خواهند كرد.
تا اين مرحله از تحقيق، هيچ درمان جايگزيني يا تكميلي براي اختلال كمبود توجه/بيش فعالي موجود نبود تا نتايج مثبت پايداري را اثبات كند.اگر تبليغ يا پيشنهاد افراد عاديو غير متخصص در مورد تضمين اين نوع درمان و بهبود علائم اختلال دريافت داشتيد، بهتر است بيشتر مراقب باشيد.
مصرف ۲بار در روز داروي كنسرتا؟
سوال:
پسرم روزي دوبار داروي كنسرتا (متيل فنيديت او-آر-اس) مصرف ميكند، درست است؟به پسر ۱۰ ساله ام در يك كلينيك خصوصي مصرف داروي كنسرتا ۳۶ميلي گرمي توصيه شده بود.حالا پزشك محلي ما از او خواسته كه ۱۸ گرمي آنرا روزي دوبار صبح و ظهر استفاده نمايد.يكي از مادران انجمن خودياري به من گفته سات كه مورد تائيد نمي باشد.نظر شما چيست؟
پاسخ:
كنسرتا يك نوع نسبتا" جديد از محركهاي رواني است شامل متيل فنيديت شناخته شده.اما مدت زمان بيشتري به طول مي انجامد.در نتيجه سيستم خاص انتقالي( او-آر-او-اس )بين ۱۰ تا ۱۲ ساعت. اگر پسر شما ظهر دارو را مصرف نمايد، ممكن است به مشكلات جدي خوابيدن گرفتار گردد.
يك دليل ديگري كه بهتر است به ميزان مصرف پيشنهادي كلينيك ادامه دهيداين است: ۳۶ ميلي گرم بهترين بازده را در بالابردن توانائي تمركز و حفظ توجه به دنبال دارد.با كمتر از يان ميزان مصرف، پسر شما به اين بازده نخواهد رسيد.
بهتر است با پزشك خود در اين مورد صحبت كنيد.شايد در زمينه اين دارو آگاهي كافي نداشته باشد..اما خيلي ساده است كه پزشك شما سريعا" در اين زمينه اططلاعات مفيدي كسب نمايد.البته يكي از اعضاء گروه خودياري يا يك داروساز محلي نيز ميتواند به شما كمك كند و در ارتباط با اين موضوع با پزشك شما گفتگو نمايد..
اگر پزشك شما تمايلي به تغيير عقيده خود نداشت بهتر اين است به دنبال نظريه دومي باشيد.
اختلال كمبود توجه و كنترل ادراكي و حركتي
سوال:
فرق بين اختلال كمبود توجه/بيش فعالي با كمبود توجه/كنترل حركتي و ادراكي چيست؟هسته اصلي علائم اختلال كمبود توجه/كنترل حركتي و ادراكي چيست؟
پاسخ:
DAMP= كمبود توجه/كنترل حركتي و ادراكي نوعي تشخيص است كه در كشورهاي اسكانديناوي رايج است.اين تشخيص در دهه ۸۰ توسط پروفسور سوئدي ، گيلبرگ مطرح گرديد. علائم اصلي و غيرارادي اختلال كمبود توجه در هر دو نوع بيش فعالي و حركتي و ادراكي معمول است و مميزه اصلي اينست كه در اختلالDAMP (كمبود توجه/كنترل حركتي و ادراكي)نقصان حركتي و ارادي را نيز در برميگيرد.
يك پزشك خصيصه هاي اصلي اختلال كمبود توجه/كنترل حركتي/ادراكي را ميتواند بيابد:
نقص هماهنگي
نقصان دستخط و ديگر عملكردهاي ظريف و دقيق حركتي
نقص در ادراك حسي
گاهي علائم ناشناخته اي نيز حضور مي يابند اينان تغييرات عصب شناختي بي اهميتي اند كه نمي توان آنها را با اختلال شديد عصب شناختي توصيف كرد و ممكن است تفاوتهاي ادراك حسي در نواحي ويژه اي از بدن ( بين دو ناحيه راست و چپ بدن )را شامل شود.
اختلال كمبود توجه/بيش فعالي – نوع بي توجهي
سوال:
نوع بي توجهي اختلال كمبود توجه/بيش فعالي چيست؟اختلال كمبود توجه چيست؟آيا فرزنم ميتواند بدون داشتن علائم بيش فعالي به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي مبتلا باشد؟
پاسخ:
راهنماي تشخيصي و آماري، چاپ چهارم(DSM-IV)سه نوع اختلال كمبود توجه/بيش فعالي را توصيف ميكند:
نوع عمدتا" بيش فعالي-غير اردي
نوع عمدتا" بي توجهي
تركيبي از دو نوع.
كودكان با نوع عمدتا" بي توجهي در اختلال كمبود توجه/بيش فعالي، مستعد خيالبافي مي باشند و در تمركز مشكل دارند.معيار ذيل در تشخيص كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي نوع عمدتا" بي توجهي بكار رفته است.علائم بايد براي حداقل ۶ماه تداوم داشته باشند و پيش از ۷سالگي آغاز شده باشند.
اغلب در توجه به جزئيات با شكست مواجه ميشوند يا در امور مربوط به اداره يا ديگر فعاليتها، از روي بي دقتي مرتكب اشتباه ميشوند.
در حفظ توجه بر امور يا انجام وظايف دچار مشكل ميشوند.
به نظر نميرسد كه به صحبت توجهي كنند.
از دستورالعمل(آموزشها)پيروي نمي كنند و در اتمام رساندن تكاليف مدرسه،امور روزمره يا وظايف اداري شكست مي خورند(نه در اثر رفتارهاي متضاد يا ناكامي در درك آموزشها)
در سازماندهي وظايف و امور مشكل دارند.
از اموريكه به تلاشهاي مداوم ذهني نيازمندند بدشان مي آيد و يا با اكراه به آن مي پردازند( تكاليف خانه و مدرسه )
گم كردن وسايل ضروري براي وظايف و فعاليتها ( مثلا" كتابها-مداد و تكاليف مدرسه … )
به آساني توسط يك محرك خارجي پريشان ميگردند.
در امور روزمره فراموشكار و بي توجه اند.اختلال كمبود توجه/بيش فعالي – ملاك تشخيص ،تشخيص اختلال كمبود توجه/بيش فعالي.
سوال:
ملاك تشخيص اختلال كمبود توجه/بيش فعالي چيست؟اختلال چگونه مشخص ميگردد؟شباهت به چه دارد؟
پاسخ:
طبق DSM- IV براي شناخت ملاك تشخيصي بايد دو جنبه را مدنظر قرار داد:
الف) يكي از علائم ۱- بي توجهي و يا ۲- بيش فعالي بايد به مدت ۶ماه يا بيشتر تداوم داشته باشد به حدي كه با سطح رشدي ناهماهنگ باشد:
* بي توجهي (عدم توجه)
* در توجه به جزئيات ناموفقند يا در فعاليتهاي مربوط به خانه،محل كار يا ديگر امور از روي بي دقتي مرتكب اشتباه ميشوند.
در حفظ توجه به وظايف و انجام امور مشكل دارند.
به نظر نميرسد كه به صحبتها توجهي كنند.
از آموزشها پيروي نمي كنند و در اتمام تكاليف مدرسه،امور روزمره يا وظايف كاري ناموفق عمل مي كنند(نه در اثر رفتار متضاد يا ناكامي در فهم آموزشها)
در ساماندهي وظايف و فعاليتها اغلب مشكل دارند.
در پرداختن به اموريكه نياز به تلاشهاي مداوم ذهني دارد، پرهيز دارند يا بدشان مي آيد.
چيزهائي كه در انجام امور و فعاليتها ضرورت دارند را گم مي كنند( تكاليف مدرسه،مدادها،كتاب …)
به سادگي توسط يك محرك خارجي گيج و پريشان ميشوند.
در امور روزمره فراموشكارو بي توجه اند.
بيش فعالي/غير ارادي بيش فعالي
دست و پاهايشان آرام نمي گيرد يا روي صندلي وول ميخورند(بي قرارند)
در كلاس يا موقعيتهاي ديگري كه بايد حضور داشته باشند،صندلي را ترك مي كنند.
***
در انجام امور يا پرداختن به فعاليتهاي آزاد بصورت كامل مشكل دارند.
***
بيش از حد حرف مي زنند.
غير ارادي
قبل از تكميل پرسشها، جواب ميدهند( جواب را مي پرانند)
در انتظار نوبت مشكل دارند.
خود را به ديگران تحميل مي كنند.فضولي يا ايجاد مزاحمت مي كنند(مثلا" وسط بازي يا حرف ديگران مي پرند
ب) برخي علائم ايجاد آسيب ديدگي قبل از ۷سالگي رويت ميگردند.
ج) آسيب ديدگي از علائم در دو محيط(خانه و مدرسه)نمود مي يابد.
د) بايد مدرك باليني روشني بر آسيب ديدگي معني دار در عملكرد اجتماعي، تحصيلي يا حرفه اي وجود داشته باشد.
ه) رويداد فقط در جريان يك اختلال فراگير رشدي،اسكيزوفرني يا اختلال ديگر رواني نيست
تستهاي آزمايشگاهي اختلال كمبود توجه/بيش فعالي
سوال:
آيا آزمايشي فيزيكي براي تشخيص اختلال كمبود توجه/بيش فعالي موجود است؟
پاسخ:
هيچ تست آزمايشگاهي كه بتواند اختلال كمبود توجه/بيش فعالي را تعيين كند وجود ندارد.اما اين امر مي تواند اهميت داشته باشد كه برخي علائم بيش فعالي يا مشكلات توجه را مستثني كنيم.بنابراين پزشك ، آزمايش عصب شناختي فيزيكي و اساسي براي بيمار در نظر ميگيرد.چشمها و گوشها،انجام برخي آزمايشات انعكاسي(عكس العمل ها) اعمال حركتي، هماهنگي و تست حواس بيمار ، ميتواند اطلاعات مهمي از بيمار در اختيارمان قرار دهد.
سپس آزمايش خون عملكرد تيروئيد( TSH و هورمونهاي T3 و T4 تيروئيد )بهتر است مد نظر قرار بگيرد كه اين در جريان چكاپ (بررسي كلي بدن) بيمار انجام ميگيرد.
اگر بيمار يا خانواده او سابقه بيماري صرع دارند،پزشك آزمايش الكتروآنسفالوگرام مغزي(EEG) نيز انجام خواهد داد.اين عمل علائم خاصي از اختلال كمبود توجه/بيش فعالي را نشان نخواهد داد اما ممكن است اشكالي خاصي از صرع را نمايان كند.اگر شما و پزشكتان تصميم به استفاده از درمان داروشناختي رواني داريد، بايد نوارقلب (EKG) مشكلات معني دار قلبي راآشكار سازد.
اسكن مغزي(توموگرافي كامپيوتري) براي تشخيص ديگر عوامل ناشناخته مشكلات توجه ( مثل بدفرمي عروق-تومور و تجمع مايع مغزي/نخاعي در حفره مغز )مفيد است.اما اين موقعيتها بسيار نادرند.!
برخي والدين بر اين انديشه اند كه تشخيص تصاوير عملكرديSPECT و PET (ابزارهائي جهت تخمين تغييرات بافتهاي سلولي )نشانه هائي از اختلال را نشان خواهد داد.در حال حاضر اين ابزار تشخيصي اساسا" براي تحقيق كاربرد دارد.بايد عوارض جانبي احتمالي و ناشناخته پزشكي را بخصوص درباره كودكان مورد توجه قرار دهيد.بنابراين اين ابزار تشخيصي در تعيين مراحل تشخيص اختلال توصيه نمي شود.
اختلال كمبود توجه/بيش فعالي-نواحي آسيب ديدگي
سوال:
آيا همه كودكان مبتلا به اختلال، بايد داروهاي محرك رواني مصرف نمايند؟
پاسخ:
خير.اما بايد همواره امكان بهبود ناحيه آسيب ديدگي فرد و نشانه اصلي علائم اختلال در كودك را در نظر داشته باشيد.
براي ايجاد طرح درماني مناسب جهت كودكان مبتلا به اختلال، تنها امري كه مي تواند صورت پذيرد،توجه به همه مناطق آسيب ديدگي و منابع و علايق فردي كودكان و محيط آنهاست.بنابراين شيوه درماني چند نمونه اي با جمع آوري اطلاعات از كودك، والدين،معلمان و ديگر افراددر ارتباط با بيمار، آغاز خواهد شد.اين امر در ارزيابي و تعيين بروز مشكلات خاص يا نسخه برداري از تسهيلات فردي بيمار در نواحي مختلف (آسيب ديدگي) كمك خواهد كرد.
علائم بيماري يا رفتارها در زمينه اختلال كمبود توجه/بيش فعالي (يا تشخيص رواني ديگر) فقط زماني قابل درمان خواهد بود كه آنها سبب بروز مسائلي در زندگي فرد بيمار يا تداخل در رشد فردي او گردند.بنابراين دارو فقط يك بخش از شيوه درمان تكميلي خواهد بود تا به مراجع كمك كند به كارائي بالقوه خود در همه حوزه هاي محيط فردي دست پيدا كند.اين عمل گاها" بدون دارو نيز ميسر خواهد بود اما در بسياري از موارد، داروهاي محرك رواني،اساس خويشتن داري(كنترل نفس) و آگاهي بهتر كودكان ميباشند.
ايده هاي متفاوت فراواني در مورد تعداد كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي كه نيازمند داروهاي محرك رواني اند وجود دارد.برخي متخصصان كمتر از ۳۰% كودكان مبتلا را نيازمند اين داروها ميدانند.ديگر متخصصان اظهار مي دارند كه بهتر است هميشه راه درمان داروشناسي را پيشنهاد كنيد.زيرا اين شيوه براي كودك در طولاني مدت، بهترين نتيجه را خواهد داشت.در حدود ۸۰% از كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي كه از دارو استفاده مي كنند، به بهبودي معني داري دست خواهند يافت.ديگر شيوه هاي درماني براي اين كودكان به اين صورت سودمند نخواهد بود.
براي معرفي مزاياي فردي و عوارض جانبي درمان،يك خط مبنا از علائم خاص بايد تعريف شود و(حداقل يكبار در ماه در زمان آغاز)پيوسته دنبال شود.و همه تغييرات مثبت و منفي تحت نظر باشند.
شتابزدگي اختلال كمبود توجه/بيش فعالي
سوال:
چرا كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي بسيار عجول و شتابزده اند؟
پاسخ:
شتابزدگي،واكنش آني به افكار و كردار است بدون درنظر گرفتن تناسب و پيامدهاي آن.
افراد مبتلا،به صحبت كردن، واكنش نشان دادن يا حركت كردن بدون تامل گرايش دارند.خصيصه هاي ويژه شتابزدگي مي تواند شامل:
تصميمات سريع، بدون تامل بر پيامدهاي آن.
واكنش بدون انديشه و تفكر
در مورد مطالب و تناسب شرايط بدون فكر حرف زدن.
قطع كردن صحبتها(گسيختگي مكالمات)
فقدان توانائي در بررسي جزئيات، پذيرش مسئوليتهاي اشتباه.
شتابزدگي همچنين مي تواند مثبت باشد.توانائي تصميم گيري سريع يا واكنش براي مديران و در شرايط اضطراري مي تواند بسيار مهم باشد.اما اين امر مي تواند سبب بروز مشكلات شديد اجتماعي شود كه خود يكي از مهمترين مسائل ناتواني اختلال كمبود توجه/بيش فعالي در همه بيماران است.
انعطاف ناپذيري و اختلال كمبود توجه/بيش فعالي
سوال:
چرا كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي در تطبيق با هر چيز تازه مشكل دارند؟چرا كودكان مبتلا،در موقعيتهاي تازه انعطاف ناپذيرند؟
پاسخ:
يك مساله بسيار شايع در كودكان، نوجوانان و بزرگسالان مبتلا، مساله تطبيق با هر موقعيت جديد است.در حاليكه بسياري از افراد مبتلا به اختلال، چيزهاي جديد را دوست دارند و به جستجوي محركهاي جديد گرايش دارند، اما در تطبيق با محيط تازه، خانه جديد، مربيان مدرسه يا هر تغيير اساسي ديگر در زندگي روزمره خود دچار مشكل ميشوند.حتي لباسهاي تازه يا تغييراتي در غذا يا نوشيدني مورد علاقه آنها مي تواند سبب بروز مشكلات شديد عاطفي رنج آوري گردد.
اختلال كمبود توجه – آغاز دارودرماني
سوال:
چه كاري قبل از درمان اختلال كمبود توجه/بيش فعالي نبايد انجام شود؟
پاسخ:
دارودرماني بخشي از درمان چند نمونه اي اختلال كمبود توجه/بيش فعالي، خطرناك نيست و نبايد انتظار داشت كه در درازمدت بطول بيانجامد و يا عوارض جانبي جدي داشته باشد.اما بايد از آن آگاهي كافي داشت.
براي تشخيص درست اختلال كمبود توجه و اختلال بيش فعالي بعنوان مساله اوليه، متخصصان بهداشت و حفظ سلامت، بايد در موارد ذيل گفتگوئي درماني داشته باشند:
*انتظار بيمار و اهداف دارماني.گاهي اهداف واقع گرايانه تري بايد معرفي شوند.
*اين مهم است كه اساس عوارض داروهاي محرك رواني تشريح گردد اما با تمركز بر خويشتن داري بيمار.محركهاي رواني، مشكلات رفتاري را تغيير نخواهند داد.همه كودكان قادر به شيطنت و اعمال رفتارهاي بد هستند. اما اگر درمان به درستي نتيجه دهد، كودك قادر خواهد بود رفتارهاي منفي خود را مهار كرده و تحت كنترل درآورند-اگر واقعا" بخواهند.
*بايد قانون اساسي خويشتن داري، علائم و عوارض نامساعد احتمالي را پايه ريزي كرد.
*آگاهي از خطرات و مزاياي دارودرماني.
احتمال وقوع مشكلات و عوارض نامطلوب*** بيمار و يا والدينش بهتر است با علائم فقدان دارو(نتيجه معكوس گرفتن) و مصرف بيش ازاندازه آن آشنا گردند.
اگر شما يا فرزندتان تحصيل كرده باشيد و با اصول اساسي درمان آشنا باشيد و با اين نوع درمان موافق باشيد،درمان را آغاز كنيد يا اگر نگراني تان جدي است، در مورد كسب اطلاعات بيشتر دريغ نكنيد.بهتر است والدين ديگر در گروه خودياري را نيز مد نظر قرار دهيد.
داروي اختلال كمبود توجه و بيش فعالي/اختلال كمبود توجه: متيل فنيديت(ريتالين/كنسرتا) و ديگر داروها
سوال:
چه داروئي براي درمان اختلال كمبود توجه و بيش فعالي /اختلال كمبود توجه مي تواند مصرف شود؟آيا شما متيل فنيديت(ريتالين،ريتالينا،كنسرتا) يا داروهاي ديگر را پيشنهاد مي كنيد؟
جواب:
دارودرماني يكي از گزينه هاي شيوه درماني چند نمونه اي در اختلال كمبود توجه/بيش فعالي است.در حاليكه محركهاي ( متيل فنيديت يا آمفتامين ) از گزينه هاي درماني اند، برخي داروهاي ضد افسردگي هم تاثيرات مثبتي بر درمان اختلال كمبود توجه/بيش فعالي دارند.
متيل فنيديت نام رايجترين داروهاي مصرفي در دارودرماني رواني اختلال است.نامهاي گروه داروهاي حاوي متيل فنيديت :ريتالين، ريتالين اس.آر، ريتالين ال.اي يا كنسرتا و متاديت ميباشد.برخي داروهاي متيل فنيديت مربوط به جنسيت (زن و مرد) نيز موجود است( اكوايسم-مديكينت ). متيل فنيديت محرك سيستم عصبي مركزي يا (محرك CNS ) ميباشد.
براي دستيابي به تاثيرات مثبت در بيماران مبتلا به اختلال، هدف اصلي درمان، سيستم دوپامين مغز است.مطرح ترين مشكل اعصاب زيستي در اختلال، ميتواند بدكاري سيستم انتقال دهنده دوپامين عنوان شود.اين انتقال دهنده ها وظيفه بازگيري دوپامين از فاصله سيناپسي و انتقال به سلولهاي عصبي را برعهده دارند.اگر فعاليت يا تعداد انتقال دهنده ها زياد باشد، دسترسي به دوپامين بسيار ضعيف خواهد بود.
سوال:
آيا ريتالين فقط تلاشي است براي از بين بردن(تحريك) مشكل كودكان؟ آيا بايد به ادعاهاي انجمن " والدين مخالف ريتالين" توجه كرد؟ آيا درست است كه والدين به كودكان خود داروي محرك ميدهند؟
پاسخ:
باور غلط: والديني كه به كودكان خود داروهاي ضد اختلال كمبود توجه/بيش فعالي ميدهند مشكل كودكان خود را بيشتر ميكنند.***
برخي مردم ادعا ميكنند كه درمان كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي تلاشي نوميد كننده است جهت توجيه و ناكامي والدين و عدم توجه،ناتواني و عجز بزرگسالان يا معلمان را در كنترل اين كودكان تشريح ميكند.اين افراد مي گويند: والدين مي كوشند تا ناكاميهاي خويش را مخفي كنند و جهت آرام كردن كودكان از دارو استفاده مي كنند.
اين منصفانه نيست زيرا بيشتر اين افرادهيچگاه با يكي از كودكان مبتلا به اختلال و يا والدين آنها در طولاني مدت در ارتباط نبودند. افراد بدون داشتن كودكان اينچنيني، نمي توانند اين ادعا را داشته باشند.
اين افراد اكثرا" بر اطلاعات غلطي متاثر از مولفاني چون برگين و حتي اطلاعات گمراه كننده اي كه توسط ****** نقل شده ، تكيه مي كنند.در رسانه هاي عمومي تمايل شديدي براي اينگونه اطلاعات نادرست و مباحث عاطفي مربوط به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي و داروهاي محرك وجود دارد.اما رسانه هاي عمومي با انجمنهاي خودياري يا والدين صحبت نمي كنند بلكه فقط از نويسندگاني كه در زمينه اين اختلال، تجربه اي ندارند و مي كوشند براي موسسات و كتابهاي خود شهرت و اعتبار كسب كنند،سخن مي گويند.
در امريكا و سوئد مطالعات نمونه اي كنترل شده اي صورت گرفته كه كوشيده اند دارو را به همراه مداخله رفتاري تركيب نمايند.سپس يكي از آندو را كنار بگذارند.براي كوششهائي كه بدون دارو انجام گرفت، مداخلات رفتاري چيزي را تغيير نداد.فقط تركيب دارودرماني با مداخله رواني-اجتماعي و مداخلات رفتاري در اختلال مبود توجه/بيش فعالي مي تواند به نتايج بهتري برسد.اگر اختلالات دوقطبي(اختلالاتي كه همزمان با هم بوقوع مي پيوندند)مانند اختلالات رفتاري يا علائم افسردگي جنبي يا اضطراب نمايان شود، رفتاردرماني اهميت ويژه اي دارد.
اعتماد به نفس منفي كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي
سوال:
چرا كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي احساسات و باورهاي منفي را در خود پرورش ميدهند؟
پاسخ:
اعتماد به نفس منفي با باورهاي خودنابودگري(خودكشي) و احساسات نوميدي در بين كودكان و نوجوانان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي بسيار رايج است.اين امر مي تواند در نتيجه ناكامي هاي ناشي از آشفتگي توجه،رفتار و واكنشهاي ناگهاني و طردشدن توسط همكلاسي ها و حتي مربيان آنها باشد.
سوال:
آيا بين اختلال كمبود توجه/بيش فعالي و مشكلات قماربازي ارتباطي وجود دارد؟
پاسخ:
مبتلايان به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي مستعد اختلالات گوناگون كنترل تكانه اي ديگر نيز مي باشند.نرخ اختلالات كنترل تكانه اي در جنسيتها ( زن و مرد )فرقي نمي كند اما گزينش رفتارهاي تكانه اي ممكن است متفاوت باشد.برخي متخصصان اعتياد به قمار، وقوع همزمان قمار مرضي و اختلال كمبود توجه/بيش فعالي را گزارش مي كنند و مي گويند كه تا ۲۰% از مبتلايان به قمار خصوصيتهاي اختلال كمبود توجه/بيش فعالي را بروز ميدهند.در ۳۵% از قماربازان مرضي (وسواس خريد يا اختلالات جنسي وسواسي يا بي ارادي) اختلال تكانه اي ديگري نيز مي تواند تشخيص داده شود،مقايسه شده با ۳% شيوع در گروه كنترل.
بسياري از درمانگران قمارمرضي نمي توانند به اين مبحث بپردازند زيرا دانش اين حيطه محدود است.اما جستجو براي خصيصه هاي اختلال كمبود توجه/بيش فعالي و اتخاذ شيوه درماني چند نمونه اي شامل دارودرماني رواني ممكن است بدتر باشد.
علل اختلال كمبود توجه/بيش فعالي
سوال:
دلايل اختلال كمبود توجه/بيش فعالي چيست؟
پاسخ:
سوالات در زمينه جنبه هاي زيست شناسي عصبي و تاثيرات اجتماعي-رواني اختلال كمبود توجه/بيش فعالي هنوز ترجمه نشده است.انجمن امريكائي خودياري " كودكان و بزرگسالان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي ( CHADD ) " اطلاعات اساسي مفيدي در اين زمينه مطرح مي كنند. More. اگر شما به سهم عوامل ژنتيكي در اختلال كمبود توجه/بيش فعالي علاقه داريد، اطلاعات جمع آوري شده توسط دانشگاه كاليفرنيا را مطالعه كنيد.
اختلال كمبود توجه/بيش فعالي – علائم مزمن (پايدار)
سوال:
آيا دوره هاي زماني كوتاه حواس پرتي ( پريشاني حواس ) يا بيش فعالي براي تشخيص اختلال كمبود توجه/بيش فعالي كافي است ؟
پاسخ:
براي تشخيص اختلال كمبود توجه/بيش فعالي، علائم بايد به مدت حداقل ۶ ماه تداوم داشته باشند. نوسانات طبيعي در ظهور علائم و تغييرات محيطهاي متفاوت وجود دارد.*اما معيار شيوع و وخامت آسيب ديدگي ها بايد رويت شود و اين امكان نيست در اثر تغييرات متناوب محيط اجتماعي يا نتيجه مسائل حاد باشد.
در طول فرايند تشخيص ديگر علل احتمالي بيش فعالي، كمبود توجه يا حواس پرتي و مسائل كنترل غيرارادي نبايد در نظر گرفته شوند.عوامل مهم ديگر اين علائم مي تواند موارد ذيل باشد:
اختلالات ارگانيكي
لطمه( آسيب ) روحي اخير همچنين سوءاستفاده جنسي يا تجارب تلخ و تكاندهنده
سوءاستفاده مالي
آغاز اختلال ديگر رواني(افسردگي، اختلال اضطراب)
مسائل اجتماعي يا مشكلات بين فردي شديد در خانه.
اگر مشكلات فقط در مدرسه بروز يابد اما در تعطيلات همه چيز سير عادي جلوه نمايد، بايد فرد مراقب اختلال كمبودتوجه/بيش فعالي باشد.
برخي والدين يا مربيان مي كوشند بعد از خواندن يك كتاب فهرست بازبيني اختلال كمبودتوجه/بيش فعالي به تشخيص برسند. صرفا" دانستن علائم اختلال كمبودتوجه/بيش فعالي يا داشتن مسائلي در محدوده هاي معلوم رفتار يا عملكرد مدرسه، براي تشخيص باليني كافي نيست.بهتر است به يك متخصص مراجعه كنيد تا اختلالات احتمالي ديگر را مستثني كند و بهترين كمك را به فرزندتان ارائه دهيد.
جنبه هاي مثبت اختلال كمبود توجه/بيش فعالي
سوال:
مزاياي اختلال كمبود توجه/بيش فعالي چيست؟ جنبه هاي مثبت اختلال كمبود توجه/بيش فعالي چيست؟
پاسخ:
در حاليكه ملاك تشخيصي و برنامه هاي درماني بر جنبه هاي منفي بيش فعالي،مسائل و مشكلات غيرارادي يا كمبود توجه متمركزند، جنبه هاي مثبت زيادي در مورد كودكان ، نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به اختلال وجود دارد.همه افراد مبتلا به اختلال داراي همه اين خصايص مثبت يا كارائي ها نيستند، اما معمولا" گستره وسيعي از توانائي هاي مختلف را مي توانيد پيدا كنيد.
اين يكي از دلايلي است كه والدين نمي خواهند كودكانشان با دارودرماني رواني يا رفتار درماني تغيير كنند. برخي جنبه هاي مثبت اختلال كمبود توجه/بيش فعالي مي تواند موارد ذيل باشد:
خلاقيت
شخصيت جذاب، مهربان و رئوف
قضاوت درست از منش
بذله گوئي
درك سريع ضروريات
انعطاف پذيري
شهودی بودن
حساس بودن نسبت به محيط پيرامون
عاشق، سينه چاك ( پرشور و حرارت )
بخشنده اشتباهات
مي كوشد تا بهتر از قبل عمل كند.
ريسك پذيري و خطر كردن
اختلال كمبود توجه، يك اختلال واقعي
سوال:
آيا اختلال كمبود توجه يك اختلال واقعي است؟
پاسخ:
افسانه: اختلال كمبود توجه/بيش فعالي يك اختلال واقعي نيست.
اشتباه است.همه پزشكان اطفال و انجمنهاي روانشناسي و روانپزشكي، اختلال كمبود توجه/بيش فعالي را تائيد مي كنند.در حقيقت، اين اختلال بسيار شايع روحي در كودكان و نوجوانان است.
برخي افراد مي گويند: كمبود توجه/بيش فعالي يك اختلال واقعي نيست زيرا دانشمندان نمي توانند علت آنرا تعريف نمايند.در رفتار بيش فعالي كودكان، بايد كمتر يا بيشتر از رفتار طبيعي باشد چيزي مثل "وجود مورچه داخل شلوار" يا علائم تربيتي نادرست يا فقدان انگيزه در مدرسه. اين كودكان مي توانند با عواملي ناشي از تغيير محيط مثل تعدد تلويزيون يا عدم توجه والدينشان تحريك شوند.
يكي از مخالفان، توماس آرمسترانگ است." كمبود توجه/بيش فعالي يك اختلال است كه نمي تواند به شيوه اختلالاتي چون فلج اطفال ، بيماري قلبي يا ديگر بيماريها تعريف شوند.اما تشخيص مشكلات روانشناسي يا بيماريهاي رواني چون افسردگي، اختلالات اضطراب يا ديوانگي بر پايه تستهاي آزمايشگاهي استوار نيستند.دكتر راسل بركلي، متخصص نامي اختلال كمبود توجه/بيش فعالي، تشريح كرد كه " ما آزمايشاتي چون سردرد،تصلب چندوجهي بافتها يا آلزايمر نداريم.اگر از طريق آزمايشات فقط ميتوانستيم بيماريها را تشخيص داده يا درمان كنيم ، كمابيش خواهيم توانست اختلالات روحي را برطرف نمائيم.
اما شواهد قانع كننده اي در مورد آسيب پذيري زيستي اختلال كمبود توجه/بيش فعالي وجود دارد.شواهد اپيدمولوژي( سرايت )نشان ميدهد كه اختلال كمبود توجه/بيش فعالي داراي ساختار(مولفه) زيستي قدرتمنديست.محققان دانشگاه كلورادو دريافتند كه يك كودك از دوقلوهاي همسان، بين ۱۱ تا ۱۸ بار بيشتر از خواهر يا برادر عادي(غير دوقلو) به اختلال دچار ميشوند.توارث مهمترين محدوده مورد توجه در زمينه اختلال كمبود توجه/بيش فعالي مي باشد.دانشمندان چند ژن احتمالي كه بر علائم بيماري و شدت اختلال تاثير دارند را شناسائي كردند.ساختار عملكردي با SPECT و PET كه ابزارهاي تشخيصي توسط اسكن مغز ميتواند تغيرات آشكار در گردش خون بزرگسالان مبتلا به اختلال و تغييرات سيستم دوپامين ( انتقال دهنده DAT )كه در اختلال، خاصند، نشان ميدهند.
رانندگي و داروهاي محرك رواني
سوال:
اگر ريتالين مصرف كنم ميتوانم رانندگي كنم؟
پاسخ:
بله.اما بايد نسخه پزشك را همراه خود داشته باشي.در غير اينصورت آزمايش ادرار شما مصرف داروهاي رواني را نشان خواهد داد و شما را با مسائل جدي با پليس درگير خواهد كرد.
در زمينه اختلال كمبود توجه/بيش فعالي و رانندگي تحقيقاتي در دست اقدام است. تاكنون بيشتر دانشمندان يقين دارند كه با مصرف دارو عملكرد بهتري در رانندگي خواهيد داشت اما بهتر است به اين امر توجه داشته باشيد كه آگاهي و هوشياري شما در نهايت ميتواند متفاوت باشد.اگر قبلا" در تازه اي از محيط نداشتيد ( در آغاز درمان داروهاي رواني ) بهتر است رانندگي نكنيد.
بيقراري و تجويز داروهاي محرك رواني
سوال:
آيا تحريك پذيري يك نوع عارضه جانبي شايع در اثر استفاده از داروهاي محرك رواني است؟دختر ۹ساله من " دانيلا " متيل فنيديت را براي دوهفته تجويز پزشك دريافت كرده است كه با ۵ ميلي گرم آغاز شده، حالا معلم دخترم متوجه بهتر شدن توجه او شده است. اما دخترم عصرها بيقرار و كج خلق ميشه.بهتر نيست دارو را متوقف كنيم؟
پاسخ:
ظهور تغييرات مزاجي( خلق و خو ) مثل زودرنجي و بيقراري و اضطراب بسيار مطرح است و بهتر است با پزشك در ميان گذاشته شود! دلايل احتمالي زيادي وجود دارد كه مي تواند سبب بروز چنين تغييرات گردد.
تعيين ميزان مصرف ( دوز ) منطقي و صحيح دارو
تجويز دارو بايد آگاهانه باشدو با نياز فردي منطبق باشد.يك كودك ممكن است به دوز بيشتري از استفاده دارو نياز داشته باشد ولي كودك ديگر نسبت به دارو محرك رواني حساس باشد. بهتر است اين امر مورد ارزيابي قرار گيرد!
واكنش نسبت به دارو
قرصهاي متيل فنيديت به مدت حدودا" 3 تا ۴ ساعت موثرند.بعد از اين مدت علائم گذشته بيماري ميتواند ظهور كند.بيماران نسبت به اين امر احساس ناراحتي مي كنند. تطابق با مصرف درست ( به ميزان كافي ) و وقفه در مصرف ضروري است.
تغيير تمهيد انگيزه
برخي كودكان به متيل فنيديت واكيش نشان نميدهند اما با آمفتامين خوب عمل مي كنند.
تخمين صحيح اختلالات كموربيدي مثل افسردگي يا اختلالات اضطراب!!!
برآورد ميزان خواب مناسب
بسياري از كودكان مبتلا به اختلال شب هنگام مشكلات زيادي دارند.اگر آنها نتوانند بخوابند ممكن است عصبي و بيقرار شوند.
اختلال كمبود توجه/بيش فعالي و فقر خواب؟
سوال:
اين اختلال كمبود توجه/بيش فعالي است يا كمبود خواب؟
پاسخ:
فقدان خواب بر عملكرد شناختي مغز تاثير دارد! بنابراين بسيار ضروري سات كه مسائل خواب يا فقدان آن كه ناشي از تماشاي تلويزيون يا ديگر فعاليتهاي شبانگاهي است را معين نمائيم. محققان در زمينه خواب خاطر نشان كردند افراد ۱۱ وو ۱۲ ساله هائي كه كمتر از ۶ونيم ساعت مي خوابند، مسائل رفتري و توجهي مشابهي چون مبتلايان به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي دارند!يك شب نخوابيدن بين ۳۰ الي ۴۰ درصد از ظرفيت فرايند مغز را كاهش ميدهد! دو شب نخوابيدن بين ۶۰ الي ۷۰ درصد از عملكرد توجه و شناختي را ميكاهد!
بنابراين بسيار مهم است كه از خواب كافي خود و فرزندتان اطمينان حاصل كنيد!
چه ميزان خواب كافي است؟
نوزاد/ نوپا : ۱۷-۱۸ ساعت
كودك ۴ساله: بين ۱۰ الي ۱۲ ساعت
كودك ۱۰ ساله : ۹ الي ۱۰ ساعت
افراد ۱۸ ساله : ۸ الي ۹ ساعت
افراد ۳۰ سال به بالا: ۷ الي ۸ ساعت
و افراد ۶۰ سال به بالا : كمتر از ۶ الي ۷ ساعت
داروهاي محرك و توقف رشد
سوال:
آيا داروهاي محرك رواني سبب توقف رشد ميشوند؟
پاسخ:
خير.
كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي معمولا" تاخير در رشد فردي را نشان ميدهند (كه شامل تفاوت در رشد الگوهاست). انتقال دهنده دوپامين نقش مهمي در رشد منظم هورمونها و پرولاكتين دارد.ميزان مصرف پيشنهادي ( توصيه شده ) داروهاي محرك سطح هورمونها را تحت تاثير قرار نمي دهد، اما به دليل بي اشتهائي تاخيري ناچيز در رسيدن به وزن مناسب ممكن است بروز نمايد.
مصرف مطلوب دارو بهتر است منطبق بر برنامه ۶ ماهه منظمي باشد. به ندرت كودكان بزرگتر به ميزان كمتر داروي محرك نياز دارند.
معمولا" كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه/بيش فعالي يك تا دو سال ديرتر از ديگر همكلاسهاي خود به رشد و وزن مطلوب در سن بلوغ دست خواهند سافت. تعداد بسيار اندكي از كودكان كمي كوچكتر از ديگر همكلاسي هاي خود باقي ميمانند كه اين امر به دليل دارو يا درمان نيست، ولي مي تواند نتيجه اختلالات ديگر هورموني باشد.
عوارض جانبي داروهاي محرك رواني ( مثل ريتالين، كنسرتا، متيل فنيديت )
سوال:
عوارض جانبی محرکهای روانی مثل ریتالین و کنسرتا(متیل فنیدیت) چیست؟عوارض جانبی جدی آنها چیست؟
پاسخ:
عوارض نوعی جانبی دارودرمانی روانی با محرکهای روانی مثل متیل فنیدیت (ریتالین،کنسرتا) یا آمفتامین معمولا" خفیف است و محدود به اولین روزها و هفته های درمان است.عوارض نوعی شدید و جدی با تحریک سیستم عصبی خودکار(سمپاتیک و پاراسمپاتیک) میتواند تشریح شود.
فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک می تواند سبب افزایش ضربان (نبض) شود.برخی از بیماران تپش قلب را گزارش می کنند(لرزش یا تند زدن نامنظم قلب). معمولا" این امر باعث هیچ مشکل جدی نمی گردد.فشار خون ممکن است اندکی افزایش یابدکه بیشتر از ۵ میلیمتر جیوه نمی باشد.این امر مربوط به بیماران با فشارخون بالاست.
گاهی این امر می تواند باعث علائم سرگیجه گردد. رایجترین عارضه جانبی ناشی از فعالیت سیستم عصبی سمپاتیکمشکلات خواب (بی خوابی) است. بنا براین بطور معمول تجویز محرکهای روانی در عصر و غروب انجام نمی گیرد.( اما برخی بیماران اگر میزان کمی از محرکها را استفاده کنند مشکلات کمتری خواهند داشت زیرا مغز آنها استراحت می کند.) عکس العملهای نوعی سیستم پاراسمپاتیک:
کم اشتهائی و مشکلات شکمی
سردردهای نا منظم عوارض جانبی شدید و پایدار خیلی نادر است.هرچند هر داروئی می تواند سبب واکنش حساسیتی گردد.معمولا" این امور نمی تواننند توسط محرکها ایجاد شوند اما می تواند به خاطر مواد افزودنی قرصها باشد.
عوارض شدید سمی متیل فنیدیت در نوشته ها تشریح نشده است.یکی از محرکهای روانی قدیمی تر به نام پمولین(سایلرت)ندرتا" عواقب کبدی در پی دارد ، بنابراین اگر پزشکی از این محرک تجویز نمود مراقبت ویژه نیاز خواهد بود.هرچند متیل فنیدیت باعث هیچ نوع آسیب یا تغییراتی اینچنینی نمی شود.
مسمومیت عصبی برخی افراد در استفاده از متیل فنیدیت از تغییرات احتمالی رشد سلول عصبی یا رشد مغزی می ترسند. در واقع یک زیست شناس عصبی آلمانی کوشید تا توجه رسانه ها را به این امر جلب کند که متیل فنیدیت ممکن است سبب پارکینسون شود.بله.دوپامین برای اختلال کمبود توجه/بیش فعالی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.آری ، محرکهای روانی بر انتقال دهنده دوپامین مغز اثر می کنند اما خیر، هیچ ارتباطی بین اختلال کمبود توجه/بیش فعالی و پارکینسون وجود ندارد.اما نمونه واحد یوجود ندارد در جائی که کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه/بیش فعالی علائم پیشرفته پارکینسون را در سالهای آتی بروز دهد.
عوارض سمی محرکهای روانی
سوال:
آیا محرکهای روانی عوارض سمی نیز دارند؟
پاسخ:
محرکهای روانی رایج در درمان کودکان،نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (متیل فنیدیت و آمفتامین) هیچ عارضه سمی ندارند یا خیلی خیلی به ندرت دارند.
هر داروئی می تواند واکنشهای آلرژتیکی سبب شود و گاهی تغییراتی در تعداد گلبولهای سفید یا قرمز بوجود بیاورد اما این امر به ندرت اتفاق می افتد.پزشکان بطور معمول آزمایش خون در چک کردن بیماران خود یک یا دوبار در سال انجام میدهند.
یک نوع قدیمی محرک روانی پمولین، ندرتا" بر کبد تاثیر مخرب داشت که مراقبت شدید آنزیم کبد ضروری بود.
متیل فنیدیت(ریتالین،کنسرتا) اینگونه تغییرات را بدنبال ندارند!
محرکها و مشکلات خوابیدن
سوال:
آیا محرکهای روانی باعث بی خوابی یا کابوس می شوند؟
پاسخ:
به نظر میرسد مشکلات خوابیدن با اختلال کمبود توجه/بیش فعالی در ارتباطند. بسیاری از مبتلایان (کودکان،بزرگسالان و نوجوانان) در آرامش بعدازظهر مشکل دراند و نمونه هائی از آشفتگی خواب و کابوس شبانه را گزارش می کنند.
داروهای محرک روانی می توانند در برخی بیماران علت بی خوابی باشد. اما گروه معنی داری از بیماران نیز وجود دارند که مصرف اندک محرکهای روانی در عصر یا قبل از خواب برای آمش آنان مفید است!
برای کشف اینکه آیا داروهای محرک روانی در مشکلات خواب نقش دارند، باید تلاش کنید این داروها را زودتر استفاده کنید یا مصرف آنرا کم کنید یا اصلا" از مصرف آنها بعداز۲ عصر اجتناب کنید .
اگر بطور دائم دارو مصرف می کنید(بطور مثال کنسرتا) در دراز مدت بهتر است تعویض قرص یا میزان مصرف آنرا مدنظر قرار دهید.
گاهی ترکیب داروی مسکنآنتی هیستامین یا کلونیدین می تواند مفید باشد.
اما چیزی که مهم است اینست که خواب خود را تنظیم کنیم.و سروقت معین به رختخواب برویم.سعی کنید زمان تماشای تلویزیون یا بازیهای کامپیوتری را بعدازظهر کم کنید زیرا این موارد می توانند عامل تحریک بیش از اندازه مغز باشند.
سوال:
آیا ریتالین/کنسرتا و دیگر داروهای مورد مصرف در اختلال کمبود توجه/بیش فعالی درمان خوبی به حساب می آیند یا احتمال خطر سوء مصرف مواد نیز وجود دارد؟
پاسخ:
اهداف دارودرمانی با محرکهای روانی
محرکهای روانی مثل متیل فنیدیت(ریتالین/کنسرتا) برای درمان بیش فعالی شناخته شده اند اما تنها یک نشانه از اختلال است که توسط این شیوه درمانی تعدیل می شود.در شیوه درمانی چند گزینه ای اختلال کمبود توجه/بیش فعالی، محرکها بصورت نه تنها بر هسته علائم اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (بیش فعالی،کمبود توجه و تکانشی) اثر مثبت دارد بلکه ثابت شده که اثرات طولانی مدت(ماندگاری) بر :
عملکرد شناختی ویژه یادگیری، حافظه و دیگر عملکردهای توجه دارد.
پیشرفت عملکرد اجتماعی با بهتر شدن تعاملات با رفقا، دوستان بیشتر و رفتارهای موافق اجتماعی.
رفتار کلاسی و عملکرد تحصیلی بهتر با کاهش رفتار غیر وظیفه ای ، گسیختگی در رفتار و پیروی از دستورالعملهای مربی.
ارتباطات با والدین و خواهر و برادرها بهتر میشود.رفتار بدون تکلیف یا طغیان خشم کمتر میشود.
بهتر شدن خلق و خو با کمتر شدن خشونت و از هم گسیختگی رفتار.
این امر می تواند تاثیر زیادی بر بیشتر شدن اعتماد به نفس و تعامل اجتماعی داشته باشد.درحالیکه کودکان با اختلال کمبود توجه/بیش فعالی به احتمال زیادتری در معرض اعتیاد و سوء استفاده از مواد قراردارند، درمان با محرکهای روانی از این عواقب بد جلوگیری می کند.
