در اولین مراجعه‌تان به متخصص زنان، از شما آزمایش خون گرفته می‌شود. در این آزمایش هماتوکریت (درصد گلبول‌های قرمز موجود در پلاسما) و مقدار گرمی هموگلوبین خون را اندازه میگیرند. حتی اگر در ابتدای بارداری کم‌خون نباشید، احتمال اینکه به دنبال بارداری کم‌خون بشوید وجود دارد. بنابراین در انتهای سه ماهه دوم دوباره باید یک آزمایش خون بدهید. یادتان باشد کاهش هماتوکریت و هموگلوبین در نیمه دوم بارداری نسبت به نیمه اول دور از انتظار نیست زیرا در این دوره خون باید در چرخه بزرگ‌تری (جنین بیشتر رشد کرده) جریان داشته باشد و همچنین حجم پلاسما نسبت به میزان سلول‌های خونی بیشتر افزایش مییابد اما این کاهش نباید خیلی شدید باشد پس تفسیر آزمایش خونتان را بر عهده پزشک متخصص بگذارید.
ممکن است کم‌خون باشید و علامتی نداشته باشید به خصوص اگر کم‌خونی‌تان خفیف باشد. به دنبال کم‌خونی احساس خستگی، ضعف و سرگیجه می‌کنید و شاید به نظر رنگ پریده برسید، خصوصا در ناحیه انگشتان، زیر پلک‌ها و لب‌ها. از دیگر علایم کم‌خونی می‌توان به تپش قلب شدید، تنگی نفس، سردرد، تحریک‌پذیری و اختلال در تمرکز اشاره کرد. تحقیقات نشان می‌دهد خانم‌های بارداری که ویار مواد غیر خوراکی مثل یخ، کاغذ، گچ و خاک می‌کنند، معمولا کم‌خونی دارند. تحت هیچ شرایطی چنین موادی نخورید و در صورت ویار به آنها بلافاصله پزشک متخصص معالجتان را در جریان بگذارید.
اگر برای شما کم‌خونی فقر آهن تشخیص داده شود، متخصص زنان برایتان مکمل آهن تجویز می‌کند. دوز مصرفی این دارو به شدت کم‌خونی بستگی دارد و معمولا بین۱۲۰-۶۰ میلی‌گرم در روز است. یادتان باشد سرخود مکمل آهن مصرف نکنید یا مکمل را بیشتر از میزان تجویز شده نخورید.
مقادیر بیش از حد مکمل آهن لوله گوارش را تحریک می‌کند و معمولا باعث ایجاد یبوست می‌شود. اگر دچار یبوست هستید، آلو بخورید زیرا هم ملین است و هم مقدار قابل‌توجهی آهن دارد. سوزش سر دل، حالت تهوع، استفراغ و اسهال از دیگر ناراحتی‌هایی است که به دنبال مصرف مکمل آهن ممکن است به آنها دچار شوید. برای پیشگیری از این مشکلات می‌توانید مکمل را در زمان‌هایی مناسب از روز مصرف کنید. مثلا اگر قرص آهن معده‌تان را تحریک می‌کند آن را قبل از خواب یا دراز کشیدن نخورید. در عوض اگر مصرف این مکمل باعث حالت تهوع در شما می‌شود، بهتر است آن را قبل از خواب بخورید. حتما ناراحتی‌هایی را که در اثر مصرف این مکمل برایتان پیش می‌آید، با متخصص معالجتان در میان بگذارید.
شرایط جذب بهتر آهن
اگر می‌خواهید آهن بهتر جذب شود، مکمل را هنگامی که معده‌تان خالی است، همراه یک لیوان آب یا آب پرتقال بخورید زیرا ویتامین C به جذب آن کمک می‌کند. یادتان باشد مکمل آهن را همراه شیر، چای، قهوه، مکمل کلسیم یا شربت آنتی‌اسید نخورید، کلسیم و پلی فنول‌ها جذب آهن را مختل می‌کند.
تاثیر کم‌خونی فقر آهن شما و جنین
هر چقدر هم کم‌خون باشید، جنین مقادیر کافی آهن از بدن شما دریافت می‌کند اما کم‌خونی فقر آهن ممکن است باعث کم‌خونی دوران طفولیت شود. این نوع کم‌خونی ممکن است باعث به دنیا آوردن جنین مرده یا مرگ نوزاد شود. کمبود آهن در بدن باعث می‌شود انرژی‌تان تحلیل رود و در صورت ابتلا به عفونت‌ها، دیرتر بهبود یابید؛ ضربان قلبتان تندتر می‌شود و سرتان گیج می‌رود، اگر کم‌خونی در اواخر دوره بارداری ایجاد شود، احتمال خونریزی هنگام زایمان افزایش مییابد.
حتما از ابتدای بارداری غذاهای غنی از آهن و مکمل‌هایی که متخصص برایتان تجویز می‌کند، بخورید. گوشت قرمز و سفید هر دو منابع خوب آهن هستند.
حبوبات و عدس، کشمش، خرما، سیب زمینی با پوست، مغزها، انجیر، کلم بروکلی، سبزی‌های با برگ سبز تیره، چغندر و نان سبوس‌دار از منابع گیاهی آهن هستند. یادتان باشد بدن آهن منابع جانوری را بهتر از منابع گیاهی جذب می‌کند. در دوران بارداری برای تامین آهن، جگر نخورید زیرا علاوه بر مواد سمی، مقادیر قابل‌توجهی ویتامین A دارد که می‌تواند باعث اختلالاتی در جنین شود. یادتان باشد مکمل‌های آهن و غذاهای حاوی آهن را به همراه آنتی‌اسیدها یا مکمل کلسیم مصرف نکنید.
مصرف مکمل آهن تا ۳ ماه پس از زایمان
گاهی در دوران بارداری، میزان پلاکت‌های مادر کمتر از ۷۰ هزار می‌شود که در این صورت باید او را از نظر ابتلا به بیماری‌‌هایی که باعث کاهش پلاکت‌ها می‌شود، بررسی کرد. خانم باردار در معرض بیماری کم‌خونی هم قرار دارد که شایع‌ترین نوع آن کم‌خونی فقرآهن در تمام دنیا و تمام خانم‌هاست…
گاهی کم‌خونی خود را به صورت ریز یا کمرنگ شدن گلبول‌های قرمز نشان می‌دهد. به طور کلی خانم‌ها به دلیل خونریزی ماهانه، ذخایر آهن کمتری دارند و برای ابتلا به کم‌خونی فقر آهن مستعدترند. افرادی که رژیم‌های غلط میگیرند و از منابع آهن استفاده نمی‌کنند بیشتر در معرض خطرند.
در دوران بارداری با توجه به نیاز جنین به مقادیر قابل توجه آهن، مادر کم‌خون می‌شود. به همین دلیل پزشکان از سه ماهه اول بارداری تا ۳ ماه پس از زایمان، مصرف مکمل آهن را توصیه می‌کنند. کم بودن میزان اسیدفولیک باعث کم‌خونی ناشی از اسیدفولیک خواهد شد بنابراین برای پیشگیری، مکمل اسیدفولیک از ۳-۲ ماه قبل از بارداری برای مادر تجویز می‌شود زیرا اگر از دوران قبل از بارداری میزان اسیدفولیک بدن مادر کافی نباشد، محور عصبی جنین دچار نقایصی خواهد شد.
دیگر انواع کم‌خونی در دوران بارداری ایجاد نمی‌شوند مگر اینکه بیماری‌های مختلف کم‌خونی ایجاد کنند. خانم‌هایی که قصد بارداری دارند، بهتر است حداقل ۳-۲ ماه قبل از بارداری به متخصص زنان مراجعه و بارداری طبق برنامه و تحت نظری داشته باشند. در این دوره یک آزمایش خون کامل از خانم گرفته و اگر مادری کم‌خونی داشته باشد مشخص و درمان می‌شود. خانم‌های جوان با توجه به حجم خون دفعی ماهانه گاهی سرخود مکمل آهن مصرف می‌کنند.
شایع بودن کم‌خونی در خانم‌ها دلیل بر مصرف خودسرانه آهن نیست و پزشکان هم نباید بدون انجام آزمایش‌های تشخیصی برای خانم‌ها مکمل آهن تجویز کنند. حتما باید بررسی تخصصی صورت گیرد.
سرطان‌های دستگاه گوارش در افراد میانسال شایع‌تر است. یکی از علایم سرطان‌های بدخیم دستگاه گوارش کم‌خون شدن این قسمت‌هاست. به دنبال چنین وضعیتی، فرد آهن هم از دست می‌دهد و دچار فقرآهن می‌شود.
اگر در چنین مواردی شخص خودسرانه آهن مصرف یا پزشک بدون آزمایش، مکمل آهن تجویز کند، خونسازی بیمار دوباره از سر گرفته می‌شود، کم‌خونی بهبود مییابد و درنتیجه علایم بدخیمی سرطان پوشیده می‌ماند و بدخیمی پیشرفت می‌کند و بیمار زمانی متوجه سرطان بدخیمش می‌شود که علایم پیشرفته سرطان خود را نشان می‌دهند.
یک جراح و متخصص زنان گفت: کم خونی یک مشکل عمومی در زنان باردار است که اگر مهار نشود می‌تواند به زایمان پیش از موعد و تولد نوزاد با وزن کم منجر شود.
دکتر الهام السادات هاشمیان نایینی، با اشاره به اینکه مصرف آهن در دوران بارداری مانع ار بروز اختلالات شدیدی در رشد و متابولیسم بدن می‌شود، گفت: کم خونی فقر آهن که در اثر کمبود آهن در منابع غذایی بروز می‌کند، شایع‌ترین بیماری است که به علت سوء تغذیه در فرد به وجود می آید.
وی گفت: کم خونی فقر آهن با علائمی مانند رنگ پریدگی، ضعف، سرگیجه، سردرد و بی اشتهایی همراه است. نیاز بدن به آهن در مراحل مختلف زندگی متفاوت است. زنان نیاز بیشتری به آهن در دوران بلوغ دارند و پس از سیکل ماهیانه این نیاز بیشتر می شود.
این جراح و متخصص زنان گفت: دوران بارداری یکی از مراحل مهمی است که به دلیل افزایش حجم خون زن باردار و نیاز جنین برای ساخت سلول‌های خونی، بدن به آهن بیشتری احتیاج پیدا می‌کند که امکان تأمین نشدن آن در تغذیه مادر وجود دارد، بنابراین مصرف مکمل آهن در بارداری ضرورت دارد.
دکتر هاشمیان نایینی یادآور شد: کم خونی یک مشکل عمومی در زنان باردار است که اگر مهار نشود می تواند به زایمان پیش از موعد و تولد نوزادانی با وزن کم منجر شود، بنابراین برای مقابله با آن، مکمل آهن برای زنان باردار توسط پزشک تجویز می شود اما بسیاری از زنان علاوه بر مصرف قرص‌های آهن به صورت جداگانه از مولتی ویتامین‌هایی که در ترکیب آنها آهن نیز وجود دارد استفاده می‌کنند که می‌تواند خطرناک باشد.
وی با اشاره به تحقیقات انجام شده گفت: تحقیقات حاکی از این است که ارتباط سطح بالای آهن خون و افزایش عوارض بارداری در زنانی که ذخیره مناسبی از آهن دارند ولی چندین نوع قرص مکمل حاوی آهن نیز مصرف می کنند، وجود دارد.
دکتر هاشمیان نایینی گفت: زنان باردار در طول مدت بارداری خود نیاز قابل توجهی به آهن دارند بطوری که این نیاز برای حاملگی با یک جنین حدود یک گرم است لذا برای زنان بارداری که کمتر در معرض کمبودهای تغذیه ای قرار دارند، برای پیشگیری از فقر آهن روزانه ۳۰ تا ۶۰ میلی گرم مکمل آهن تجویز می شود.
وی در پایان گفت: از آنجا که نیاز بدن به آهن در چهار ماه اول بارداری کم است، مصرف آن در این مدت لزومی ندارد و حتی مصرف نکردن آهن در ابتدای بارداری از تهوع و استفراغ شدید که در این دوران شایع است جلوگیری می کند زیرا یکی از عوارض مصرف آهن، تهوع و استفراغ است.