انحراف مچ پا به داخل چه عوارضی دارد؟ و چه درمانی دارد؟!

راه رفتن روی مچ پایی که به داخل چرخیده به مرور زمان مچ پاها، زانوها، مفاصل ران و کمر را تخریب می‌کند…

بسیاری از افراد چرخش مچ پا به داخل را نادیده می‌گیرند و یا آن را به عنوان مرحله ای از رشد بدن تلقی می‌کنند که به خودی خود خوب می‌شود. اما چرخش مچ پا به داخل در صورت درمان نشدن منجر به بروز مشکلات و سایر علائم مربوط به بدشکلی پاها می‌شود، از جمله: بونیون (قوز شست پا)، دردهای تشدیدشونده، درد زانو، درد کمر، درد لگن، درد ساق پا و افزایش وزن. معمولا برای افرادی که به چرخش مچ پا مبتلا هستند ارتز‌ها یا کفی‌های مخصوص (مخصوص کفش) تجویز می‌شوند.

چه چیزی باعث چرخش شدید مچ پا به داخل می‌شود؟

چرخش مچ پا به داخل، ناهنجاری شایعی است که بسیاری از افراد به آن دچار شده و ناشی از صاف بودن کف پا است. در افرادی که چرخش مچ پایشان زیاد است، هنگام ایستادن قوس کف پا کاملاً پایین افتاده یا خیلی کم است. افزایش چرخش مچ پا به داخل، باعث به هم خوردن راستای مفاصل و متعاقباً درد یا آسیب‌دیدگی قوزک یا زانو و حتی مفاصل ران و پایین کمر می‌شود.

دلیل اصلی چرخش شدید مچ پا به داخل یا هایپرپروناسیون، عدم پایداری استخوان قوزک روی استخوان پاشنه است. این عارضه اغلب مادرزادی است. اکثر اوقات هایپرپروناسیون با پایین بودن قوس کف پا ارتباط دارد، با این حال افراد بسیاری هستند که با وجود داشتن قوس کف پای طبیعی، یا حتی بالا، هم به این عارضه دچارند.

نظریه‌های زیادی در مورد دلیل بروز این عارضه پزشکی مطرح شده است. منطقی‌ترین آن‌ها این است که عارضه ناشی از معماری خاص بالای استخوان پاشنه است که شیب زیادی نسبت به سطح مفصل دارد. این وضعیت، قوزک را مجبور می‌کند به سمت جلو و داخل بلغزد.

این عارضه، به هر دلیلی که رخ دهد، یک عارضه پاتولوژیک بوده و برخلاف باور عمومی خودبه‌خود رفع نمی‌شود. درست است که کودکان خردسالی که کف پای صافی دارند بعد از بین رفتن چربی نوزادیشان صاحب قوس کف پا می‌شوند، اما در هیچ یک از تحقیقات علمی نشان داده نشده که استخوان قوزکی که کج شده با رشد کودک، راستای خود را بدست آورد. در عین حال، عکس این حالت مشاهده شده است، به طوریکه گاهی اوقات با بالا رفتن سن، وضعیت جابجایی استخوان قوزک بدتر می‌شود.

چرخش شدید مچ پا به داخل چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
مچ پا، پیِ بدن است. از دست رفتن راستای استخوان قوزک منجر به چرخش شدید مچ پا به داخل، باز شدن استخوان‌های مچ پا از یکدیگر و در نهایت، باعث کشیده شدن بیش از حد بافت‌های نرم درون مچ پا می‌شود. چرخش شدید مچ پا به داخل علت زمینه‌ای اکثر عارضه‌های مچ و قوزک پا، از جمله موارد زیر است:

دردهای ناشی از رشد جسمانی و دردهای قدامی پا
درد پاشنه و فاسئیت پلانتار
اختلال عملکرد تاندون تیبیال خلفی
فشرده شدن اعصاب مچ و قوزک پا و نوروپاتی و نوروما
بانیون‌ها
محدودیت حرکت انگشت شست
انگشت چکشی
آسیب‌دیدگی فاسئیت پلانتار

چرخش مچ پا، همچنین باعث کشیده شدن زنجیروار برخی تاندون‌ها، رباط‌ها و عضلات می‌شود که بر زانوها، مفاصل ران، لگن و کمر تأثیر می‌گذارند. هنگامی که استخوان قوزک از جای خود حرکت کرده و روی استخوان پاشنه می‌لغزد فضایی به نام سینوس تارسی، که به طور طبیعی در مچ پا وجود دارد، بسته می‌شود. این وضعیت، فوراً باعث کوتاه‌تر شدن فاصله بالای استخوان قوزک و کف پاشنه و در نهایت کوتاه‌تر شدن طول پا می‌شود.

چرخش رو به داخل استخوان قوزک باعث چرخش خود قوزک نیز می‌شود. این وضعیت باعث کشیده شدن بافت‌های نرم درون زانو و ساییده شدن رباط‌های پشتیبانی‌کننده آن می‌شود.‌ در این حالت، کشکک زانو بیش از اندازه حرکت کرده و در نهایت غضروف تخریب می‌شود. این «ساییدگی و پارگی» شدید منجر به آرتروز می‌شود.

چرخش شدید مچ پا به داخل باعث کوتاه شدن پا و افتادگی لگن می‌شود که در نتیجه بافت‌های طرف دیگر باسن بیش‌ازحد کشیده می‌شوند. بسیاری از مواقع عصبی که وارد باسن می‌شود (عصب سیاتیک)، نیز درگیر شده و بیمار دچار درد سیاتیک می‌شود. این عارضه بسیاری دردناک بوده و درمان آن مشکل است. همچنین، چرخش شدید مچ پا به داخل و متعاقب آن چرخش غیرعادی پا، در بسیاری از افراد باعث بروز سندرم نوار ایلیوتیبیال می‌شود.

کج شدن لگن یکی از عوامل اصلی کمردرد است. در این حالت، عضلات کمر تلاش می‌کنند تا منقبض شده و لگن را دوباره صاف کنند، که این منجر به درد مزمن کمر می‌شود. به علاوه، ستون فقرات راستای خود را از دست داده که این باعث وارد آمدن فشار نابرابری به دیسک‌های بین مهره‌های کمر می‌شود. در نهایت، این فشار نابرابر باعث بیرون‌زدگی دیسک و رسیدن مهره‌ها به یکدیگر می‌شود. از دست رفتن راستای کمر، همچنین منجر به کشیدگی شدید بافت‌های نرم پشتیبان و متعاقباً کشیده شدن غیرعادی استخوان‌ها و در نهایت بروز استنوز ستون فقرات می‌شود.

چه کسانی دچار چرخش مچ پا به داخل می‌شوند؟
اثرات چرخش مچ پا به داخل به ندرت در محل شروع عارضه دیده می‌شوند، به عبارت دیگر اکثر افراد در جاهای دیگری از بدنشان دچار علائم این عارضه می‌شوند. در واقع، اکثر علائم عارضه در زانو‌ها، باسن و کمر بروز می‌کنند، نَه خود مچ پا.

چرخش مچ پا به داخل، مشکل جدی است که بدون درمان بهتر نشده بلکه بدتر می‌شود!

برای این عارضه چندین روش درمانی، از محافظه‌کارانه گرفته تا تهاجمی، وجود دارد. متأسفانه، بسیاری از بیماران آنقدر صبر می‌کنند تا اینکه تنها گزینه بریدن و جوش دادن استخوان‌ها برای آن‌ها باقی می‌ماند. در کل، بهترین گزینه درمان به انعطاف‌پذیری و شدت کج شدگی مچ پا بستگی دارد. بهترین راه برای یافتن مناسب‌ترین گزینه، معاینه مچ پاها توسط یک متخصص مچ پا است.

تحت نظر گرفتن/ عدم درمان
این یک گزینه ارزان بدون عوارض جراحی یا واکنش منفی به داروها و مواد بیهوشی است.

 راه رفتن روی مچ پایی که به داخل چرخیده به مرور زمان مچ پاها، زانوها، مفاصل ران و کمر را تخریب می‌کند.

تصور کنید درمان آسیب‌های وارده به این اندام چه هزینه بالایی دارد. تحت نظر گرفتن، گزینه عاقلانه‌ای برای دراز مدت نیست، زیرا در نهایت یک یا چند بخش از بدن دچار مشکل شده و شاید زمانی که این بخش‌ها دچار درد شوند دیگر برای نجات یک مفصل یا ترمیم بافت‌های نرم دیر شده باشد.

فیزیوتراپی و تجویز دارو
درمان‌های غیرجراحی زیادی وجود دارد که هدف آن‌ها بهبود بافت‌های ملتهب است. مسکن‌ها و داروهای ضدالتهاب درد را کاهش داده یا از بین می‌برند.

گزینه‌های فوق برای رفع علائم دردناک چرخش مچ پا به داخل مناسبند، اما متأسفانه نمی‌توانند پایداری یا راستای استخوان قوزک را به آن بازگردانند و به همین دلیل آن‌ها تنها درمان‌های موقتی بوده و با قطع شدن آن‌ها درد دیر یا زود برمی‌گردد. اساساً این گزینه‌ها مثل باد کردن تایری هستند که هوا به آرامی از آن نشت می‌کند و باعث می‌شوند تایر دوباره پنچر شود، زیرا سوراخی که در تایر است تعمیر نشده. هزینه‌های بسیار زیادی صرف داروهای مسکن و فیزیوتراپی می‌شود، با این وجود مشکل سر جای خود باقی می‌ماند.

تقویت و آموزش عضله
به بسیاری از بیماران گفته می‌شود که مشکل تنها ضعف ساختار مچ پای آن‌ها است و اگر بتوانند تاندون‌ها و عضلات مچ پایشان را تقویت کنند، دوباره می‌توانند قوس کف پایشان را ساخته و راستای مچ پایشان را به آن بازگردانند.

چرخش مچ پا به داخل زمانی رخ می‌دهد که استخوان قوزک از وضعیت پایدار خود خارج شده و روی استخوان پاشنه می‌لغزد. این یک مشکل استخوانی است که باعث کشیدگی بیش از حد تاندون‌ها و رباط‌ها می‌شود. عضلات نیز به سختی تلاش می‌کنند تا بر نیروهای شدیدی که در درون و روی مچ پا در حال اعمال شدن هستند غلبه کنند. در کل، هیچ تحقیقی وجود ندارد که نشان دهد تأثیرات مثبت تقویت عضله قادرند پایداری و راستای استخوان قوزک را به آن برگرداند.

کفش‌های طبی مخصوص
بسیاری از کفش‌های مخصوص دویدن دارای قسمت سخت و برجسته‌ای در قسمت میانی کفی خود هستند. وجود این قسمت باعث می‌شود که در هنگام دویدن، فشار کمتری به قسمت داخلی کفش وارد شود و همین‌طور ناحیه میانی کف پای دونده به خوبی پشتیبانی شود و از چرخش مچ پا یا صاف شدن کف پا در هنگام دویدن جلوگیری شود.

کفی های طبی سایزبندی شده
ارتز‌ها یا کفی‌های طبی دارای انواع مختلفی با سایزهای مختلف هستند. برخی از این کفی‌ها از قبل آماده شده‌اند و می‌توان آن‌ها را به صورت آماده خریداری کرد. اما در برخی موارد لازم است که ارتز به طور سفارشی ساخته شود که این مورد با تشخیص پزشک ورزشی یا متخصص پا انجام می‌شود. ارتز‌ها و کفی‌های طبی به خوبی از پا پشتیبانی می‌کنند و از صاف شدن کف پا در هنگام وارد شدن فشار به کف پا (و در نتیجه از چرخش بیش از حد مچ پا) جلوگیری می‌کنند. برای آن‌که بیش از پیش از پای خود محافظت کنید می‌توانید این ارتز‌ها و کفی‌های طبی را همراه با کفشی استفاده کنید که قسمت پاشنه‌ی آن سفت و محکم است.

جراحی ترمیمی پشت پا
این یک گزینه جراحی است که در آن استخوان‌ها و یا مفاصل بریده شده و جابجا می‌شوند تا استخوان‌های مچ پا راستای خود را دوباره بدست بیاورند. در این روش از ورق‌ها و پیچ‌هایی استفاده می‌شود که استخوان‌ها را در دوره بهبودی در جای خودشان نگه می‌دارند.

این یک جراحی بسیار تهاجمی است که ریسک‌ها و عوارض احتمالی زیادی دارد. به زبان ساده‌تر، این درمان بدتر از خود درد است. این روش نیازمند انجام یک جراحی گسترده است که می‌تواند تا ساعت‌ها طول بکشد. بیمار در ۶ تا ۸ هفته اول بعد از جراحی نمی‌تواند وزن بدنش را روی پای جراحی شده بگذارد. بهبودی کامل تا یک سال یا بیشتر طول می‌کشد. بعد از جراحی اول، بیمار باز هم باید برای جراحی به کلینیک مراجعه کند؛ این مراجعات برای خارج کردن پین‌ها یا پیچ‌ها و یا بررسی پا جهت اطمینان از عدم بروز عوارض انجام می‌شوند. عموماً، بعد از عمل احتمال تورم طولانی مدت، خطر عفونت، لخته‌های خونی، عفونت استخوان و بهبود نیافتن استخوان‌ها وجود دارد.

متأسفانه، بسیاری از بیماران به اندازه کافی درمان نشده یا پزشک مشکل آن‌ها را جدی نمی‌گیرد تا اینکه چرخش مچ پای آن‌ها آنقدر زیاد می‌شود که جراحی ترمیمی تنها گزینه باقی مانده برای آن‌ها است.