برخلاف تصور رایج ما که کم‌خونی را اغلب ناشی از فقر آهن می‌دانیم، ابتلا به کم‌خونی دلایل مختلفی دارد و اتفاقا می‌تواند علامت ابتلا به یک بیماری باشد؛ بنابراین لازم است به هشدارهای بدن توجه داشته باشیم، چراکه تشابه علائم کم‌خونی با برخی بیماری‌ها می‌تواند باعث خطای هر یک از ما در ابتلا به کم‌خونی باشد.
"دکتر بابک بهار" فوق‌تخصص بیماری‌های خونی، کاهش هموگلوبین و اکسیژن‌رسانی گلبول‌های قرمز به سلول‌ها را عامل بروز کم‌خونی عنوان می‌کند، می‌گوید:
در پی بروز این مشکل، فرد با علائمی همچون ریزش مو، بی‌قراری، تنگی نفس، کاهش تمرکز، تپش قلب، حساسیت به هوای سرد، درد قفسه سینه، وزوز گوش، سردرد، خشکی زبان، مشکل در بلع، سندرم پای بی‌قرار، ناخن‌های خشک، پوسته پوسته یا قاشقی مواجه می‌شود.
وی ادامه می‌دهد:
علائم بیماری کم‌خونی غیراختصاصی هستند و حتی ممکن است با برخی بیماری‌ها اشتراکی داشته باشند. مثلا تنگی نفس یکی از علائم مشترک بین کم‌خونی، بیماری‌های ریوی، قلبی و حتی روانی است، اما کم‌خونی یک بیماری نیست، بلکه همیشه علامت یک بیماری است.
به گفته این فوق‌تخصص بیماری‌های خونی، در صورتی که مقدار هموگلوبین در خانم‌ها کمتر از ۱۲/۵ و در آقایان کمتر از ۱۴ باشد، در آن صورت فرد دچار کم‌خونی شده است.
کم‌خونی نشانه سرطان
با آن که منشأ اصلی کم‌خونی در خانم‌ها متاثر از عوامل طبیعی و فیزیولوژیکی آنهاست و اغلب کم‌خونی ناشی از فقر آهن میان کودکان ۶ تا ۲۴ ماهه و زنان ۱۴تا ۴۳ مشاهده می‌شود، اما وجود آن می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد.
دکتر بهار عادت ماهانه شدید یا طولانی مدت، بارداری و فیبروم رحم را از دیگر دلایل بروز کم‌خونی میان خانم‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید: کم‌خونی می‌تواند نشانگانی از ابتلای فرد به سرطان دهانه رحم، انگل‌های روده‌ای، خونریزی‌های گوارشی خوش‌خیم از معده، سرطان روده بزرگ، معده و مشکلات مغز و استخوان باشد، اما کم‌خونی باعث ابتلای فرد به بیماری‌های مختلف همچون سرطان نمی‌شود.
وی ادامه می‌دهد: اولین علائم مشکلات مغز استخوان مخصوصا در بیماران تالاسمی مینور یا ماژور، کم‌خونی است. بعضی وقت‌ها گلبول قرمز به صورت سالم تولید می‌شود، ولی در جریان خون طول عمرش کم و تخریب می‌شود. عفونت، بیماری تی‌تی، فاویسم یا بیماری‌های خودایمنی در تخریب گلبول‌های قرمز نقش دارند.
تشدید نارسایی قلبی با کم‌خونی
آسپرین یکی از پرمصرف‌ترین داروهای جهان است که مبتلایان به بیماری‌های قلبی هر روز طبق تجویز پزشک مصرف می‌کنند.با وجود فواید بسیاری که برای این دارو توصیف می‌شود، اما به گفته دکتر بهار مصرف مداوم آن می‌تواند باعث کم‌خونی و درنتیجه تشدید نارسایی قلبی در آنها شود.
این فوق‌تخصص خون و سرطان بزرگسالان ادامه می‌دهد: مصرف منظم آسپرین در کنار فقر آهن ناشی از تغذیه باعث می‌شود اندازه گلبول‌های قرمز تغییر کند و کوچک‌تر از حد معمولی شوند.در صورتی که مبتلایان به بیماری‌های قلبی با علائمی همچون ضعف و بی‌حالی بیش از حد معمول، رنگ پریدگی، تپش قلب بیش از حد، ریزش مو و زبان قرمز کبابی مواجه بودند، حتما به پزشک خود مراجعه کنند.
زنگ خطر کم‌خونی برای آقایان
از آنجا که کم‌خونی یکی از نشانه‌های رایج و منتسب به خانم‌هاست، معمولا آقایان احتمال ابتلا به آن را نادیده می‌گیرند، در صورتی که دکتر بهار تأکید می‌کند: هرگاه آقایان با کم‌خونی مواجه شدند، باید آن را یک علامت جدی برای وجود یک بیماری بدانند.
وی ادامه می‌دهد: کم‌خونی در این افراد می‌تواند نشانه‌ای از پلیپ روده باشد که با کلونوسکوپی قابل تشخیص است.ضمن آن که احتمال ابتلا به سوءتغذیه، انگل‌های روده‌ای یا تومور نیز وجود دارد.
وی درباره علائم کمبود آهن می‌گوید: کمبود خفیف اصلا علامت ندارد، اما کمبود آهن متوسط یا شدید باعث بی‌حالی، کم‌خونی، رنگ پریدگی و ریزش مو می‌شود. ناخن‌ها قاشقی و نازک می‌شوند و به خوردن چیزهای عجیب و غریب مانند برنج خشک، یخ و کشک تمایل پیدا می‌کنند.
مصرف خودسرانه آهن ممنوع
راه‌های تشخیص و پیشگیری از ابتلا به کم‌خونی بدون شک سوال مشترک همه ماست.
دکتر بهار انجام آزمایشات دوره‌ای را بهترین و سریع‌ترین راهکار تشخیص کم‌خونی عنوان می‌کند و می‌گوید: کم‌خونی با یک آزمایش ساده خون (CBC) حتی توسط پزشکان عمومی و خانواده نیزقابل تشخیص و درمان است.ما پزشکان امیدواریم مردم نیز این باور را داشته باشند که بیماری هر چه زودتر تشخیص داده شود، درمان به همان میزان سریع‌تر، راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر خواهد بود.
دکتر بهار مصرف خودسرانه قرص آهن را خطرناک می‌داند و می‌گوید: کمبود آهن در یک خانم ۵۰ ساله می‌تواند ناشی از پلیپ بدخیم روده بزرگ یا سرطان دهانه رحم باشد.
در صورتی که مصرف خودسرانه آهن باعث پنهان ماندن علائم بیماری می‌شود. به همین دلیل قرص آهن به هیچ عنوان نباید قبل از شناسایی علت کم‌خونی و بدون تجویز پزشک مصرف شود.
وی تأکید می‌کند:
خانم‌هایی که زایمان طبیعی داشته‌اند، دو تا سه هفته بعد از گذراندن این مرحله وضعیت آهن خود را بررسی کنند تا دچار کم‌خونی نشده باشند. کم‌خونی مادر باعث کاهش آهن شیر می‌شود و این برای تغذیه نوزاد خوب نیست.
این فوق‌تخصص بیماری‌های خونی درباره راه‌های پیشگیری از ابتلا به کم‌خونی و فقر آهن می‌گوید: باز هم تأکید می‌کنم مهم‌ترین راه پیشگیری، انجام آزمایش‌های دوره‌ای و تشخیص زود هنگام است. علاوه بر مصرف متعادل مواد غذایی حاوی آهن، فولیک، پرهیز از خام گیاه‌خواری شدید، مصرف طولانی‌مدت داروهایی مانند آسپرین و ایبوپروفن، مصرف چای بلافاصله بعد از غذا، استفاده از خشکبار و آجیل مثل توت خشک، برگه آلو، انجیر خشک و کشمش که منابع خوبی از آهن دارند نیز ضروری و قابل توجه است.
کم‌خونی‌های منجر به مرگ
اختلالات دید، زردی، تورم، درد شکم، کمر یا سینه از دیگر علائم کم‌خونی است که گاهی مرگ در افراد سالمند یا خطر سکته قلبی یا سکته مغزی را افزایش می‌دهد. بیشتر افرادی که دچار کم‌خونی خفیف هستند، معمولا متوجه آن نمی‌شوند و فرد دیرتر با علائم کم‌خونی مواجه می‌شود به همین دلیل متخصصان معتقدند بهترین راه تشخیص زودهنگام کم‌خونی، انجام آزمایش‌های دوره‌ای است.
غذاهایی با طعم آهن
سوءتغدیه بخصوص میان جوانان، شایع‌ترین دلیل کم‌خونی است. در صورتی که به دنبال غذاهایی با طعم آهن هستید از سبزیجات سبز تیره برگدار، نخود، سویا، گوشت، آجیل، کنگر فرنگی، زرد آلو، لوبیا، موز، عدس، آلوبخارا، کشمش، مرکبات، شیرسویا، خربزه، هندوانه و انواع توت‌ها بیشتر مصرف کنید تا آهن، اسید فولیک، ویتامین‌های B12 و C بدن را تأمین کنید. مصرف ویتامین C به خاطر نقش آن در جذب آهن بسیار اهمیت دارد. برخی بیماری‌ها، مکمل‌های کلسیم، روی، مس و نیز آنتی‌اسیدها، رانیتیدین و امپرازول و ترکیبات مشابه، داروهای درمان پوکی استخوان قهوه، شیر، فیبر بالای غذا نیز جذب آهن را کم می‌کنند. به همین دلیل رعایت فاصله مناسب استفاده از داروها و مواد غذایی بسیار مهم است.
منبع خبر : جام جم سرا
