در طول معاینه لگن، امکان تشخیص کیست تخمدان وجود دارد. برای تشخیص و درمان مناسب، پزشکان به شکل و جنس کیست تخمدان توجه می‌کنند. مثلا جامد بودن یا پر از مایع بودن یا ترکیبی از این دو حالت بررسی می‌شود.
از شایع ترین علائم کیست‌های تخمدان می‌توان به احساس درد، سنگینی زیر شکم و اختلالات قاعدگی اشاره کرد. همچنین اگر زنان در سنین باروری (۱۵ تا ۴۵ سالگی) با اختلالات قاعدگی، احساس بزرگی در شکم و درد مواجه بودند باید به متخصصان زنان مراجعه کنند و در صورت نیاز سونوگرافی انجام دهند.
بزرگ شدن توده‌های تخمدان موجب علائمی مانند درد شکمی، وارد شدن فشار بر ناحیه رکتوم و مثانه و گاهی دردهای لگنی می‌شود.
بنا به نوع کیست، آزمایش‌های مختلفی انجام می‌شود:
آزمایش بارداری: نتیجه مثبت آزمایش نشان از امکان وجود کیست کورپوس لوتئوم دارد.
سونوگرافی لگن: به کمک یک مبدل (ابزاری مخصوص)، امواج با فرکانس بالا از رحم و تخمدان ها عکس‌برداری می‌کند و تصاویر را روی یک صفحه نمایش می‌دهد. به کمک این تصاویر، پزشک می‌تواند وجود کیست، نوع آن که جامد/مایع یا تلفیق هر دو است و موقعیت آن را تشخیص بدهد.
لاپاراسکوپی: در این روش هم ابزاری باریک و میله‌مانند از برشی کوچک وارد شکم می‌شود و به کمک آن می‌توان کیست تخمدان را دید و از بین برد. این روش جراحی نیاز به بیهوشی دارد.
آزمایش خون CA-125: سطح پروتئین موسوم به آنتی‌ژن سرطان CA-125 معمولا در زنان مبتلا به سرطان تخمدان بالاست. اگر کیست تخمدان جامد باشد و در معرض سرطان تخمدان باشید، این آزمایش تجویز می‌شود. البته بالا بودن سطح این پروتئین در موارد دیگری مانند بیماری‌های التهابی لگن، آندرومتریوز و فیبروم رحم دیده می‌شود.
در صورت بروز علائم زیر باید سریعا به پزشک مراجعه کنید:
درد شدید در ناحیه لگن؛
درد ناگهانی در ناحیه شکم؛
درد همراه با تب؛
درد همراه با استفراغ؛
علائم شوک مانند احساس سردی و رطوبت در بدن، تنفس تند، سرگیجه و ضعف.
این علامت‌ها نشانه پارگی کیست هستند و بیشتر در مورد کیست‌های بزرگ به وقوع می‌پیوندند. گاهی‌اوقات هم این علائم نشان از پیچ‌خوردگی تخمدان دارند و با بزرگ‌تر شدن کیست‌ها به وجود می‌آیند و با پیچ‌خوردگی دردناک باعث افزایش جریان خون در تخمدان‌ها می‌شوند. پارگی و پیچ‌خوردگی تخمدان خطرات و عوارض شدیدی به وجود می‌آورد؛ مثلا درد شدید و خون‌ریزی داخلی. بنابراین وقوع هر یک از این مشکلات نیاز به پیگیری فوری دارد.
درمان کیست تخمدان
انتخاب درمان کیست تخمدان به سن، علائم، موقعیت کیست و اندازه آن وابسته است. پزشک احتمال درمان‌های زیر را تجویز می‌کند:
۱. صبر
فارغ از اینکه در چه سن و سالی قرار دارید، گاهی‌اوقات برای درمان کیست تخمدان، صبر کردن توصیه می‌شود. با چند ماه صبر کردن می‌توان شاهد رفع خود به خودی کیست های کوچک و پر از مایعی شد که علائم خاصی به همراه ندارند.
۲. مصرف دارو
احتمال دارد که پزشکان برای درمان کیست تخمدان از داروهای هورمونی پیشگیری مثل قرص های ضدبارداری استفاده کنند. این داروها مانع از عود یا بازگشت کیست تخمدان می‌شود. لازم به ذکر است که قرص‌های ضدبارداری به کوچک شدن کیست کمکی نمی‌کنند.
۳. جراحی
جراحی برای کیست های دردناک و بزرگی که با کیست های فانکشنال تفاوت دارند و در طول دو یا سه چرخه ماهیانه رشد می‌کنند هم روشی برای درمان است. بعضی از کیست‌ها بدون برداشتن تخمدان جراحی می‌شوند. یعنی قسمتی که دچار مشکل شده، جراحی و بخش‌های سالم باقی می‌مانند.
اگر کیست تخمدان سرطانی باشد، پزشک بیمار را به متخصص سرطان‌شناسی ارجاع می‌دهد. در این صورت باید تخمدان، رحم و لوله‌های فالوپ برداشته شوند. ضمن اینکه احتمالا نیاز به شیمی‌درمانی و پرتودرمانی هم وجود خواهد داشت. پزشکان، جراحی را بعد از یائسگی پیشنهاد می‌کنند.
روش‌های درمان کیست تخمدان
۱. استفاده از داروهای بدون نسخه
داروهای مسکنی که بدون نسخه در داروخانه‌ها به فروش می‌رسند، به رفع موقتی درد ناشی از کیست تخمدان کمک می‌کنند. بدون نیاز به دفترچه و نسخه و… می‌توانید ایبوپروفن (ادویل)، ناپروکسن (آلِو)، استامینوفن (تیلنول) خریداری کنید. مصرف این داروها بلافاصله بعد از احساس درد تا مدت دو-سه روز مانعی ندارد. برای مصرف مسکن‌ها در بلندمدت و داروهای دیگر با پزشک مشورت کنید.
۲. استفاده از گرما برای درمان و رفع انقباضات
استفاده از کیسه آب جوش/گرم هم روش دیگری برای از بین بردن دردهای ماهانه و انقباضات شکمی است. قرار دادن یک بطری آب گرم یا کیسه آب گرم در ناحیه پایین شکم می‌تواند به اندازه مصرف مسکن‌ها در رفع درد مفید باشد. اگر کیسه آب جوش ندارید، خودتان در منزل وسیله‌ای مشابه درست کنید؛ یک حوله کوچک را زیر آب بگیرید و در یک پلاستیک زیپ‌دار بزرگ قرار بدهید. آنها را به مدت دو دقیقه در مایکرویو گذاشته و در پلاستیک را نبندید. بعد از بیرون آوردن کیسه و حوله از دستگاه، در پلاستیک را ببندید و آنها را در یک حوله مرطول دیگر بپیچید. این مجموعه، حداقل ۲۰ دقیقه گرما را نگه خواهد داشت.
۳. حمام با نمک اِپسوم برای رفع انقباض و آرامش ماهیچه‌ها
نمک اپسوم از جنس سولفات منیزیم است و حمام کردن با آن به رفع و کاهش درد کیست تخمدان کمک می‌کند. استفاده از حمام آب گرم هم اثر مشابهی دارد. با اضافه کردن نمک اپسوم به آب در حمام، ماهیچه‌ها آرامش پیدا می‌کنند و انقباضات از بین می‌رود. سال‌هاست که از این ماده برای تسکین ماهیچه‌ها و رفع درد استفاده می‌شود. بسته‌های نمک اپسوم را خریداری کنید و حدود دو پیمانه (فنجان) از آن را به آب وان حمام اضافه کنید. ۲۰ دقیقه صبر کنید تا در آب کاملا حل شود.
۴. مصرف بادام به‌عنوان ماده‌ای سرشار از منیزیم
بادام سرشار از منیزیم است. به همین خاطر می‌تواند به درمان کیست تخمدان و درد ناشی از آن کمک کند. در هر ۱۰۰ گرم بادام خام، ۲۷۰ میلی‌گرم منیزیم وجود دارد. به همین خاطر بهتر است آن را در فهرست مواد غذایی مناسب برای دوران عادت ماهیانه قرار بدهید. تحقیقات علمی هم نشان می‌دهند که مصرف منیزیم به عنوان مکملی مفید در رژیم غذایی به رفع دردهای مزمن کمک می‌کند. بیشتر افراد نسبت به بادام واکنش و حساسیت خاصی ندارند و می‌توانند آن را به شکل‌های مختلف (حتی به صورت پودرشده روی سالاد) استفاده کنند. البته اگر به این ماده و آجیل‌های دیگر حساسیت دارید، نباید به سراغ مصرف آن بروید.
۵. مصرف مکمل‌های جینسینگ برای کاهش انقباضات
شاید از مزایای ریشه جینسینگ برای رفع دردهای عادت ماهانه شنیده باشید. این ماده که در درمان چینی به آن توجه بسیاری می‌شود، به صورت مکمل یا در همراهی با چای، استفاده می‌شود. پژوهش‌ها درباره مزایای مصرف جینسینگ روشن و قطعی نیست. محققان در پژوهشی دریافته‌اند که این ماده در رفع گرگرفتگی بی‌تأثیر است. در هر حال، نیاز به تحقیقات بیشتری درباره این ریشه گیاهی در کنار درمان‌های مکمل و جایگزین دیگر وجود دارد. در صورت وجود موارد زیر هرگز از جینسینگ استفاده نکنید:
اگر باردار هستید، جینسینگ مصرف نکنید؛
اگر در دوران شیردهی هستید، جینسینگ مصرف نکنید؛
اگر دچار اختلالات انعقاد خون هستید، جینسینگ مصرف نکنید؛
اگر از رقیق کننده های خون استفاده می‌کنید، جینسینگ مصرف نکنید.
برای مصرف این مکمل از دستورالعمل مصرف روی بسته آن پیروی کنید و یادتان باشد که این مکمل از سوی سازمان جهانی غذا و داروی آمریکا قانونی اعلام نشده است.
۶. مصرف چای بابونه برای آرامش و رهایی از اضطراب
یکی دیگر از روش‌های کاهش درد و درمان کیست تخمدان نوشیدن یک لیوان چای بابونه است. از گیاه دارویی بابونه، سالیان سال استفاده می‌شود. بابونه خواص ضدالتهابی دارد و برای رهایی از اضطراب هم مفید است. گفته می‌شود که مصرف بابونه به داشتن خوابی راحت هم کمک می‌کند. چای کیسه‌ای بابونه در فروشگاه‌ها به فروش می‌رسد و برای مصرف آن، کافی است کمی آب را بجوشانید و چای کیسه‌ای را چند دقیقه در آب جوش قرار بدهید. علاوه بر این، می‌توانید با گل بابونه خودتان هم دم‌نوشی عالی تدارک ببینید:
سه تا چهار قاشق غذاخوری گل بابونه؛
یک شاخه کوچک از برگ نعناع؛
یک فنجان آب جوش.
این مواد را در یک لیوان یا ماگ با هم ترکیب و بعد از پنج دقیقه میل کنید.
۷. مصرف چای زنجبیل برای کاهش التهاب و رهایی از درد
چای زنجبیل یکی دیگر از داروهای گیاهی برای درمان کیست تخمدان است و به رفع درد و انقباضات شکمی کمک می‌کند. زنجبیل دارای خواص ضدسرطان است و آنتی‌اکسیدان فراوانی دارد. در پژوهشی، این ماده مانع از رشد سلول‌های سرطان تخمدان شد. در نتیجه، پزشکان به احتمال اثرگذاری این ماده در درمان و پیشگیری از سرطان تخمدان پی بردند. چای کیسه‌ای زنجبیلی هم در فروشگاه‌ها موجود است. اگر از طعم زنجبیل به‌تنهایی لذت نمی‌برید، بهتر است کمی لیمو ترش هم به آن اضافه کنید. برای درست کردن چای زنجبیل در منزل هم باید:
یک تکه زنجبیل پنج سانتی را پوست بگیرید و قطعه‌قطعه کنید؛
آن را با دو فنجان آب به مدت ۱۰ دقیقه بجوشانید؛
سپس ترکیب را از روی حرارت بردارید و به آن عسل، لیمو و… اضافه کنید.
رفع علائم کیست تخمدان در بلندمدت
بعضی از درمان‌های خانگی هم در بلندمدت به درمان کیست تخمدان کمک می‌کنند. این درمان‌ها باعث کوچک شدن اندازه و حتی جلوگیری از عود یا همان بازگشت کیست می‌شوند. اما لازم به ذکر است که تحقیقات زیادی در جهت اثبات این درمان‌ها انجام نشده است. پس برای استفاده از این روش‌ها باید علائم و وضعیت بدن خود را به‌دقت زیر نظر بگیرید و با پزشک هم مشورت کنید.
توصیه های تغذیه ای برای درمان کیست تخمدان
۱. تنظیم رژیم غذایی
چیزی که می‌خورید در به وجود آمدن کیست تخمدان اثر دارد. رژیم غذایی نادرست می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی مانند سندروم تخمدان پلی‌کیستیک شود. این وضعیت باعث به هم خوردن نظم عادت ماهیانه یا پلی‌کیستیک یا آمنوره است و به خاطر وجود چندین کیست در تخمدان رخ می‌دهد. حدود نیمی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، اضافه‌وزن دارند یا چاق هستند. احتمالا میان این سندرم و مقاومت انسولینی رابطه‌ای وجود دارد که مانع از کاهش وزن می‌شود. به همین خاطر، بهتر است از مصرف غذاهایی که باعث مقاومت انسولینی می‌شوند، پرهیز کنید. کربوهیدرات‌ها و غذاهای فرآوری‌شده از جمله مواد مضری هستند که باعث مقاومت انسولینی می‌شوند. مثل:
نان سفید؛
سیب زمینی سفید؛
هر ماده غذایی تهیه‌شده از آرد سفید؛
خمیرها، دسرها، مافین‌ها و غذاهای شیرین دیگر.
به جای مصرف این مواد از غذاهایی که مانع از مقاومت انسولینی می‌شوند یا موادی که وزن را متعادل نگه می‌دارند، استفاده کنید. مثلا:
غذاهای پر فیبر: کلم بروکلی، سبزیجات، بادام، کدو، انواع توت‌ها؛
پروتئین بدون چربی مانند: ماهی، توفو و مرغ.
مواد غذایی ضدالتهاب مانند ادویه ها، گوجه، زردچوبه، روغن زیتون، کلم کالی و بادام.
اگر در کم کردن وزن و تنظیم رژیم غذایی مشکل دارید، بهتر است از کمک پزشک استفاده کنید.
۲. استفاده از مکمل کوهوش سیاه برای تنظیم عادت ماهیانه
بعضی از گیاهان دارویی به رفع مشکلات عادت ماهیانه کمک می‌کنند. کوهوش سیاه یکی از این گیاهان است. سرخ‌پوستان آمریکایی و اروپایی‌ها برای حفظ سلامت دستگاه باروری و تناسلی خود از کوهوش استفاده می‌کردند. در حال حاضر از این گیاه برای کاهش علائم آزاردهنده دردهای ماهیانه زنان استفاده می‌شود:
گُرگرفتگی؛
تعریق شبانه؛
مشکلات و اختلالات خواب؛
تپش قلب؛
کج‌خلقی و زودرنجی.
تحقیقات بیشتری برای سنجش اثرگذاری مکمل کوهوش در درمان کیست تخمدان باید انجام شود. این گیاه می‌تواند عوارضی مانند ناراحتی معده و تحریک و قرمز شدن پوست داشته باشد. بعضی از تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف کوهوش باعث تخریب کبد می‌شود. بعضی از تحقیقات هم خواص درمانی این گیاه را تأیید نمی‌کنند. ضمن اینکه امکان دارد مصرف کوهوش به طور هم‌زمان با داروهای دیگر باعث بروز تداخل و اختلالاتی در بدن شود.
۳. استفاده از تخم کتان آسیا‌ب شده برای تنظیم هورمون‌ها
تخم کتان باعث کاهش سطح آندروژن بدن می‌شود. اگر سطح این ماده در بدن زنان بالا رود، امکان بروز سندرم تخمدان پلی‌کیستیک وجود خواهد داشت. در یک پژوهش، زنی ۳۱ ساله و مبتلا به سندرم پلی‌کیستیک به طور روزانه، ۳۰ گرم تخم کتان به رژیم غذایی خود اضافه کرد. در طول چهار ماه، سطح آندروژن و تستوسترون او کاهش یافت. این تحقیقات نشان می‌دهد که دانه تخم کتان می‌تواند به تنظیم هورمون‌ها کمک کند. البته این پژوهش بسیار محدود بود و فقط یک موضوع را بدون در نظر گرفتن عوامل دیگر بررسی کرده بود. پیش از استفاده از مکمل‌ها بهتر است با پزشک مشورت کنید.
۴. مکمل ریشه ماکا برای تعدیل هورمون‌ها
ماکا یا جینسینگ پرویی، ریشه‌ای گیاهی است که در رشته‌کوه‌های آند می‌روید و در اوایل سال ۲۰۰۰ برای رفع عوارض جسمی در زنانی مورد توجه قرار گرفت که در آستانه یا دوران بعد از یائسگی به سر می‌بردند. به نظر می‌رسد که ماکا در تعدیل هورمون‌های بدن مؤثر است. در پژوهشی مشخص شد که زنان بعد از مصرف این ماده، احساس بهتری نسبت به کیفیت زندگی خود داشته‌اند. میزان ناراحتی‌ها و عوارض یائسگی مثل تپش قلب، تعریق شبانه، گُرگرفتگی و احساس افسردگی هم با مصرف ماکا در زنان کاهش یافته بود.
آیا ماکا در درمان کیست تخمدان هم مؤثر است؟ شاید. برای یافتن پاسخ قطعی به این پرسش، به انجام پژوهش‌های بیشتری نیاز است، اما به طور کلی، اضافه کردن این مکمل به رژیم غذایی ضرری ندارد. بسیاری از افراد این ماده را به قهوه و اسموتی اضافه می‌کنند. مصرف این مکمل به صورت پودر و کپسول هم مقدور است. دوز مصرف مکمل‌های مختلف با هم فرق دارد. پس بهتر است، قبل از مصرف حتما دستورالعمل استفاده را بخوانید.
عوارض جانبی و خطرات درمان‌های خانگی کیست تخمدان
قبل از اضافه کردن هرگونه مکمل و داروی گیاهی به رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنید. بعضی از این مواد با داروهای دیگری که مصرف می‌کنید، تداخل دارند یا دارای عوارض جانبی هستند. مشورت با دکتر به شما کمک می‌کند تا از شیوه و مقدار درست مصرف هم آگاه شوید. از آنجا که داروهای گیاهی معمولا مورد تأیید رسمی سازمان دارو و غذای آمریکا نیستند بهتر است، برای خرید به فروشگاه‌های معتبر بروید. چطور می‌توان از سالم بودن مکمل‌ها و داروهای گیاهی اطمینان حاصل کرد؟ بهتر است قبل از مصرف، دستورالعمل روی آن را بخوانید. مکمل‌ها و داروهایی که به تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا می‌رسند، محتویات درون‌شان با آنچه روی جعبه ذکر می‌شود کاملا یکسان است. اگر درباره سلامت مکمل‌های گیاهی شک دارید، بهتر است با پزشک یا داروساز در این‌باره صحبت کنید.
اگر این علائم را داشتید سریع به پزشک مراجعه کنید
بسیاری از کیست‌های تخمدان فاقد علائم خاص هستند و بدون درمان و به‌طور خودبه‌خود از بین می‌روند، اما کیست‌های بزرگ‌تر و جدی‌تری وجود دارند که در ناحیه لگن درد و در معده و شکم احساس نفخ و سیری به وجود می‌آورند.
در آخر
برای درمان کیست تخمدان می‌توان از داروها و مکمل‌های گیاهی استفاده کرد. بعضی از این مواد به کاهش درد و تنظیم هورمون‌ها کمک می‌کنند. با وجود این، هیچ راه قطعی برای پیشگیری از کیست تخمدان وجود ندارد. درد کیست تخمدان با درد کوتاه ناشی از تخمک‌گذاری بعضی زنان در طول ماه، میتل اشمرتز مشابه است. نباید این دو موضوع با هم اشتباه گرفته شوند. اگر درد شدیدی در ناحیه شکم و تخمدان احساس می‌کنید، باید نزد پزشک بروید. پزشک می‌تواند مشکلات مرتبط با این درد را تشخیص بدهد و درمانی متناسب با شرایط‌تان تجویز کند.
منبع خبر : برگرفته از chetor
