یبوست یکی از ناراحتی‌های شایع نوزادان و کودکان است. به کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج، دردناک شدن دفع و سفت شدن مدفوع یبوست گفته می‌شود. نوزادانی که هنگام دفع ناله می‌کنند یا فشار شدیدی به خود می‌آورند، اگر مدفوع‌شان نرم باشد، حتی اگر شکم‌شان دو یا سه روز کار نکرده باشد، احتمالاً مشکل یبوست ندارند. به خاطر داشته باشید که بسیاری از نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند، دفع را هر یک یا دو هفته یک بار انجام می‌دهند.
هر چند یبوست گاهی پی‌آمد ابتلا به بیماری‌هایی مانند هیرشپرونگ، فیبروز کیستیک و کم‌کاری غده تیروئید است، اما اکثر از سلامت عمومی مناسبی برخوردار هستند. استفراغ، کاهش وزن، افزایش نیافتن مناسب وزن نوزاد، تب، نفخ، از دست دادن اشتها یا یبوست شدید از زمان تولد نشانه‌هایی هشدار دهنده هستند که از ابتلا به بیماری‌های جدی حکایت دارند.
دلایل یبوست در کودکان
تلاش برای یافتن دلیل یبوست برای اکثر والدین کلافه کننده است. برخی والدین می‌دانند که مصرف بیش از حد شیر گاو، کم بودن فیبر در رژیم غذایی و نیاشامیدن مایعات کافی باعث یبوست می‌شود، اما چون بقیه فرزندانشان با داشتن رژیم غذایی مشابه دچار یبوست نمی‌شوند، سردرگم و گیج می‌شوند.
دیگر عامل اصلی یبوست علاوه بر رژیم غذایی انجام ندادن عمل دفع است. کودک غالباً پس از تجربه کردن یک دفع دردناک، مدفوع را نگه می‌دارد تا به خیال خود دیگر این تجربه ناخوشایند را تکرار نکند. به این ترتیب چرخه باطلی آغاز می‌شود که کودک به دلیل دردناک بودن دفع، مدفوع را نگه می‌دارد، مدفوع بزرگتر و سفت‌تر می‌شود، در نهایت اجابت مزاجی دردناک انجام می‌شود و دوباره چرخه از سر گرفته می‌شود.
بسیاری از والدین رفتارهای کودک در زمان نگه داشتن مدفوع را با تلاش و فشار آوردن برای خروج مدفوع اشتباه می‌گیرند. واقعیت این است که کودک عضلات را منقبض می‌کند و به خود می‌پیچد تا بتواند جلوی یک دفع دردناک را بگیرد.
رفتار نامناسب والدین هنگام آموزش روش استفاده از سرویس بهداشتی و خاطره ناخوشایند کودک نیز یکی از دلایل یبوست و کار نکردن شکم است.
یبوست غالباً در کودکان دارای نیازهای خاص و مبتلا به بیماری‌هایی چون اسپینا بیفیدا (مهره شکاف‌دار)، سندرم داون و فلج مغزی دیده می‌شود. همچنین یبوست اثر جانبی بسیاری از داروها محسوب می‌شود.
برای درمان اولیه یبوست نوزادان بزرگتر معمولاً یک یا دو بار در روز به آنها آب بیشتر یا آب‌میوه پاستوریزه صددرصد خالص داده می‌شود. اضافه کردن شربت ذرت (کارا) یا دیگر شربت‌های ذرت روشن یا تیره به بطری شیر خشک یکی از درمان‌های متداول یبوست نوزادان است. چنانچه کودک به سویا حساسیت نداشته باشد، استفاده از فرمولاسیون سویا می‌تواند مفید باشد.
داروهای مورد استفاده برای درمان یبوست کودکان و نوزادان کوچک‌تر معمولاً به کولاک، سوپ جو و استفاده هر از گاهی از شیاف گلیسیرین محدود می‌شود.
عوارض یبوست
یبوست علاوه بر درد با شقاق (فیشر) مقعدی یا پاره شدن پوست اطراف راست روده (رکتوم)، خونریزی، هموروئید (بواسیر)، افتادگی راست روده و فشردگی و احتباس مدفوع همراه است. بی‌اختیاری دفع نیز یکی از پی‌آمدهای یبوست مزمن است که باعث ترشح ناخواسته مدفوع پس از احتباس حجم زیادی از مدفوع می‌شود.
اگر چه یبوست عارضه‌ای مزمن است که درمان آن غالباً دشوار است، اما دفع دردناک مشکلی نیست که چاره‌ای جز کنار آمدن با آن نباشد. رژیم غذایی مناسب و مداخله‌های درمانی به مرور زمان مشکل یبوست را حل می‌کند و کودک می‌تواند عمل دفع را به راحتی انجام دهد.
شربت انجیر برای درمان یبوست کودکان
مواد لازم:
انجیر خشک ۵۰۰ گرم
شکر ۷۵۰ گرم
آب ۱/۵ لیتر
گلاب یک قاشق غذاخوری
جوهر لیمو یک قاشق چایخوری
طرز تهیه شربت انجیر برای یبوست کودکان
دستورالعمل حاضر یکی از سریعترین و اقتصادی ترین روش ها برای تهیه شربت انجیر بوده که به سادگی این امر برای هر فردی که علاقمند به تهیه این ماده شفابخش است را در کوتاه ترین زمان ممکن امکانپذیر می کند. ابتدا انجیر را پس از بررسی، پاکسازی و جدا کردن دم در آب به مدت ۲ ساعت خیس کرده و سپس با استفاده از مخلوط کن آنها را کاملاً به صورت یکدست خرد و نرم کنید.
مخلوط را داخل قابلمه فلزی ریخته روی حرارت ملایم قرار داده و شکر را اضافه کنید، پس از گذشت زمانی از جوش آمدن مخلوط کف بر روی سطح مخلوط جمع می شود که باید آنها را از مخلوط جدا کرده و به خارج از قابلمه منتقل کنید که این امر باعث جلوگیری از سر ریز و همچنین تغییر طعم می شود.
پس از اینکه مخلوط کاملاً قوام آورد گلاب و جوهر لیمو را اضافه کرده و با استفاده از یک صافی که سوراخ های ریز داشته باشد مخلوط بدست آمده را صاف و پس از آنکه خنک شد به بطری های مورد نظر منتقل و در جایی دور از نور مستقیم و خنک نگهداری می کنیم.
روش مصرف شربت انجیر
می توان روزانه یک تا سه نوبت ، هر نوبت یک قاشق غذاخوری به همراه یک لیوان آب سرد میل نمود.
نکات مهم
- برای افراد دیابتی به دلیل وجود قند فراوان مناسب نبوده و این افراد در صورت تمایل با داشتن برنامه تغذیه ای مناسب و کنترل صحیح قند خون خود می توانند استفاده کنند.
- افرادی که مبتلا به سندروم روده تحریک پذیرهستند باید از مصرف این شربت خودداری کنند.
- به یاد داشته باشید که مصرف هیچکونه مایعات قبل و بلافاصله بعد از غذا توصیه نمی شود.
درمان هاي يبوست کودکان در منزل :
از نوشيدن مقدار كافي مايعات خصوصا آب، در كودكتان مطمئن شويد، در صورتي كه تغذيه كودكتان را از شير مادر به شيرهاي مصنوعي تغيير داده ايد، با نظر پزشكتان مقدار آب آن را افزايش دهيد.
در كودكان بالاي ۶ ماه آب ميوه جاتي مثل آب سيب ، گلابي ، براي برطرف كردن يبوست استفاده كرد، ميتوانيد با مقادير كم شروع كنيد و بمرور ميزان آن را افزايش دهيد.
در صورتي كه آب ميوه ها براي برطرف كردن يبوست مؤثر نبودند، از رژيم هاي غذائي پر فيبر ، دو بار در روز استفاده كنيد. از غذاهاي پر فيبر اطفال مي توان به انواع لوبياها، نخود سبز، زردآلو، آلو، و اسفناج اشاره كرد.
ماساژ ملايم شكم كودك ، مي تواند از تا حدي مشكل او را برطرف كند، همچنين خواباندن او به پشت وخميده نمودن پاهايش بسمت شكم، بهمراه چرخش ملايم در جهت عقربه هاي ساعت نيز روش نسبتا مؤثري در برطرف كردن اين مشكل مي باشد.
در كودكان بالاي ۶ ماه كه از اين روش نتيجه نگرفته باشند ميتوان ( زير نظر پزشك ) از شياف هاي گليسرين براي نرم كردن مدفوع استفاده كرد. استفاده از اين شيافها تنها براي يك تا دو بار مجاز است.
در صورتي كه پاسخ مناسبي از اين كار حاصل نشد، حتما با پزشك خود مشورت نمائيد. استفاده از روش هاي تنقيه يا مصرف شل كننده هاي مدفوع بدون تجويز پزشك ، توصيه نمي شود.
نكات بسيار مهم:
در كودكان زير ۳ ماه اگر يبوست بيشتر از ۲۴ ساعت بطول انجاميد، و در كودكان ۳ ماهه تا ۱۱ ساله اگر يك هفته درمان در منزل مفيد واقع نشد، و همچنين در موارد مزمن اگر، بمرور بر شدت بيماري افزوده شود، يا مشكلات جديدي در حال پيدايش است، درد مقعدي يا دردهاي شكمي بوجود آيند، يا نسبت به قبل افزايش يابند، تب به تابلوي بيماري افزوده شود، خون در مدفوع ديده شود، مقدار آن نسبت به قبل بيشتر شود، يا بيشتر از يكهفته ادامه يابد، حتما با پزشك خود مشورت كنيد.
