شب ادراری در کودکان یک دفع ادرار غیر‌ارادی در سنی است که به‌طور منطقی بستری خشک در طول زمان خواب فرد مورد انتظار است…
لباس‌خواب و ملافه خیس و یک کودک خجالت‌زده از صحنه‌های آشنای بسیاری از منازل است. اما ناامید نباشید. شب ادراری نشانه‌ای از هدر رفتن آموزش‌های توالت‌رفتن کودکان نیست. این بیماری اغلب فقط بخشی از روند طبیعی رشد کودکان است. شب ادراری تحت عنوان‌های بی‌اختیاری شبانه یا شب‌میزی نیز شناخته میشود. به‌طور‌کلی، خیس کردن بستر قبل از ۷ سالگی عامل نگران‌کننده‌ای نیست.
در این سن، ممکن است هنوز کودک شما در حال یادگیری کنترل شبانه مثانه باشد. اگر خیس‌کردن تخت ادامه پیدا کرد، با صبر و حوصله با بیمار رفتار کنید و او را درک‌کنید. آموزش مثانه، آژیر رطوبت یا دارو ممکن است به کاهش این عارضه کمک‌کنند.
کودکان برای تحریک پدر و مادر خود تخت را خیس نمی‌کنند. سعی کنید در این موارد خود را به‌جای بیمار بگذارید تا شما و کودکتان با همکاری هم با مشکل مواجه شوید. اکثر کودکان با بزرگتر شدن به تنهایی میتوانند بر مشکل شب ادراری غلبه کنند، ولی برخی از آنها به کمک احتیاج دارند. در دیگر موارد، ممکن است علامتی از یک عارضه باشد که به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارد. اگر مشکل شب ادراری کودک شما با ادرار دردناک، تشنگی غیرعادی، ادرار صورتی یا قرمز، مدفوع سخت یا خروپف همراه بود، با پزشک اطفال مشورت کنید.
علل شب ادراری کودکان
هیچکس نمی‌داند چه چیزی باعث ایجاد عارضه شب ادراری در کودکان میشود، اما عوامل مختلفی ممکن است در بروز آن نقش داشته‌باشند:
مثانه کوچک: مثانه کودک ممکن است به‌اندازه کافی برای نگه‌داری ادرار تولید‌شده در طول شب گنجایش نداشته‌باشد.
ناتوانی در تشخیص مثانه پر: اگر عصب‌هایی که مثانه را کنترل‌می‌کنند آهسته به بلوغ برسند، پرشدن مثانه ممکن است کودک را بیدار‌نکند، به‌خصوص اگر کودک در یک خواب عمیق باشد.
عدم تعادل هورمون: ممکن است بعضی از بچه‌ها در دوران کودکی هورمون ضد ادرار یا آنتی‌دیورتیک کافی تولید نکنند که سرعت تولید ادرار شبانه را کاهش دهد.
استرس: حوادث ترسناك مانند خواهر یا برادر بزرگترشدن، شروع یک مدرسه جدید یا خوابیدن دور از خانه ممكن است موجب شب ادراری در کودکان شود.
عفونت دستگاه ادراری: عفونت دستگاه ادراری می‌تواند کنترل ادرار را برای کودک دشوارسازد.
آپنه خواب: گاهی اوقات شب ادراری نشانه‌ای از انسداد آپنه خواب است، وضعیتی که تنفس کودک در طول خواب متوقف میشود، اغلب به دلیل متورم یا بزرگ‌شدن لوزه‌ها.
دیابت: برای کودکی که در طول شب اغلب تشنه است، شب ادراری در کودکان می‌تواند اولین علامت ابتلا به دیابت باشد.
یبوست مزمن: عضلات یکسانی برای کنترل ادرار و دفع مدفوع مورداستفاده قرارمی‌گیرند. وقتی یبوست درازمدت باشد، ممکن است عضلات به‌خوبی کار خود را انجام ندهند و به بروز عارضه شب ادراری کمک‌کنند.
یک مشکل ساختاری در دستگاه ادراری یا سیستم عصبی: به‌ندرت، شب ادراری ناشی از نقص سیستم عصبی یا ادراری کودک است.
عوامل تشدید شب ادراری
عوامل متعددی در گروه فاکتورهای تشدید‌کننده شب ادراری در کودکان قراردارند، از جمله:
عارضه شب ادراری در کودکان ممکن است در هر فردی ایجاد شود، اما شیوع آن در پسران دو برابر دختران است.
سابقه خانوادگی: اگر یکی یا هر دو والدین فرزند در کودکی سابقه شب ادراری داشته‌باشند، فرزند آنها نیز بیشتر در معرض احتمال ابتلا به شب ادراری در کودکان قراردارد.
اختلال نقص توجه، بیش فعالی: شب‌ادراری در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجهی و بیش فعالی شایع‌تر است.
علائم شب ادراری
شب ادراری در کودکان یک دفع ادرار غیر‌ارادی در سنی است که به‌طور منطقی بستری خشک در طول زمان خواب فرد مورد انتظار است. اغلب کودکان تا سن ۵ سالگی دستشویی رفتن را به‌طور کامل یادمی‌گیرند، ولی زمان دقیقی برای تکمیل قدرت کنترل مثانه وجود ندارد. بین سن ۵ تا ۷ سالگی، شب ادراری در کودکان همچنان به‌عنوان یک مشکل برای برخی کودکان باقی‌می‌ماند. پس از ۷ سالگی تعداد اندکی از کودکان بستر خود را خیس می‌کنند.
عوارض شب ادراری
شب ادراری در کودکان بدون علت جسمانی اگرچه عارضه‌ای خسته‌کننده است، اما هیچ خطری برای سلامتی ایجاد‌نمی‌کند. بااین‌حال، شب ادراری در کودکان می‌تواند مشکلاتی را برای کودکان به‌همراه داشته‌باشد که عبارتند از:
احساس گناه و خجالت، که می‌تواند منجر به کاهش اعتماد به نفس شود.
ازدست دادن فرصت تجربه فعالیت‌های اجتماعی از قبیل رفتن به خوابگاه یا اردوگاه
راش پوستی در پایین‌تنه و ناحیه تناسلی کودک، به‌ویژه اگر کودک با لباس خیس بخوابد.
تشخیص شب ادراری
کودک به معاینه فیزیکی احتیاج خواهدداشت. بسته به شرایط، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه‌کند:
آزمایش‌های ادرار برای بررسی علائم عفونت یا دیابت
تصوير برداری از كليه‌ها و مثانه: اگر پزشک به وجود یک مشکل ساختاری در دستگاه ادراری کودک یا دیگر عوارض نگران‌کننده برای سلامتی مشکوک باشد.
آزمایشات و بررسی‌های دیگر در صورت مشکوک بودن به وجود یک عارضه سلامتی، انجام خواهند‌شد.
درمان شب ادراری
هشداردهنده رطوبت
این دستگاه‌های کوچک باتری‌خور که بدون نسخه در اکثر داروخانه‌ها دردسترس هستند به یک پد حساس به رطوبت روی لباس‌خواب یا تخت کودک متصل هستند. هنگامی که این پد رطوبت را احساس کند، زنگ هشدار خاموش است. در حالت ایده‌آل، زنگ هشدار رطوبت فقط زمانی به‌صدا درمی‌آید که کودک شروع به ادرار می‌کند تا به بیدار شدن کودک، توقف جریان ادرار و دستشویی رفتن او کمک کند. اگر خواب کودک سنگین باشد باید فرد دیگری که صدای زنگ را می‌شوند به بیدار کردن او کمک کند. اگر بیمار یک هشداردهنده رطوبت را امتحان کند، باید زمان زیادی را صرف آن کند. معمولا حداقل دو هفته زمان می‌برد تا هر نوع پاسخی به این درمان مشاهده‌شود و بالای ۱۶ هفته زمان می‌برد تا از شب‌های با رخت خواب خشک لذت ببرد. هشداردهنده رطوبت برای بسیاری از کودکان نتیجه‌بخش است، خطر عود بیماری و یا ابتلا به عوارض جانبی کمتری دارد و راه‌حل درازمدتی است که ممکن است نتایج بهتری از دارو را به‌ارمغان‌بیاورد.
داروی شب ادراری کودکان
به‌عنوان آخرین راه‌حل، پزشک کودک ممکن است برای جلوگیری از شب ادراری دارو تجویز کند. برخی از انواع داروها عبارتند از:
کاهش سرعت تولید ادرار در شب
داروهای دسموپرسین سطح هورمون طبیعی (هورمون ضد دیورتیک) را افزایش می‌دهند که بدن را وادار می‌کند در طول شب ادرار کمتری تولیدکند. اما نوشیدن مایعات بیش‌ازحد همراه دارو می‌تواند به بروز مشکلاتی همچون کاهش سطح سدیم در خون و احتمال تشنج منجر شود. بنابراین نوشیدن فقط ۸ اونس (۲۳۷ میلی‌لیتر) مایعات به‌همراه دارو و پس از آن توصیه‌می‌شود. اگر کودک سردرد، حالت استفراغ، یا احساس تهوع داشت این دارو را به او نخورانید. دسموپسین همچنین ممکن است برای شرایط کوتاه‌مدت مانند رفتن به اردو استفاده شود.
آرام‌بخش مثانه
اگر مثانه کودک کوچک باشد، داروی آنتی‌کولینرژیک از جمله اکسی بوتينين (ديتروپان) ممکن است به کاهش انقباضات مثانه و افزایش ظرفیت مثانه کمک‌کند. این دارو معمولا در ترکیب با سایر داروها استفاده میشود و معمولا تنها زمانی توصیه میشود که درمان‌های دیگر شکست خورده‌اند. یکی ديگر از داروها مورد استفاده در درمان شب ادراری نورتريپتيلين است كه فقط با صلاح ديد پزشک متخصص كودكان و روان‌پزشک برای مدت كوتاه می‌تواند استفاده شود.
درمان خانگی
در اینجا تغییراتی که والدین میتوانند در خانه ایجادکنند، ارائه شده است که ممکن است به درمان عارضه کمک کنند:
محدودکردن میزان مصرف نوشیدنی‌های کودک در شب: مهم است که کودک به‌اندازه کافی مایعات دریافت‌کند، بنابراین نیازی به محدودکردن تعداد دفعات مصرف نوشیدنی کودک در یک روز نیست.
از نوشیدنی‌ها و غذاهای حاوی کافئین اجتناب کنید. نوشیدنی‌های کافئین‌دار در هر زمانی از روز میتوانند مثانه کودک را تحریک‌کنند، به ویژه در شب.
آموزش آداب توالت: کودک را تشویق‌کنید که در ابتدای ساعت خواب معمول و قبل از به‌خواب‌رفتن دستشویی برود. به کودک یادآوری کنید که در صورت لزوم استفاده از توالت در طول شب اشکالی ندارد. از چراغ خواب‌های کوچک استفاده کنید، بنابراین کودک می‌تواند به راحتی مسیر دستشویی به اتاق خواب را پیدا کند.
تشویق کودک به استفاده منظم روزانه از توالت: در طول روز و شب هر دو ساعت یک‌بار یا بیشتر یا حداقل به تعداد کافی برای جلوگیری از ایجاد احساس اضطرار در کودک، او را به دستشویی رفتن تشویق کنید.
جلوگیری از بثورات: برای جلوگیری از بثورات ناشی از لباس‌های مرطوب، به کودک کمک کنید هر روز صبح پایین تنه و ناحیه تناسلی خود را بشوید. پوشاندن ناحیه تحریک شده با پماد یا کرم محافظ رطوبت نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
جدول ستاره: مادر يا هر كدام از والدين با سيستم تشویقی جدول ستاره میتوانند كودك را تشويق به كاهش شب ادراری كنند كه برای آموزش آن بايد از پزشک متخصص كمك بگيرند.
زمان مراجعه به پزشک برای درمان شب ادراری کودکان بسته به شیوه اثرگذاری این مشکل بر کودک و والدین متغیر است. اگر کودک علائم خاصی بروز نمی‌دهد و فقط شب‌ها دچار بی‌اختیاری ادراری میشود، لزومی به مراجعه به پزشک وجود ندارد و این مراجعه وابسته به تصمیم والدین است.
سن ۵ تا ۷ سالگی، زمان مناسبی برای پیگیری درمان شب ادراری کودکان است.
اگر کودک علائم و مشکلات خاصی بروز نمی‌دهد، لزومی به مراجعه به کلینیک تخصصی شب ادراری نیست و معاینه‌ی پزشک اطفال کفایت می‌کند.
در صورتی که نشانه‌های جسمی و رفتاری خاصی در کنار شب ادراری بروز پیدا می‌کند، باید سریعا به پزشک مراجعه و مشکل به‌طور جدی پیگیری بشود.