لنگیدن در کودکان چه عللی دارد؟!
تقریبا هر بچه ای حداقل یک بار در زندگی دچار لنگش میشود و این لنگیدن در اکثر اوقات به علت ضربات خفیفی است که در حین بازی و یا ورزش به لگن وارد میشود. این لنگش ها معمولا در عرض چند روز خودبخود خوب میشوند. اگر لنگش بیش از یک هفته بماند و یا شدت آن رو به کاهش نباشد باید علت آنرا بررسی کرد .
علت لنگش را میتوان بر حسب محلی از اندام تحتانی که محل ضایعه است تقسیم بندی کرد. چون در سنین مختلف ممکن است علت لنگیدن بچه متفاوت باشد معمولا علل لنگش را بر حسب سن بچه هم تقسیم بندی میکنند .
وقتی صحبت از لنگش می کنیم یعنی یک نفر دارد راه می رود ولی با آن استانداردی که ما می شناسیم و وضعیت و مکانیکی که ما داریم متفاوت است . راه رفتن حدود یک سالگی شروع می شود البته دامنه ی نه ماهگی تا هجده ماهگی دارد و مسائل ژنتیکی در آن دخالت دارد . ما معیاری برای لنگش نداریم . اگر راه رفتن یک بچه را خیلی دقیق بررسی بکنند می بینند که بچه در هفت سالگی راه رفتن نرمال دارد و عضلاتی که در انسان بالغ انقباض و انبساط دارد و کمک به راه رفتن می کنند در سن هفت سالگی بچه دارد .
یک بچه ی پنج ساله وقتی راه می رود ما نمی گوییم که او می لنگد و با معیاری که ما از بچه ی پنج ساله می شناسیم همخوانی دارد . یک بچه ی یکسال چطور باید راه برود ؟ لنگش از دید مادر که تجربه ی کمتری نسبت به پزشک ارتوپد دارد کمی متفاوت است .
اگر لنگش مربوط به اندام تحتانی است . ما در ناحیه ی کمر و لگن در بچه های چه چیزی باعث لنگش می شود ؟ می توانیم یک تقسیم بندی سنی بکنیم . بچه ای که تازه راه افتاده ، بچه ای که چهار سالگی لنگش او شروع شده است ، بچه هایی که در سنین بالاتر هستند . در بچه هایی که لنگش دارند شایع ترین علت می تواند مشکل در ناحیه ی لگن باشد که از بدو تولد در بچه وجود دارد . شایع تر از آنها در رفتگی های لگن است که از هر هفت صد تا بچه یکی می تواند در رفتگی لگن داشته باشد. اگر لنگش در شیر خوار یک طرفه باشد برای مادر خیلی واضح تر است و اگر دو طرفه باشد باز راه رفتن خاصی دارند .
درمان به موقع در رفتگی اثر بهتری دارد و نتایج درخشان تری دارد . ما بیماریهای عضلانی داریم که جنبه ی ژنتیکی دارد. مثل میوپاتی ها . این هم باعث تاخیر در راه افتادن بچه می شود و وقتی هم که بچه راه می افتد ممکن است که لنگش داشته باشد و موقع راه رفتن هر طرف که اندامش را میگذارد بدنش را به آن طرف متمایل می کند واین شایع ترین شکل لنگش در بچه ها هست .
حالا بچه ای در بدو راه افتادن لنگشی ندارد و بعد از مدتی لنگش پیدا می کند .این می تواند از بیماریهایی باشد که جنبه ی ژنتیک دارد مثل بیماریهای عضلانی ممکن است که در چهارسالگی با زمین خوردن بچه شروع بشود و بعد بالاتر برود ولنگی او واضح تر می شود .
چون این حالت ژنتیکی دارد ممکن است که شناخت آن برای مادر راحت تر باشد. بچه هایی که اول مشکلی در راه رفتن ندارند و بعدا می لنگند ، این بچه صبح از خواب بلند می شود و نمی تواند راه برود . در ابتدا لنگش کمتر دیده می شود و در روز با فعالیت این لنگش بیشتر می شود و در آینده بدتر هم بشود . این نوع لنگش پدرها و مادرها را نگران پیش پزشک می آورد . این می تواند جزو گروه التهابی لگن باشد که به آن التهاب گذرای مفصل لگن می گویند که خیلی شایع است .
اگر علائم و شرایط خاصی ندارند برای رفتن به پزشک عجله نکنند. یک بچه در تعقیب یک عفونت در ناحیه ی حلق ، قسمتهای فوقانی تنفسی یا بیماری ناحیه روده ، عفونتهای کلیوی یعنی وجود یک عامل عفونی در بدن موجب می شود که مفصل لگن یک واکنشی نسبت به این نشان بدهد ولی خودش عفونی نیست . بنابراین وقتی می خواهد واکنش نشان بدهد یک پروسه ی زمانی دارد .
معمولا دو الی سه هفته بعد از یک عفونت ، یک روز بچه با حالت لنگش از خواب بلند می شود و بعد این ادامه پیدا می کند . نکته ی مهم این است که این بچه ها تب ندارند ولی اگر بچه ای صبح بلند شو و لنگش داشت و تب هم داشت ما را نگران می کند .
ممکن است که عفونت در خود مفصل باشد . ارتوپدی اطفال یک اورژانس بیشتر ندارد و آن هم عفونت مفصل لگن است . تشخیص به موقع آن خیلی اهمیت دارد .
خیلی مواقع نیاز به جراحی و باز کردن و شستن آنجا و تمیز کردن مواد عفونی دارد . اگر این به موقع انجام بشود می تواند یک مفصل لگن نرمال به بچه بدهد ولی اگر تاخیر داشته باشد می تواند عضله را تخریب بکند و غضروف را از بین ببرد ، کوتاهی اندام ، اختلال رشد و لنگش مادام العمر برای بچه ایجاد بکند . پس اگر بچه ای تب ندارد و لنگش دارد می توانیم نگران نباشیم . اگر در روزهای آینده این تشدید بشود و با تب همراه باشد ما نگرانی داریم . ممکن است بین سه تا دوازده روز این پدیده طول بکشد . بین سن دو سال تا هشت سال شایع ترین سن این بیماری است . لنگش در سن قبل از مدرسه پدر و مادر را بیشتر نگران می کند .
زیرا بچه زبان گفتن مشکل خودش را ندارد و درد را هم براحتی نمی تواند ابراز بکند و واکنش به آن درد به شکل لنگش خواهد بود . اگر لنگش در سه روز آینده بهتر بشود ما نگرانی نداریم . گاهی این پروسه در حال بهبود است و در روز چهارم بچه را به پارک یا میهمانی می برند و بچه فعالیت بیشتری می کند و این فعالیت بیشتر باعث می شود که پروسه ی التهابی کمی تشدید بشود . این نوسان را در این پدیده داریم و این نگرانی ندارد .
در چه مواقعی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر روند این لنگش این جوری باشد که با یک استراحت نسبی در خانه مثلا بچه بیرون نمی رود ولی در خانه کارهای خودش را می کند ، مشکلی ندارد . در این صورت در چند روز آینده لنگش خوب می شود و نگرانی ندارد . حالا اگر تشدید پیدا کرد و ما عامل تشدید کننده را در بچه سراغ داریم ، باز این مشکلی ندارد . ولی اگر بدون یک عامل تشدیدکننده این لنگش افزایش پیدا کرد ،نیاز به بررسی دارد .
لنگش تنها می تواند عامل خیلی از بیماریها باشد . ولی اگر این لنگش به تدریج خوب بشود و همراه با تب نباشد اهمیت چندانی ندارد ولی اگر همراه تب باشد احتمال دارد که یک عامل عفونی در مفصل لگن باشد یا دراتصال مهره ای کمری به لگن که البته اینها نادر است . اگر همراه با تب بود مشکوک به بیماری عفونی می شویم .
بیماری های عفونی به دوشکل هستند . یکی باکتریهای معمولی که جز عفونتهای حاد هستند و علائم به سرعت تشدید می شود و تب هم دارد و فردا اصلا دیگر نمی تواند پایش را حرکت بدهد یعنی امتناع می کند از اینکه بلند بشود و سرپا بایستد . این نیاز دارد که خیلی اورژانس بررسی بشود که مسائل عفونی را دارد یا ندارد .
بعضی از بیماریها ممکن است که لنگش خفیفی داشته باشند و عفونی باشند مثل سل که خیلی مزمن است و یک لنگش خفیفی دارد و گاهی پدر و مادرها توجه نمی کنند که بعد ادامه پیدا می کند . تب مالت در قسمت های پایین کمر می تواند همین علائم را بدهد گاهی در روندش نوسان دارد و یک لنگش مزمن خفیف با فعالیت بیشتر می شود و ادامه پیدا می کند . این دو بیماری ممکن است که همراه با تب خفیف باشند . آزمایشات و فرمول خونی مشخص می کند . اگر ادامه داشته باشد اسکن و ام آی آر می تواند برای رد تشخیص هایی که نگران کننده است استفاده بشود .
شایعترین علل لنگیدن در بچه ها بر حسب محل ضایعه عبارتند از :
کل اندام تحتانی ( این علل در هر قسمتی از اندام تحتانی متوانند وجود داشته باشند و موجت لنگش شوند
ضربه و ایجاد کشیدگی عضلات، التهاب تاندون ها
شکستگی استخوان
عفونت استخوان
اختلاف طول اندام ها
اختلالات عصبی یا عضلانی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی و یا میلومننگوسل
لگن
لغزش اپی فیز سر استخوان ران
بیماری پرتس
دررفتگی مادرزادی مفصل ران
سینوویت گذرای مفصل ران
کوکسا وارا
عفونت مفصل ران
ستون مهره
التهاب دیسک بین مهره ای (دیسکیت)
زانو
استئوکندریت دیسکان
کندرومالاسی کشکک
ازگود اشلاتر
منیسک دیسکی شکل
مچ پا و کف پا
چسبیدن استخوان های مچ پا به هم(تارسال کوالیژن Tarsal coalision )
بونیون یا برجستگی کنار شست پا
رشد ناخن به کناره انگشت
میخچه
لاب فوت یا پا چنبری
بیماری سیور در پاشنه
وجود جسم خارجی در پا
منشا درد داخل شکمی
آپاندیسیت
آبسه پسواس
نوروبلاستوم
گاهی اوقات بیماری های ژنرالیزه و سیستمیک میتوانند موجب درد در قسمتی از اندام تحتانی شده و به علت درد بیمار دچار لنگش شود. مهمترین این بیماری ها عبارتند از:
بیماری های خونی و تومور ها
کم خونی داسی شکل
استئوبلاستوم
استئوئید استئوما
سارکوم یوینگ
لوسمی
استئوسارکوم
تومورهای ستون مهره
روماتیسم
روماتیسم مفصلی
بیماری لوپوس
تب روماتیسمی
پلی میوزیت .
نکته مهم اینست که در هر سنی علل لنگش متفاوت است و هر بیماری در سنین خاصی بروز و ظهور میکند و موجب لنگش میشود . طبقه بندی علت لنگیدن بچه ها بر حسب سن آنها عبارتست از :
بچه نوپا (۳-۱ سالگی)
تشخیص علت لنگش در این سن مشکل است چون همیشه نمیتوان ارتباط خوبی با بچه برقرار کرد. مهمترین علل لنگش در این سن عبارتند از:
عفونت مفصل ران
سینوویت گذرای مفصل ران
عفونت دیسک بین مهره ای یا دیسکیت : در این بیماری بچه میلنگد یا اصلا راه نمیرود. اگر از بچه بخواهیم تا چیزی را از روی زمین بردارد یا این کار را انجام نمیدهد و یا زانوها و لگن را خم کرده و بدون خم کردن ستون مهره مینشیند و جسم را برمیدارد و ستون مهره را خم نمیکند. این بیماری معمولا به علت عفونت دیسک بین مهره ای با باکتری به نام استافیلوکوک طلایی ایجاد میشود . با استفاده از اسکن رادیوایزوتوپ میتوان به منشا عفونت که همان ستون مهره است پی برد و میتوان میکروب را با استفاده از کشت خون بیمار مشخص کرد .
شکستگی نوپایان Toddler’s fracture : این شکستگی ها معمولا در ساق و در استخوان تیبیا هستند و بصورت یک شکستگی مارپیچی و بدون جابجایی دیده میشوند . دیدن شکستگی در رادیوگرافی اولیه ممکن است مشکل باشد ولی در رادیوگرافی که بعد از دو هفته تهیه میشود میتوان کال استخوانی را که در محل شکستگی ایجاد شده است دید .
فلج مغزی Cerebral oalsy : ممکن است تنها علامت فلج مغزی در بچه ها لنگیدن باشد. در این بچه ها حرکات زانو و مچ پا محدود ولی بدون درد است و رفلکس های اندام تحتانی زیاد شده و در مچ پا کلونوس وجود دارد .
دررفتگی مادرزادی مفصل ران
روماتیسم بچه ها : لنگش این بچه ها دردناک است. بیماری در دخترها بیشتر دیده میشود. مفاصل مچ پا یا زانو در این بیماران متورم و درناک و گرم میشود .
لوسمی : لوسمی حاد شایعترین سرطان در بچه های زیر ۱۶ سال است و بیشترین شیوع آن در سنین بین ۵-۲ سال است. در ۲۰ درصد این بیماران اولین علامت بیماری مشکلات عضلانی- اسکلتی است. در این بیمران درد در استخوان های اندام تحتانی و در اطراف مفاصل وجود دارد. علائم دیگر بیماری مانند رنگ پریدگی، خونمردگی های پوستی، تب و خونریزی معمولا وجود دارد .
استئوئید استئوما : وقوع این تومور خوش خیم در این سن کم است و تشخیص آن هم مشکل است. اسکن رادیوایزوتوپ میتواند به تشخیص کمک کند .
کودک (۱۰-۴ سالگی)
شایعترین علل لنگش در این سنین عبارتند از
سینوویت گذرای مفصل ران
بیماری پرتس
کوکسا وارا
بیماری سیور
نوجوان (۱۵-۱۱ سالگی)
شایعترین علل لنگیدن در این سنین عبارتند از
لغزش اپی فیز سر استخوان ران
کشیدگی عضلات و تاندون ها بر اثر ورزش
استئوکندریت دیسکان زانو
چسبیدن استخوان های مچ پا .
