عوامل ژنتيك
در دوران بارداري، نوزاد خصلتهاي ژنتيك خود را هم از پدر و هم از مادر ميگيرد. با اينكه ممكن است نوزاد خصوصياتي مانند قد را از پدر به ارث ببرد، اما از نظر بيولوژيكي تركيبي از پدر و مادر است. كد ژنتيك هر چه كه باشد، قبل از تولد نوزاد مشخص شده است. به طور كلي قد بيشتر كودكان ميانگين قد پدر و مادر است.
جنسيت
جنسيت بر قد كودك تاثير ميگذارد. معمولا قد دختران در دوران بزرگسالي از پسران كوتاهتر است. ممكن است دختران سريعتر از پسرهاي هم سن و سال خود رشد كنند و قد آنها بلندتر شود اما به طور كلي اكثر زنان از مردان كوتاه قدتر هستند. برخي از والدين، اقوام و آشنايان را به عنوان معياري براي قد نهايي فرزند خود درنظر ميگيرند.
تغذيه
با وجود اينكه تغذيه نميتواند قد كودك را از آنچه عوامل ژنتيك براي او معين كرده بلندتر كند، اما تغذيه ضعيف ميتواند مانع رسيدن او به قد مورد نظر شود. يك رژيم غذايي سرشار از ويتامين و مواد معدني به همراه قند، نمك و چربيهاي اشباع شده به ميزان اندك، شما را مطمئن ميكند كه كودك، تمام مواد مغذي مورد نياز خود براي تقويت عضلات و استخوانها را دريافت كرده و با هر قد و قامتي، وزن مناسب خود را حفظ ميكند.
ورزش
كودكان تندرست دوست دارند انرژي داشته باشند و تمرينهاي ورزشي به آنها كمك ميكند علاوه بر تخليه انرژي، عضلات خود را تقويت كنند. ورزش منظم به كودكان كمك ميكند با هر قد و قامتي كه دارند وزن خود را حفظ كنند و استخوانها و مفاصل آنها خوب رشد و عمل كند. بدون ورزش، سلامت عمومي كودكان به خطر ميافتد و هميشه احتمال دارد قد آنها تحت تأثير قرار گيرد.
حفظ وزن مناسب
دو فاكتور مهم در حفظ وزن مناسب – براي كودكان و بزرگسالان– رژيم غذايي سالم و انجام فعاليتهاي ورزشي هستند. يك مؤسسه بريتانيايي تغذيه، ۳۰ دقيقه ورزش كردن در روز و هفت اصل آسان را براي تغذيه بهتر توصيه ميكند كه عبارتند از: غذايي كه شما يا فرزندتان از خوردن آن لذت ميبريد.
اهميت وزن مناسب
در جوامع مدرن، به خاطر سپردن وزن مناسب و اينكه چرا لازم است كودك در محدوده وزن مناسب باقي بماند، آدم را گيج ميكند. وزن كودكان بايد پيگيري شود تا يك وزن معين به عنوان شاخص كلي براي سلامتي و رشد او يافت شود. داشتن وزن مناسب نه تنها مانع ضعيف شدن كودك ميشود و خطر ابتلا به بيماري و عفونت را كم ميكند بلكه تحمل بيمار يهايي مانند ديابت، فشار خون و كلسترول بالا را در آينده نزديك و دور كاهش ميدهد.
چه زمانی درمان لازم است؟
شرايط درماني كه قد كودك را تحت تأثير قرار ميدهند بايد توسط پزشك تشخيص داده شوند. برخي از بيماريهايي كه بر قد كودك اثر ميگذارند عبارتند از: سندرم ترنر (يك بيماري ژنتيك)، بيماريهاي سيستم غدد درون ريز (كاهش يا افزايش قابل توجه ترشح يك هورمون)، كوتولگي، ژيگانتيسم و رشد كم. از آنجا كه نقصان رشد خودش به تنهايي يك ناهنجاري است، اغلب نشانه يك مشكل زمينه اي ديگر نيز هست.
در اين حالت نوزاد نه تنها وزن نميگيرد بلكه وزن از دست ميدهد و در چند روز اول اصلا رشد نميكند. زماني كه نوزاد متولد ميشود، تركيب ژنتيك و جنسيت او بر قد او در دوران بزرگسالي تاثير ميگذارند. در دوران كودكي، تغذيه، ورزش و بيمار يهاي احتمالي ميتوانند قد را تحت تأثير قرار دهند. والديني كه نگران قد فرزند خود هستند بايد با پزشك مشورت كنند تا اطلاعات بيشتري درباره اين شرايط خاص بدست آورند.
محاسبه دقيق وزن مناسب ممكن است از كودكي به كودك ديگر فرق كند اما به طور كلي وزن صحيح نه تنها از عددي در يك مقياس مشخص ، بلكه از طريق وزني كه كودك در دوران رشد و همزمان با حفظ فعاليت خود ميتواند تحمل كند به دست ميآيد. با وجود اينكه جداولي وجود دارند كه نشان ميدهند كودك در هر سن و با هر قد و قامتي بايد چه وزني داشته باشد، اما اين جداول كاملا درست نيستند. اين نمودارها عواملي مانند نسبت رشد، اندازه و حجم عضلات را به حساب نميآورند. به جاي اينكه نگران يكي كردن وزن كودك خود با اين اعداد و ارقام باشيد، بر حفظ سلامت و وزن طبيعي او تمركز كنيد.
دستورالعمل براي وزن مناسب
يكي از رايجترين روشهاي پذيرفته شده براي محاسبه وزن اين است كه وزن فعلي كودك را بر مجذور قد او تقسيم كنيم. عددي يك رقمي بدست ميآيد كه شاخص حجم عضلاني ( BMI ) اوست. بسته به اينكه اين عدد در كدام دسته قرار ميگيرد، معلوم ميشود كودك شما وزن مناسبي دارد يا نه. پزشك ميتواند توضيحات بيشتري به شما بدهد و كمك كند BMI كودك خود را تخمين بزنيد.
تنوع غذايي
حجم هر وعده غذايي كه ميتواند موجب چاقي شود:
غذاهاي سرشار از نشاسته و فيبر
ميوه و سبزي
كاهش مصرف غذاهاي چرب
كاهش مصرف قند و نوشيدنيهاي قندي
برگرداندن اين اصول به وعده هاي غذايي روزمره ميتواند دشوار باشد اما اگر به طور كلي به غذايي كه كودك روزانه دريافت ميكند فكر كنيد، سودمندتر است. دستورالعملهاي كلي براي كودكاني كه در سن مدرسه هستند عبارتند از:
يك سوم از غذاي مصرفي روزانه كودك بايد نان، غلات و سيب زميني باشد.
كودك بايد روزي ۵ نوع ميوه و سبزي مختلف بخورد.
كودك بايد ۲ يا ۳ وعده در روز شير و لبنيات مصرف كند.
كودك بايد به اندازه معقول غذا، ماهي و غذاهاي مكمل مصرف كند و هفت هاي دو بار ماهي بخورد.
كودك بايد حداقل روزي ۶ ليوان آب بخورد و اگر فعاليت و ورزش ميكند اين مقدار بايد افزايش يابد.
وزن مناسب براي هر كودك عدد متفاوتي است اما پيگيري وزن كودك و رشد عمومي او به شما كمك ميكند بدانيد آيا شما و خانواده تان شيوه سالمي براي زندگي كردن داريد يا نه. اگر در اين رابطه سؤالي داريد با پزشك خود مشورت كنيد.
