همه چیز درباره “ذخیره دندانهای شیری کودکان” در بانک سلولهای بنیادی برای درمان بیماریها

۱۳۹۴/۰۸/۲۷

پیشرفت های نوین در تحقیقات سلول های بنیادین امکان استخراج سلول های با ارزش بنیادین را از تک تک نقاط بدن انسان از جمله دندان های شیری کودکان و دندان های عقل فراهم کرده است. این سلول ها با دقت در مرکز سلول های بنیادین در محل ذخیره سازی خاص و سرمایشی نگهداری می شوند و بدین طریق شما این امکان را دارید تا لبخند کودکان، خانواده و یا خودتان را حفظ کنید.

سرمایه گذاری کوچک این چنینی به شما این توانایی را می دهد که در برابر خطرات وخیمی که در آینده سلامتی شما و خانواده اتان را تهدید می کند از آنها محافظت کنید. درمان از طریق سلول های بنیادین قلمرو جدیدی از طب احیا کننده برای دیابت نوع ۱، درمان جراحات، بیماری پارکینسون، آسیب نخاعی، ام آی، ام اس و استئوآرتریت (تحلیل مفاصل) و بسیاری از بیماری های دیگر به حساب می آید.

سلول بنیادی چیست؟

سلول های بنیادین، سلولهای هستند موسوم به master cell که از توانایی تبدیل به انواع مختلفی از سلول ها ی بدن برخوردارند. یکی از ویژگی های اصلی این سلول ها توانایی آنها در نوسازی خود، تقسیم و تکثیر و هچنین تبدیل به انواع مختلفی از سلولهای بدن از جمله سلول های خون، قلب، استخوان، پوست، ماهیچه، مغز و .. . می باشد.

سلول های بنیادین از کجا تامین می شوند؟

محققین منابع مختلفی را برای تامین سلول های بنیادین کشف کرده اند:

سلول های بنیادین جنینی

سلول های بنیادین جنین انسان از جنین های ۶-۵ روزه بدست می آیند و این توانایی را دارند که انواع مختلف سلول های بدن از جمله سلول های جنسی را تشکیل دهند.

سلول های بنیادین بالغین

سلول های بنیادین بالغین، سلولهای نامتمایزی هستند که بعد از رشد در سرتاسر بدن یافت می شوند و از طريق تقسيم سلولی خود را برای ترمیم سلول های مرده و احیای بافت های آسیب دیده تکثیر می کنند. این سلول ها بر خلاف نامشان علاوه بر بالغین در بدن کودکان نیز یافت می شوند. اکثر بافت های بدن افراد بالغ شامل این سلول ها می باشد که از جمله این بافت ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

دندان

خون بند ناف

مغز استخوان

خون قاعدگی

پوست

بافت جفت (جنینی)

سلول های بنیادی پرتوان القایی

این سلول ها جزو سلول های عادی بدن افراد بالغ می باشند که سلول بنیادی به حساب نمی آیند اما از نظر ژنتیکی مورد برنامه ریزی مجدد قرار گرفته اند تا نظیر سلول های بنیادین جنینی عمل کنند.

کاربرد سلول های بنیادین و نحوه عملکرد آنها چیست؟

سلول های بنیادین با توانایی منحصر به فرد احیاکنندگی، توانایی جدیدی برای درمان بیماری هایی نظیر دیابت، بیماری های قلبی و … فراهم می کنند. سلول درمانی بنیادی بخشی از طب احیایی به شمار می آید که اشاره به گروهی از روش های زیست پزشکی تا درمان های بالینی دارد که ممکن است شامل استفاده از سلول های بنیادین شود. در حال حاضر بدیهی است که سلول های بنیادین بالغین که از یک قسمت از بدن گرفته می شوند می توانند به قسمت دیگری از بدن پیوند خورده و به بافت کاملا متفاوت دیگری تبدیل شوند.

به عنوان مثال، ممکن است سلول های پوست یک بیمار را جمع کرده و در آزمایشگاه بر روی آنها کار کرده تا ویژگی های خاصی به آنها بدهند. سپس این سلولها را جهت درمان بیماری به بدن همان بیمار بر می گردانند. توانایی رشد و احیای بافت ها مورد توجه زمینه پدیدار شده ی پزشکی شخصی (درمان بیمار مطابق با خصایص خود) می باشد که از سلول های بنیادین خود فرد برای درمان هایی که از نظر زیستی مطابق با بیمار هستند و درمان های درخور هر فرد استفاده می کند.

آیا امروزه از سلول های بنیادین برای درمان هر نوع بیماری تاثیر گذار بر تمام بدن استفاده می شود؟

بله. پیوند مغز استخوان رایج ترین سلول درمانی بنیادین می باشد. چندین دهه است که از سلول های بنیادین برای درمان بیمارانی با مشکلات خونی نظیر لوکمی، کم خونی… و یا بیمارانی با نقص در سیستم ایمنی بدن استفاده می شود.

تحقیقات بالینی نشان داده است که سلول های بنیادین از طریق سلول درمانی بنیادی به عنوان مثال استفاده از سلول های بنیادین جهت ترمیم ماهیچه های آسیب دیده قلبی، توانایی درمان بیش از ۷۵ نوع بیماری که حیات انسانها را تهدید می کندو همچنین بیماری های مزمن بیشتری را دارد. این سلول ها همچنین توانایی تولید سلولهای مولد انسولین برای درمان دیابت و ترمیم آسیب عصب نخاعی را نیز دارند.

نگهداری سلول های بنیادین چگونه است؟

نگهداری سلول های بنیادین فرایند نگهداری این سلولها در چندین درجه زیر صفر می باشد که به این فرایند سرماداری یا نگهداری در فراسرما می گویند. با استفاده از این روش می توان سلول های بنیادین را نگهداری کرده و در طول عمر افراد از آنها استفاده کرد.

سلول های مزانشیمی توانایی تبدیل و یا تفکیک به چه سلولهایی را دارند؟

سلول های بنیادی مزانشیمی بدست آمده از پالپ دندانی این توانایی را دارند که در آینده به انواع مختلفی از سلولهای دیگر تفکیک شوند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

سلول های سازنده ماهیچه های قلب برای ترمیم بافت آسیب دیده قلب پس از حمله قلبی

سلولهای نورونی برای تولید عصب و بافت مغزی

سلولهای عضله برای ترمیم ماهیچه ها

استئوسیت ها برای تولید استخوان

کندروسیت (سلول غضروف) برای تولید غضروف

سلولهای چربی برای تولید چربی

سلولهای لوزالمعده برای درمان دیابت

استخوان و بافت از حفره دهان

سلول های بنیادین پالپ دندانی چیست؟

پالپ دندان، بافت نرم زنده ای است که در داخل دندان قرار دارد. سلول های بنیادین در داخل این پالپ ها قرار دارند. این سلولهای بنیادی، سلولهای بالغی هستند که در دندان های شیری (دندانهای کودکان در فاصله سنی ۱۲-۵) و دندانهای دائمی افراد بالغ یافت می شوند. این نوع خاص سلول های بنیادین دارای توانایی های بالقوه ای نظیر تفکیک به بافت استخوانی، بافت دندانی، غضروف، ماهیچه و بافت عصبی می باشند. این سلولها به خاطر کاربرد در پزشکی احیایی و دندانپزشکی مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرند.

چه چیز سلول های بنیادین پالپ دندانی را منحصر به فرد می سازد؟

سلول های بنیادین پالپ دندان از بسیاری جهات با دیگر سلول های بنیادین متفاوت می باشند و از لحاظ مزایای درمانی زیر در رتبه بالایی قرار دارند.

سلول های بنیادین پالپ دندانی به دلیل چندتوانی قابل تفکیک به سلولهای عصبی، ماهیچه ای، مولد انسولین و … می باشند.

سلول های بنیادین پالپ دندانی با بیومواد ها تعامل برقرار می کنند و آنها را برای بازسازی بافت ها مناسب می کنند.

سلول های بنیادین پالپ دندانی قابل گسترش بوده و می توانند تحت شرایط کنترل شده تکثیر شوند.

سلول های بنیادین پالپ دندانی فراوان بوده و جمع آوری آنها کار ساده ای است. برخلاف استخراج سلول های بنیادین مغز استخوان که نیازمند جراحی تهاجمی است و سلول های بنیادین خون بند ناف که تنها به هنگام تولد موجود است، سلول های بنیادین پالپ دندانی هم از دندانهای شیری و هم از دندانهای عقل (که در غیر اینصورت باید کشیده شود) قابل استخراج می باشند.

برخلاف سلول های بنیادین جنینی که منبع آن شامل مسائل اخلاقی است، سلول های بنیادین پالپ دندانی سلولهای بنیادی بالغ غیر قابل بحثی هستند.

کاربردهای بالقوه سلول های بنیادین پالپ دندانی چیست؟

سلولهای بنیادی پالپ دندانی از نوع مزانشیمی می باشند. البته تحقیقات پیرامون سلول های بنیادین در مرحله ی پیشرفته ی آزمایشات بالینی قرار دارد.

یکی از کاربردهای موفق سلول های بنیادین پالپ دندانی تشکیل استخوان فک (آرواره) انسان می باشد.

براساس بسیاری از آزمایشات بالینی انجام شده، سلولهای بنیادی مزانشیمی برای بیماریهایی از جمله ایسکمی حاد قلبی، سکته، سیروز کبدی و بیماری پیوند علیه میزبان کارامد می باشد.

اخیرا تحقیقات نشان داده است که سلول های بنیادین پالپ دندانی قادرند سلولهایی مشابه سلولهای پانکراس که مولد انسولین هستند تولید کنند. آنها همچنین اذعان داشتند که این سلولها قادرند بالقوه دیابت نوع ۱ را درمان کنند.

سلول های بنیادین مزانشیمی را می توان برای احیای تمام دندانها مورد استفاده قرار داد.

از دیگر کاربردهای بالقوه این سلولها می توان به تولید بافت های غضروفی، کمک به جراحی های پلاستیک و … اشاره کرد.

منظور از نگهداری سلول های بنیادین پالپ دندانی چیست؟

نگهداری از سلول های بنیادین پالپ دندانی به معنای حفظ سلول های بنیادین گرفته شده از دندان فرد بمنظور استفاده در آینده می باشد. در آینده در صورت نیاز فرد به سلول های بنیادین می توان از این سلولهای نگهداری شده استفاده کرد. این کار نیاز به یافتن اهدا کننده ی مناسب و عوارض مرتبط با آن را رفع می کند.

دومین بانک سلولهای بنیادی جهان در اصفهان تاسیس شد

محققان ایرانی با بومی سازی فناوری استخراج سلول های بنیادی از دندان های شیری موفق شدند دومین بانک سلول های بنیادی دندان شیری جهان را در اصفهان(مرکز تحقیقات پروفسور ترابی نژاد) تٱسیس کنند. با توجه به این که تا سال ۲۰۲۰ نود درصد بیماری ها با استفاده از سلول های بنیادی درمان می شود بنابراین تٱسیس این بانک از ضروریات بوده است.

 سلول های بنیادی دندان های شیری به لحاظ خصوصیات بیشترین نزدیکی را با سلول های جنینی دارند

 به همین دلیل استفاده از این سلول های بنیادی نتیجه بسیار بهتری در درمان انواع بیماری ها و ترمیم اعضا و بافت های مختلف بدن خواهد داشت. هر چه سلول های بنیادی به سلول های جنینی نزدیک تر باشند، امکان تکثیر، رشد و تمایز بیشتری دارند و می توانند سلول ها و بافت های متنوع تری را ایجاد کنند بنابراین تولید اندام ها و بافت های مختلف از این سلول ها سهل تر می شود.

این بانک در حال حاضر آمادگی پذیرش دندان های شیری در حال افتادن در سنین ۸ تا ۱۲ سال را دارد. در این بانک سلول های بنیادی مغز دندان استخراج و ذخیره می شود.

می توان سلول های بنیادی یک فرد را برای فرد دیگری استفاده کرد ولی چون احتمال بروز واکنش دفع عضو پیوندی بسیار افزایش پیدا می کند بنابراین استفاده از سلول های بنیادی خود فرد بهترین راه برای درمان بیماری هاست.

رئیس مرکز تحقیقات علوم دندان پزشکی اصفهان با تٱکید بر این مهم که سلول های بنیادی هر فرد با شناسنامه و کد ذخیره می شود، در مورد تعداد سلول های بنیادی موجود در هر دندان می گوید:

بر اساس تحقیقات انجام شده دندان های شیری قدامی یا پیشین حدود ۱۰ الی ۱۲ سلول و دندان های آسیا به طور متوسط ۸ سلول بنیادی دارند.

ما این سلول ها را با ابزار و امکانات ویژه ای استخراج می کنیم ولی باید توجه داشت که یک سلول بنیادی برای تولید میلیون ها و میلیاردها سلول کافی است. یعنی نیازی نیست تمام دندان های شیری یک فرد برای استخراج سلول های بنیادی کشیده شود.

وی زمان نگهداری این سلول ها را نامحدود عنوان می کند و می افزاید: سلول ها در نیتروژن مایع فریز و در بانک مورد نظر نگهداری می شود.

دکتر موسوی می گوید: ۱۰ مخزن نیتروژن مایع برای انجماد در این بانک وجود دارد. وی توضیح می دهد: قرار است در دانشکده های دندان پزشکی شهرستان ها، مراکزی برای کشیدن دندان شیری تاسیس شود تا دندان پس از کشیده شدن، توسط متخصصان در مایع و سرم فیزیولوژیک مخصوص گذاشته و در مدت حداکثر۲۴ ساعت با هواپیما به این بانک انتقال داده شود.

البته قبل از انجام این کار باید آزمایش هایی از قبیل هپاتیت و ایدز انجام شود تا مشکل عفونت برای نمونه های دیگر به وجود نیاید. هر چند این دندان متعلق به کودکان است ولی برای احتیاط آزمایش هپاتیت و ایدز لازم است.

ذخیره دندانهای شیری در پژوهشگاه رویان در مرحله تحقیق و پژوهش است

مرتضی ضرابی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه رویان و مدیرعامل بانک خون بندناف رویان جهاددانشگاهی در گفتگو با برنامه «دریچه ای به سوی زندگی» شبکه رادیویی سلامت با بیان اینکه در حال حاضر دو نوع بانک خون بند ناف در کشور وجود دارد؛ گفت: یکی بانک خون بند ناف عمومی و دیگری بانک خون بند ناف خصوصی؛ که در بانک خون بند ناف عمومی هر خانواده ای در استانه تولد فرزندش اگر تمایل داشته باشد می تواند نمونه بانک خون بند ناف کودکش را اهدا کند و در اختیار بانک خون بند ناف عمومی قرار دهد. نمونه اهدایی به صورت رایگان است از این رو هیچ مالکیتی روی نمونه اهدا شده ندارند و این نمونه به صورت رایگان در اختیار هر فرد بیمار نیازمند قرار خواهد گرفت. بانک خون بند ناف عمومی به دلیل اینکه هزینه هایش را دولت تامین می کند از سوی دولت و مراکز خیریه حمایت می شود.
او افزود: در بانک خون بند ناف خصوصی هر خانواده ای در آستانه تولد فرزندش اگر تمایل داشته باشد می تواند نمونه بانک خون بند ناف کودکش را با پرداخت هزینه و انعقاد قرار داد ذخیره سازی کند و نمونه ذخیره سازی شده در مالکیت خانواده قرار خواهد گرفت و هر زمانی که آنها نیاز داشته باشند می توانند از آن بهره ببرند و یا به فردی که تمایل دارند، بدهند.
ضرابی در ادامه گفت: در حال حاضر ۶۵ هزار نمونه در بانک خون بند ناف خصوصی و ۵ هزار نمونه در بانک خون بند ناف عمومی ذخیره سازی شده که به دلیل محدودیت فعلاً امکان توسعه را نداریم.
مدیر عامل بانک خون بند ناف در پایان این برنامه رادیویی با تاکید بر اینکه سلولهای بنیادی خون ساز تنها خون بند ناف است و جایزین آن مغز استخوان است ؛ گفت: اما منابع دیگری در بدن است که انواع دیگری از سلول های بنیادی مزانشیمی است از جمله پالپ دندان شیری که خدمات آن بزودی در پژوهشگاه رویان راه اندازی خواهد شد برای مواردی که می خواهیم سلول های بنیادی مزانشیم را تامین کنیم.

قابل ذکر است هزینه و نحوه پذیرش تاکنون اعلام نشده است .