کولیک یا قولنج به معنای اسپاسم یا گرفتگی دردناک عضلات است. علت گریه نوزاد در اثر قولنج، دردی است که کودک در ناحیه روده یا شکم احساس می کند. هر چند که روده نوزادان مبتلا به کولیک، سالم به نظر می رسد.
به عبارتی، نشانه کولیک، گریه غیرقابل کنترل و مداوم نوزاد است که ظاهرا سالم است و خیلی خوب هم تغذیه می شود. تمام نوزادان گریه می کنند، اما نوزادانی که بیش از سه ساعت در روز و سه یا چهار روز هفته به طور مداوم گریه می کنند به کولیک مبتلا هستند.
قولنج عموما در ۲ تا ۴ هفتگی بروز می کند و تا سه ماه طول می کشد، ولی در بعضی موارد نیز بیش از سه ماه به درازا می کشد.
علائم کولیک چیست؟
گریه مداوم نوزاد به مدت طولانی که اغلب در پایان روز آغاز می شود.
نوزاد خیلی سخت آرام می گیرد.
این درد به صورت موجی نمایان می شود، یعنی نوزاد آرام به نظر می آید، ولی ناگهان شروع به گریه می کند.
به هنگام بروز کولیک، نوزاد پشت خود را قوس می دهد و یا زانوهای خود را به سمت شکم فرو می برد. نوزاد مبتلا به کولیک اغلب در دیگر ساعت های روز آرام به نظر می رسد، سرحال است و رشد جسمانی خوبی دارد و خوب هم تغذیه می کند.
کولیک بین ۳ تا ۴ ماهگی کمتر می شود و به تدریج از بین می رود. اگر نوزاد در اوقات دیگر روز بیقراری می کند، احتمالا مشکلات دیگری مثل رفلکس (برگشت شیر) یا عدم تحمل لاکتوز دارد.
حتما به این نکته توجه کنید که کودک پس از مصرف شیر مادر یا شیر خشک، باید آروغ بزند تا فشار تجمعی ناشی از بلع هوا کاهش یابد.
چرا برخی شیرخواران دچار کولیک می‌شوند؟
بیشتر محققان بر این اعتقادند که علت کولیک به دلیل سیستم گوارش نابالغ شیرخواران است. آن ها معتقدند که روده‌های نوزاد هنوز به طور کامل رشد نیافته، بنابراین در قبال حرکت موادغذایی و هوا درون روده‌ها بسیار حساس بوده و این جریان در آن ها ایجاد درد می‌کند.
آیا این مشکل خطرناک است؟
اگرچه برخی محققان معتقدند افرادی که در بزرگسالی دچار سندرم روده تحریک‌پذیر می‌شوند، احتمالا در نوزادی مبتلا به کولیک بوده‌اند، اما این فقط در حد یک نظریه است.
کولیک صرف‌نظر از فشار هیجانی و استرسی که ایجاد می‌کند، خطری برای نوزاد ندارد. با وجود این عاقلانه است که در چنین مواردی به متخصص اطفال مراجعه کنید تا مطمئن شوید که علت گریه‌های طولانی کودکتان فتق یا دیگر مشکلات پزشکی نیست.
والدین در هنگام کولیک نوزادان چه باید کنند؟
– کودک را نزد یک پزشک متخصص اطفال ببرید تا سلامتی او را بررسی کند.
– خودتان را برای بروز گریه کودک در پایان روز آماده کنید، مثلا شام را زودتر تهیه کنید.
– از کمک دیگران غافل نشوید. از افراد نزدیک برای نگهداری نوزاد خود کمک بگیرید. این همکاری هم برای شما مفید است و هم برای نوزاد.
– اگر برای آرام کردن کودک خود موفق نشدید، مایوس نشوید. او را در آغوش بگیرید. او در آغوش شما احساس آرامش و امنیت می کند، حتی اگر گریه نوزاد هم ادامه پیدا کرد.
ـ بیش از حد به کودک شیر ندهید. بعد از تغذیه حتما باد معده او را با ماساژ پشت نوزاد تخلیه کنید، یعنی آروغ بزند.
ـ هنگام شیر دادن با شیشه شیر یا سینه مادر، به گونه‌ای به وی شیر دهید که هوا وارد دهان و معده شیرخوار نشود.
ـ بعضی مادران می‌گویند مثلا صدای سشوار و یا جاروبرقی باعث آرام شدن کودکشان می‌شود.
ـ تکان دادن نوزاد نیز می‌تواند موثر باشد. البته باید توجه کنید که نوزاد را به شدت تکان ندهید، چرا که عضلات گردن او هنوز رشد کافی نکرده است و تکان‌های شدید می‌تواند سبب آسیب مغزی و حتی مرگ کودک شود.
ـ کودک را هرگز قنداق نکنید.
به وضعیت روحی خود برسید. مادرانی که عصبانی یا افسرده‌اند، فرزندشان بیشتر دچار کولیک می‌شود.
– گاهی اوقات بیقراری نوزاد، باعث اذیت و ناراحتی شما می شود. اگر احساس خستگی می کنید، نوزاد را به دیگری می سپارید، یا او را در مکانی که امنیت دارد قرار دهید. به خود یک وقت استراحت کوتاه دهید.
شاید نوشیدن یک فنجان چای یا قهوه به شما آرامش دهد. انرژی خود را احیا کنید، به اتاق کودک بروید و او را در آغوش بگیرید. گاهی پیاده روی، هم برای شما و هم نوزاد بیقرار آرام بخش است. او را در کالسکه قرار دهید و به پیاده روی بپردازید.
درمان پزشکی کولیک نوزادان چیست؟
هنوز داروی خاصی برای برطرف کردن کولیک نوزادان معرفی نشده است. کولیک به خودی خود و به طور ناگهانی از بین می رود، خواه از دارو استفاده شود یا نشود.
اگر می خواهید از دارو استفاده کنید، حتما با پزشک کودکتان در مورد آن مشورت نمایید.
در کشور ما، رایج‌ترین داروهایی که برای درمان کولیک شیرخواران به کار می رود "گریپ میکسچر" و "دایمیتکون" است. مصرف دایمتیکون برای نوزادان پسر مناسب نیست. بهتر است از سایمتیکون استفاده شود.
رژیم غذایی برای کودکان کولیکی چگونه است؟
قبل از هر چیزی توجه به این نکته ضروری است که هرگز مادر را به دلیل نحوه تغذیه نوزاد یا رژیم غذایی او مورد سرزنش قرار ندهید و او را مسئول بروز کولیک ندانید. هر چند که عامل تغذیه می تواند به خودی خود مهم باشد.
هم شیرخشک و هم شیرمادر ممکن است با کولیک شیرخوار ارتباط داشته باشد. گاهی اوقات نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند به علت وجود یک ماده خاص در غذای مادرشان مبتلا به کولیک می‌شوند.
حذف شیر گاو و فرآورده های لبنی از این قبیل، رژیم غذایی مادر و نوزاد می تواند در درمان کولیک موثر واقع شود، اما حتما زیر نظر پزشک این کار را انجام دهید. کاهش مصرف کافئین مثل چای، قهوه و دیگر نوشیدنی های غیرضروری می تواند در درمان کولیک موثر باشد. مادران شیرده از خوردن غذاهایی که می توانند موجب بروز ناراحتی در کودک می شود خودداری کنند.
بعضی مطالعات نشان داده‌اند حذف لبنیات، تخم مرغ، گندم و آجیل از رژیم غذایی مادران شیرده، به تسکین گریه های کودکان کولیکی کمک می کند.
اگر کودک با شیر خشک تغذیه می‌شود، برای پی بردن به این مساله که آیا شیر خشک سبب تحریک کودک می‌شود، ممکن است لازم باشد شیر خشک را عوض کنید. حتما به این نکته توجه کنید که کودک پس از مصرف شیر مادر یا شیر خشک، باید آروغ بزند تا فشار تجمعی ناشی از بلع هوا کاهش یابد.
توصیه ها
– ماساژ شیرخواران نمی‌تواند علایم کولیک را به شکل معنی‌داری کاهش دهد و بنابراین ماساژ برای درمان کولیک توجه نمی شود.
– مصرف جوشانده‌های گیاهی حاوی مخلوطی از بابونه، شاه پسند، شیرین بیان، رازیانه و بادرنجبویه توسط مادر گریه را در شیرخواران دچار کولیک کاهش می دهد. فراموش نکنید که در استفاده از داروهای گیاهی به صورت سنتی همیشه خطر آلودگی و عفونت نیز وجود دارد.
– توصیه هایی مثل در گهواره گذاشتن او و حرکات آرام بخش ملایم، استفاده از پستانک، در آغوش گرفتن کودک، اگر چه ممکن است در برخی موارد باعث تسکین موقت کودک شود، اما احتمالاً مهم ترین فایده آن ها احساس حمایت و اطمینان پدر و مادر است.
– در مطالعه ای که برای ارزیابی فواید افزایش زمان در آغوش گرفتن شیرخوار دچار کولیک در زمان های بدون گریه شد، معلوم شد این کار هم فایده معنا داری ندارد. یعنی حتی بغل کردن کودک برای پیشگیری از گریه سودی ندارد.
– در کشورهای دیگر وسیله‌ای به نام "نگهدارنده کولیک" به بازار عرضه شده که روی شکم شیرخوار فشار وارد می کنند. سازندگان ادعا می کنند این وسیله در درمان و پیشگیری از کولیک موثر است.
