کشف الگوها و قدرت تقلید، کنجکاوی نسبت به پیرامون، تمایل به همنشینی با کودکان بزرگتر، اراده بالا و مدیریت کودکان دیگر از نشانه این است که فرزندمان باهوش است!
با توجه به تغییرات فزاینده عصر جدید مثل بهبود کیفیت تغذیه، انفجار اطلاعات و دسترسی آسان به منابع اطلاعاتی و افزایش سطح فرهنگ و توجه به آموزش کودکان، میانگین هوش نیز به طور عمومی نسبت به دهه های پیشین افزایش یافته است.
از کجا بدانیم فرزندمان باهوش است؟
انجمن کودکان با استعداد و نابغه در دنیا، باهوش بودن کودکان را این گونه تعریف می کند: «کسانی که سطوح بالایی از توانایی و صلاحیت در یک یا چند حوزه را از خود نشان می دهند.» ارزیابی این که آیا کودک با این معیارها مطابقت دارد، بسیار پیچیده تر از تکیه صرف بر نمرات یک آزمون خاص است. در ادامه مطلب به ۵ مورد از ویژگی های کودکان باهوش اشاره می شود که به والدین کمک می کند تا برای شکوفایی فرزندشان، برنامه ریزی دقیق تری داشته باشند.
۱- تشخیص زود هنگام الگوهای اولیه: نابغه های کوچک در سن خیلی کم شروع به تشخیص الگوهای تکرار می کنند اما این تنها رنگ ها و الگوهای شکلی ساده نیستند که چشم آن ها را می گیرد. کودکان نابغه نه تنها الگوها و اشکال را در بازی ها و فعالیت ها، متوجه می شوند بلکه می توانند رفتارهای تکراری، فعالیت ها و اعمال را در مقایسه با همسالان خود راحت تر ببینند. آن ها همه چیز را متوجه می شوند، از این که چه اتوبوسی در زمان صرف صبحانه از نزدیک منزل آن ها عبور کرده گرفته، تا چند عدد آجر درون ماشین اسباب بازی شان جا می شود. آن ها در به یاد آوردن اطلاعات کلیدی و مهم، بسیار خوب هستند.
۲- کنجکاوی درباره جهان: بچه‌های باهوش به دنیای اطراف خود علاقه مند هستند اما نوابغ واقعی کنجکاوی سیری‌ناپذیر برای فهمیدن این که وسایل مختلف چگونه کار می‌کنند؟ دارند. از پرس و جو درباره عادات غذا خوردن تمام پستانداران گرفته، تا پافشاری بر این که دقیقا بدانند تُستر چگونه کار می‌کند و … . بچه‌های با استعداد و نابغه ممکن است صبر و حوصله والدین خود را با سوال های بی‌پایان درباره موضوعی خاص آزمایش کرده و بسنجند!
۳- به دنبال همنشینی با افراد بزرگ تر از خود: برای کودکان بااستعداد و نابغه، ممکن است ارتباط گرفتن با همسالانی که دارای علاقه مندی ها و توانایی های متفاوت هستند دشوار باشد. آن ها اغلب در مهد کودک احساس خستگی می کنند، زیرا درس برای آن ها بسیار آسان است پس به دنبال گفت و گوهای مهیج تر با افراد بزرگ تر از خود خواهند بود. شما می توانید با آموزش مهارت های اجتماعی و همدلی به فرزندتان کمک کنید تا با دوستان و اطرافیان خود در تمامی سنین دوست شوند.
۴- داشتن اراده ای پولادین و تمرکز بالا: کودکان بااستعداد و نابغه، وقتی اراده به انجام کاری (چه وظیفه یا سرگرمی) می کنند، تا زمانی که در آن به تسلط کامل نرسند با عزمی راسخ به انجام آن کار ادامه می دهند. بچه های بااستعداد و نابغه به طور معمول حس شگفت انگیزی از تمرکز دارند. هنگامی که به آن ها یک وظیفه محول می شود، تمایل دارند بدون آن که حواسش را پرت کنید تا تکمیل شدن روی آن کار کنند. تلویزیون، بازی های ویدئویی و رسانه های اجتماعی، حواس آن ها را پرت نمی کند و به این ترتیب آن ها می توانند وظیفه شان را با کارایی به پایان برسانند.
۵- تمایل به مدیریت بچه های دیگر: بسیاری از بچه های با استعداد و نابغه به دلیل بلوغ و توانایی های سازمان یافته طبیعی شان تبدیل به مدیر و رهبر دیگران می شوند. کودکان با استعداد و نابغه، معمولا می توانند مسئولیت یافتن موثرترین راه حل را به عهده گیرند. آن ها همچنین به صورت خودکار عملکرد خود را تنظیم می کنند و همیشه به دنبال راه هایی برای بهبود هستند. به دلیل داشتن این توانایی، آن ها معمولا می توانند همسن و سالان خود را هدایت و رهبری کنند زیرا آن ها به درک خود از مسیر و نیز تجربه در گرفتن مسئولیت، اعتماد بیشتری دارند.
برخی دیگر از ویژگی های كودكان باهوش
مطالعات انجام شده پیرامون ویژگی های عمومی كودكان تیزهوش حاكی از آن است كه خصیصه های رفتاری زیر عموماً در نزد كودكان تیزهوش قابل ملاحظه است .البته باید توجه داشت كه تمامی این ویژگی ها در گروه كودكان تیزهوش مشاهده می شود ، اما ممكن است همه ویژگی ها نزد تك تك كودكان تیزهوش دیده نشود .
به عبارت دیگر برخی از ویژگی هایی كه بدان اشاره می كنیم در نزد عده ای از كودكان بسادگی مشهود نباشد.
با توجه به توضیحات فوق در اینجا اهم ویژگی های كودكان و دانش آموزان باهوش را بیان می كنیم :
۱- برخورداری از بهره هوشی بالاتر از متوسط كودكان تیزهوش از نظر بهره هوشی به طور قابل ملاحظه ای یا معنی داری بالاتر از همسالان خود قرار دارند . به همین دلیل كودكان تیزهوش عموماً زودتر از همسالان خود قادر می شوند راه بروند ، حرف بزنند ، یاد بگیرند ، بخوانند و بنویسند و …
۲ – برجستگی خاص در یادگیری مطالب كوكان تیزهوش خیلی سریع یاد می گیرند ، از قدرت ادراك بسیار خوبی برخوردارند و برخلاف كودكان عقب مانده ذهنی ، به جای اینكه موضوعی را مرحله به مرحله بیاموزند ، با سرعت قابل توجهی مساله مورد نظر را درك می كنند . به عبارت دیگر مطالب را سریعتر از دیگران می آموزند و مسائل ارائه شده را با سرعت حل می كنند.
۳ – حافظه قوی كودكان تیزهوش از قدرت فوق العاده حافظه بهره مند هستند . این كودكان مطالب یا موضوعاتی را كه مورد توجهشان قرار می گیرد با سرعت و دقت خارق العاده ای به ذهن می سپارند.
۴ – پرانرژی بودن كودكان تیزهوش از انرژی فوق العاده ای برخوردار هستند و غالباً نسبت به سایر كودكان و والدینشان نیاز كمتری به خواب دارند.
۵ – قدرت تخیل این كودكان از تخیلات بسیار روشنی برخوردارند و ممكن است همبازیهای متعدد خیالی داشته باشند.
۶ – كنجكاوی بچه های تیزهوش فوق العاده كنجكاو هستند و دوست دارند مرتباً پرسشهایفراوان و پیچیده ای را مطرح كنند.
۷ – ارائه پاسخهای پیچیده وقتی كه از كودكان تیزهوش سئوالی می شود ، غالباً پاسخهای پیچیده ای را مطرح می كنند و توضیحات آنان درباره جزئیات یك مساله حاكی از درك عمیق ایشان از موضوعات گوناگون است.
۸ – درك سریع روابط بین عناصر و پدیده های مختلف كودكان تیزهوش درمقایسه باسایر كودكان ، خیلی سریع روابط بین اجزاء یا عناصر مختلف یك موضوع یا پدیده را تشخیص می دهند و حتی روابطی را كه بعضاً دیگران متوجه آنها نیستند ، بخوبی در می یابند.
۹ – سازماندهی تازه از اطلاعات دریافتی یكی دیگر از ویژگی های جالب توجه كودكان تیزهوش ، قدرت آنان در سازماندهی اطلاعات دریافتی به شیوه ای بدیع و جدید است . این كودكان با بهره گیری از اطلاعات موجود چشم اندازهای جدیدی را خلق می كنند و غالباً راه حلهای متعددی را برای یك مساله ارائه میدهند.
۱۰ – گستردگی خزانه لغات از دیگر ویژگی های برجسته كودكات تیزهوش برخورداری آنها از خزانه لغات و واژگان متنوع است.
۱۱ – سلاست كلامی غالباً كودكان تیزهوش نسبت به همسالان خود ازقدرت ، سلاست و روانی كلامی فوق العاده ای برخوردارند.
۱۲ – خوش خلقی اكثر كودكان تیزهوش از خلق و خوی خوش بهره مند بوده ، از نظردیگرانافرادی فوق العاده هستند .
در اینجا ذكر این نكته نیز حائز اهمیت است كه مشاهده این صفت نزد كودكان تیزهوش منوط برآن است كه آنها فرصت یا فرصت های لازم را برای ظهور استعدادهای خود در محیط خانواده داشته باشند . بدیهی است هرگونه تهدید ، تنبیه و یا تحقیر و سرزنش این كودكان می تواند خلق بالقوه نیكوی آنها را به تند خویی و بی قراری و یا احیاناً پرخاشگری و كمرویی مبدل سازد.
۱۳ – گستردگی دامنه علایق كودكان تیزهوش نسبت به بسیاری از چیزها از خود علاقه نشان می دهند . گستردگی و تنوع دامنه علایق آنها فوق العاده مشهود است .migna.irبه عبارت دیگر دوست دارند بسیاری از چیزها و امور مختلف را تجربه كنند.
۱۴ – گستردگی دامنه توجه كودكان و دانش آموزان تیزهوش از دامنه توجه بیشتری برخوردارند و در زمینه های مورد علاقه خود پشتكارو پایداری فوق العاده چشمگیری نشان می دهند.
۱۵ – قدرت تفكر انتزاعی این كودكان نسبت به همسالان خود از قدرت تفكر انتزاعی بیشتری بهره مندند و همواره « به جای آنچه كه هست » در اندیشه « آنچه كه می تواند باشد » هستند.
۱۶ – حساسیت فوق العاده همان طوری كه پیشتر اشاره شد كودكان باهوش در عین اینكه نسبت به دیگران بسیار مهربان و با شفقت هسند، از حساسیت فوق العاده نیز برخوردارند.
۱۷ – كمال جویی غالباً كودكان و دانش آموزان تیزهوش افرادكمال جو هستند . لذا بعضاً دیده می شود كه وقتی كارها مطابق میل و بر وفق مرادشان پیش نمی رود ، زود آزرده و ناراحت می شوند.
۱۸ – علاقه مندی نسبت به بزرگسالان از آنجا كه كودكان تیزهوش نسبت به خودشان (سن تقویمی) از رشد و بلوغ بیشتری برخوردارند ، ممكن است در بسیاری از مواقع تمایل جدی داشته باشند كه با بچه های بزرگتر یا افراد بزرگسال در ارتباط بوده ، با آنان معاشرت داشته باشند.
۱۹ – قدرت رهبری و یا تمایل به نظارت ازجمله ویژگی های رفتاری قابل توجه در كودكان تیزهوش كه از نظر اجتماعی فوق العاده حائز اهمیت است ، تمایل آنان به رهبری گروه است ، چه در زمانی كه خود فعالانه در انجام كاری شركت دارند و چه هنگامی كه در كناری ایستاده ، بر فعالیتهای دیگران نظارت می كنند.
به عبارت دیگر غالباً زمانی كه كودكان باهوش به دلایلی ترجیح می دهند تنها باشند و یا به تنهایی مشغول انجام كاری باشند، مایلند كه قبل از پیوستن به گروه مورد نظر، رفتار اعضای آن را بدقت مورد مشاهده و ارزیابی قرار دهند. لذا هر دو ویژگی، یعنی مشاركت و رهبری گروه و یا تنها مشغول بودن و مشاهده رفتار اعضای گروه از ارزش برابری برخوردار است.
